Lüğət ya da sözlük — bəlli üslubla düzülən, anlamı ya da tərcüməsi verilən və deyilişi göstərilən sözlərin toplusudur. Çağdaş sözlüklər daha çox əlifba sırası ilə düzülür. Sözlüklər praktik xarakter daşısa da, onlarda ədəbiyyat nəzəriyyəsinin inkişafı da öz qarşılığını tapır və elmin normativ vəziyyətini əks edən qaynağa çevrilir.
Tarixçəsi
Lüğətlər həm Şərqdə, həm də Qərbdə qədim tarixi vardır. Lüğətlərdə adətən ədəbi və fəlsəfi terminlərin şərhi verilirdi. Ensiklopediya lüğətin izahlı forması idi. Şərqdə daha çox təriqət terminlərini şərh edən lüğətlər məşhurdur. Sufi poeziyası simvol, rəmz və alleqoriyalar üzərində qurulduğundan sufi mütəfəkkirləri geniş sufi lüğətləri yazırdılar.
Orta əsrlərin lüğətləri dini ehkama əsaslanırdı. Maarifçilik dövründən bəri yeni ideologiyaların hakim olmasının ardınsa yeni ensiklopediyaların yaranması ənənəsi yaranmışdır. Yeni lüğət və ensiklopediyalar terminləri yeni ideologiyaya uyğun yozaraq şərh edirdi.
Sovet dövründə ədəbiyyata dair marksist nöqteyi-nəzəri əks edən ədəbi və ensiklopedik lüğətlərin hazırlanması böyük miqyas almışdı.
İlk türk dilli lüğət Mahmud Kaşğarinin yazdığı "Divanü Lüğat-it-Türk"dür.
Lüğətlər iki cür olur:
- Ensiklopedik lüğətlər (başqa sözlə Ensiklopediya)
- Filoloji lüğətlər: izahlı, , , orfoqrafik, , etimoloji lüğətləri filoloji lüğətlər adlanır.
İzahlı lüğətlər
Filoloji lüğətlər
- Behbudov Sefi. Azərbaycan dili şivələrinin omonimlər lüğəti. AMEA, Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu. Bakı: "Nurlan", 2003.
- Həsənov Həsrət. . Bakı, “Şərq-Qərb”, 2007.
- Həsənov Həsrət. . Bakı, “Şərq-Qərb”, 2007.
- Manafoğlu Rafiq, Tağısoy Nizami, Rüstəm Kamal. 2014-12-22 at the Wayback Machine. - Bakı, Mütərcim, 2010.
- Məmmədli N.. Çağdaş türk ədəbi dilinin izahlı omonimlər sözlüyü (1995).
- Məmmədli N.. Adını mən verdim, yaşını Allah versin (türk şəxs adları lüğəti) (1995).
- Orucov Ə., Axundov A., Bəhruz Abdullayev, Nərgiz Rəhimzadə. Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti: endirmə: , , , . - Bakı: Şərq-Qərb, 2006.
- Paşayev A., Bəşirova A. Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti:
- Paşayev A. . Bakı: AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, 2013.
- Seyidəliyev N.. . Bakı: AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, 2011.
- Seyidəliyev N.. Dini terminlər lüğəti. Bakı, 1996. —
- Seyidəliyev N., Qurbanova T. Sinonimlər lüğəti. Bakı, 2003. — 328 səh.
- Seyidəliyev N.. Frazeologiya lüğəti. Bakı, “Çıraq”, 2004. — 272 səh.
- Seyidəliyev N., Məşədiyev Q. İzahlı onomastik terminlər lüğəti. Bakı, 2005. — 120 səh.
- Seyidəliyev N., Abdullayev S., Əhmədov B. İxtisarlar lüğəti. Bakı, 2005. — 204 s.
- Seyidəliyev N.. . Bakı, “Şərq-qərb”, 2007. —477 səh.
- Türk Dil Kurumu. 2013-03-28 at the Wayback Machine.
- Türk Dil Kurumu. 2013-04-17 at the Wayback Machine.
