Kompüter vasitəçiliyi ilə kommunikasiya (ing. computer-mediated communication, СМС) — iki və ya