- Türk Dil Kurumu. 2013-05-02 at the Wayback Machine.
- Türk Dil Kurumu. 2013-05-01 at the Wayback Machine.
- Türk Dil Kurumu. 2013-05-01 at the Wayback Machine.
- Türk Dil Kurumu. 2013-05-02 at the Wayback Machine.
- Türk Dil Kurumu. 2013-05-03 at the Wayback Machine.
- Türk Dil Kurumu. 2013-05-01 at the Wayback Machine.
- Türk Dil Kurumu. 2013-05-01 at the Wayback Machine.
- Türk Dil Kurumu. 2013-05-01 at the Wayback Machine.
- Türk Dil Kurumu. 2013-05-03 at the Wayback Machine.
- Türk Dil Kurumu. 2013-05-01 at the Wayback Machine.
- Türk Dil Kurumu. 2013-03-28 at the Wayback Machine.
- Veysəlli F.. Dilçilik ensiklopediyası: 2016-02-10 at the Wayback Machine. Bakı: Mütərcim, 2006: 2016-02-10 at the Wayback Machine, II cild.
Dialektoloji lüğətlər
- Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu və Türk Dil Kurumu. Behbudov S. Azərbaycan dialektoloji lüğəti: , . - Ankara, 1999.
- Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu və Türk Dil Kurumu. Axundov A., Kazımov Q., Behbudov S. . - Bakı: "Şərq-Qərb", 2007.
Tarixi, etnoqrafik lüğətlər
- Borçalı Müşviq. Borçalı ensiklopediyası 4 cilddə. «Azərbaycan» nəşriyyatı, 2002-ci il.
- Budaqov B., Qeybullayev Q.. Ermənistanda Azərbaycan mənşəli toponimlərin izahlı lüğəti: 2012-05-26 at the Wayback Machine, 2014-09-01 at the Wayback Machine, 2014-09-01 at the Wayback Machine, 2015-06-10 at the Wayback Machine. - 1998.
- Budaqov B., Məmmədov N..
- Budaqov B., Qeybullayev Q.. 2012-05-26 at the Wayback Machine. - 2008.
- Bünyadov Z. . Bakı: "Şərq-Qərb", 2007.
- Əliyeva Rübabə, Meşədiyev Qara, İnanc Etibar, Baxşıyeva Tünzalə, Qocayeva Şəms, Məmmədov İsmayıl, Xalıqov Fikrət. Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti, 2 cilddə: 2012-05-06 at the Wayback Machine, II cild. - Bakı: "Şərq-Qərb", 2007.
- Qocayev Əkbər, Quliyeva Şəhla, Əliyeva Sevda. . - Bakı: "Maarif" nəşriyyatı, 2003.
- Məlikov Rauf, İbrahimov Nizami. . - Bakı: Ayna Mətbu Evi, 2004.
- Zeynalov İ.. 2013-06-16 at the Wayback Machine. Bakı, "Azərnəşr", 2006, 284 səh.
- Tapdıqoğlu N.. Laçın rayonu və onun toponomiyası: qısa ensiklopedik lüğət. Bakı: "Araz", 2005.
- Tapdıqoğlu N.. Şəmkir rayonu və onun toponimiyası: qısa ensiklopedik dərgi. Bakı: "Adiloğlu", 2005.
- Tapdıqoğlu N.. Zərdab ensiklopediyası. Bakı: "Gənclik", 2009.
Terminologiya lüğətləri
İncəsənət terminləri lüğətləri
- Bədəlbəyli Ə.. .
- Əliqızı Sevda. Hekayəli musiqi lüğəti ; ; ; ; . "Musiqi Dünyası" jurnalı.
- Əzimli F. Azərbaycan xalq musiqisinin qısa lüğəti. Bakı: "Hərbi nəşriyyat", 2000.
- Э. М. Эльдарова. Музыкально-поэтический словарь азербайджанских ашыгов. — В сб.: Искусство Азербайджана. XII. Б., 1968, с. 94—110.
- Məhərrəmli Q.. 2013-06-16 at the Wayback Machine"Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyi, Bakı, 2002, 352 səh., ISBN 89600-337-4
- Məhərrəmli Q.. [ölü keçid]. Bakı, "Elm", 2008, 256 səh., ISBN 5-8066-1757-2.
- Nəcəfzadə A.. . «Min bir mahnı» nəşr., 2004.
- Türk Dil Kurumu. 2013-05-02 at the Wayback Machine.
- Vəliyev Ədalət. 2013-12-08 at the Wayback Machine. - 2012.
- Xaliqzadə Fəttah. "Kitabi-Dədə Qorqud"un musiqi sözlüyü. Azərbaycan Respublikası Elmlər Akademiyası. "Dədə Qorqud" məqalələr məcmuəsi.
Riyaziyyat, fizika, kimya, informatika terminləri lüğətləri
- Azərbaycan maarif komissarlığı. Kimya istilahları. - B.: Azərnəşr, 1927.- 34 s.
- Azərbaycan dilinin virtual qatları - müxtəsər kompüter - İKT terminləri e-sözlüyü
- Baxşəliyev Valeh. Mexanikadan izahlı lüğət terminlər, teoremlər, qanunlar Azərbaycan, rus, ingilis və alman dillərində. Bakı: "Elmin İnkişaf Fondu", 2012.
- Əliyev Həmid . 2013-08-10 at the Wayback Machine, Bakı, 2004, 110 səh.
- Əliquliyev R., Şükürlü S., Kazımova S. 2013-06-16 at the Wayback Machine. Bakı, "İnformasiya Texnologiyaları", 2009, 201 səh., ISBN 978-9952-434-12-5
- Quliyev Təhmasib. . - Bakı: Himayədar Humanitar Təşkilatı, 2005.
- Sadıqov O. M., Musayev Z. S. Elektronika (ingilis, rus və azərbaycan dillərində izahlı terminoloji lüğət: . Bakı: "Elm", 2013.
- Salahov M. S., Əfəndiyev A. A., Məhərrəmov A. M., Salahova R. S. İzahlı fəzavi kimya terminləri: I kitab.- Bakı: Elm, 2006.- 164 s.
- Sadıqova S.. 2013-08-10 at the Wayback Machine. Bakı, "Elm", 1998, 116 səh., ISBN 5-8066-0995-2.
- Şərifov A. R., Rəsulov T. C., Nurəliyev M. V. . Bakı, 2009.
- Türk Dil Kurumu. 2013-05-28 at the Wayback Machine.
- Rezo Əliyev. . I və II hissələr, Bakı: Appostrof nəşriyyatı, 2012.
Biotibbi, aqrar terminləri lüğətləri
- Abdullayev M.. Beş dildə tibb terminləri lüğəti. «Nurlan» nəşr., 2004.
- Azərbaycan Maarif komissarlığı yanında istilah komisyonu. Gistoloji istilahları. - Bakı: Azərnəşr, 1926.- 30 s.
- Azərbaycan Dövlət Elmi-Tədqiqat İnstitutu Dil, Ədəbiyyat və Sənət İstilah Komitəsi. Balakişiyev K. Ə. Anatomiya istilahları latınca- türkcə- rusca. Bakı: Azərnəşr, 1931.
- Azərbaycan Maarif Komissarlığı yanında İstilah komissiyası. Nəbatat istilahları. - Bakı: Azərnəşr, 1926.- 35 s.
- Axundov M. A., Mehrəliyev Ə. Ə., Əliyev A. R., Muradova E.Ə. Bioloji terminlər lüğəti. Bakı: MBM, 2005.
- Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası. Azərbaycanca- rusca- ingiliscə bitki fiziologiyası terminlərinin və anlayışlarının izahlı lüğəti. - Bakı: Elm, 2005.- 408 s.
- Barxalov Ş. Ə. Botanika terminləri lüğəti. Bakı: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası, 1963.
- Əhmədov C. (h. e. n.). 2013-08-10 at the Wayback Machine, Bakı, 2008, 84 səh., ISBN 5-86106-014-2
- 2013-08-10 at the Wayback Machine, Bakı, "Elm", 2008, 252 səh., ISBN 5-8066-1765-3
- Sultanlı Hacı Qulamhüseyn. Rusca-Azərbaycanca arıçılıq terminləri lüğəti, 2010.
- Məhərrəmov M. C. İzahlı psixoloji lüğət. Bakı Universiteti nəşriyyatı, B.: 1960.- 85 s.
- Məmmədov N.. 2013-08-10 at the Wayback Machine, Bakı, 2003.
- Mərdanov Ə., Şirvani T. və b. Bitki fiziologiyası terminlərinin və anlayışlarının izahlı lüğəti (Azərbaycanca-rusca-ingiliscə) / AMEA Botanika İnstitutu. Bakı: "Elm", 2005.- 408 s.
- Cəfərov O., Hidayətov H., Yaqubov Q. Ş., Xudaverdiyeva A. Q.. 2012-06-02 at the Wayback Machine. - Bakı, 2008.
- İbadlı O.. 2012-04-26 at the Wayback Machine. - Bakı, 2011.
Coğrafiya, geologiya lüğətləri
- Ş.G. Həsənov, Q.Ş.Məmmədov, S.B.Məmmədov və b. Altıdilli izahlı ensiklopedik coğrafiya terminləri lüğəti: Azərbaycan-Rus-İngilis-Alman-Fransız-Türk dilləri. / Azərbaycan Respublikası "Təhsil" Mərkəzi.- Bakı: Təhsil, 2005.- 235 s.
- Məmmədov Q. Ş., Xəlilov M. Y. .
- Fuad Məmmədov, Ülviyyə Səmədova, Qafar Hüseynov. , 7 dildə. - Bakı, 2009.
- Əhməd qızı Nəsibə. [ölü keçid]. - Bakı, "Nafta Press" nəşriyyatı, 2005.
Mühasibat, ticarət, təsərrüfat lüğətləri
- Ağayev A. Q.. Maliyyə terminlərinin izahlı və tərcümə lüğəti. Bakı: Ziya, 2005.- 422 s.
- Məhərrəmov M. Sığorta işi haqqında qısa məlumat və terminlərin lüğəti. - B.: "Vektor" Nəşrlər Evi, 2003.- 261 s.
- Rüstəmov V., Camalov F., Dayıyev R. 2015-09-25 at the Wayback Machine. Bakı-2008.
- Əhmədov İ., Aslanlı K., Əhmədov Ş. [ölü keçid]. Bakı-2008.
- Türk Dil Kurumu. 2013-05-02 at the Wayback Machine.
Hüquqşünaslıq lüğətləri
- Atakişiyev Bəxtiyar. . Bakı, 2008.
Hərbi lüğətlər
- Məhərrəmov Mustafa. Rusca-azərbaycanca qısa hərbi lüğət.-Bakı: Gənclik, 1975.- 127, [1] s.
İdman lüğətləri
- Ellada Tağıyeva, Fərhad Hüseynov. Rusca-Azərbaycanca basketbol terminləri lüğəti. «Mütərcim» nəşr., 2004.
Orfoqrafik lüğətlər
- Axundov A.. Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğəti: , 2012-09-03 at the Wayback Machine. - Bakı: Lider, 2004.
Söyüd
Tərcümə lüğətləri
İkidilli lüğətlər
İngilis dili və Azərbaycan dili
- İngiliscə-azərbaycanca lüğət Bakı: Şərq-Qərb, 2004.
- İngiliscə-Azərbaycanca lüğət (Q. Rzayevin redaktəsi ilə). Bakı: Azərbaycan Tərcümə Mərkəzi, 1994, 20000-ə yaxın söz və ifadə
- Azərbaycanca-İngiliscə Lüğət. (O. İ. Türksevər. ) Bakı: Addi, 1998. s. 646. Cild I.
- Məktəblinin İngiliscə-Azərbaycanca lüğəti. Bakı: Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası, 2000.
- A. Hacıyeva. Ingiliscə-Azərbaycanca Zoometaforizmlər lüğəti, 2004.
- [ölü keçid].
- Əsgər Tağızadə, Firəngiz Hacıməmmədova, Nuriyyə Rzayeva, Mehriban Muradova, Yeganə Qurbanova, Ellada Hacıyeva. 2016-03-05 at the Wayback Machine. Bakı, 2012.
- Məmməd Nuriyev. 2015-03-19 at the Wayback Machine. Bakı: Xəzər Universiteti nəşriyyatı, 2012, 150 səh.
- 2015-03-19 at the Wayback Machine.
- 2014-05-07 at the Wayback Machine
Rus dili və Azərbaycan dili
- Xələcibeqov Əzizbəy. 2013-06-08 at the Wayback Machine. - Arşad, 1907.
- Əzizbəyov X. Azərbaycanca-rusca lüğət, 20000-ə yaxın söz. - Bakı: 1984.
- Orucov Ə. . - Rusca-Azərbaycanca lüğət, 90000-ə yaxın söz və 8000 ifadə. - Bakı: AMEA Dilçilik İnstitutu, 1990.
- Məhərrəmov M. Rusca-azərbaycanca qısa hərbi lüğət. -Bakı: Gənclik, 1975.- 127, [1] s.
- Azərbaycanca-rusca lüğət, 4 cilddə: , , , . Bakı: Şərq-Qərb, 2005.
- Rusca-azərbaycanca lüğət, 3 cilddə: , , . Bakı: "Şərq-Qərb", 2005.
- Azerdict Azərbaycanca onlayn lüğət saytı
- 2013-03-31 at the Wayback Machine
Rus dili və ləzgi dili
- 2013-05-02 at the Wayback Machine
Alman dili və Azərbaycan dili
- , Abdullayev S. Alman atalar sözləri və onların qarşılıqları. Bakı, 2001. — 180 səh.
- Babayeva R. və b. . Bakı: "Şərq-Qərb", 2007.
Fransız dili və Azərbaycan dili
- Əmirbəyov İ., Yusifov X. , İsmayılov R., Mövlüyarova M. Fransızca-Azərbaycanca neft terminləri lüğəti. «Nurlan» nəşr., 2004.
Çoxdilli lüğətlər
- Voroşil Qukasyan. - Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 1974.
Çoxdilli terminoloji lüğətlər
- Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası. Azərbaycanca- rusca- ingiliscə bitki fiziologiyası terminlərinin və anlayışlarının izahlı lüğəti. - Bakı: Elm, 2005.- 408 s.
- Babayev B., Hüseynov P. 2013-06-21 at the Wayback Machine. - 1989.
- . - Bakı, 1977.
- Həsənov Ş. G., Məmmədov Q. Ş., Məmmədov S. B. və b. Altıdilli izahlı ensiklopedik coğrafiya terminləri lüğəti: Azərbaycan-Rus-İngilis-Alman-Fransız-Türk dilləri. / Azərbaycan Respublikası "Təhsil" Mərkəzi.- Bakı: Təhsil, 2005.- 235 s.
- Sadıqov O. M., Musayev Z. S. Elektronika (ingilis, rus və azərbaycan dillərində izahlı terminoloji lüğət: . Bakı: "Elm", 2013.
- Salahov Z., Məmmədov E. , Həsənova A. 2013-06-16 at the Wayback Machine. Bakı, "Elm", 2001, 250 səh., ISBN 5-8066-1124-8
İstinadlar
- Rəhim Əliyеv. Ədəbiyyаt nəzəriyyəsi. Bаkı: Mütərcim, 2008. 360 səh.
Xarici keçidlər
- - İngiliscə-Azərbaycanca, Azərbaycanca-İngiliscə, Rusca-Azərbaycanca, Azərbaycanca-Rusca Orfoqrafiya və İzahlı onlayn lüğət
- 2013-03-31 at the Wayback Machine
- Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında işlənən ərəb-fars sözlərinin lüğəti. İki cilddə. [ölü keçid], [ölü keçid]
- 2014-05-07 at the Wayback Machine
Həmçinin bax
Ədəbiyyat haqqında olan bu məqalə bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
|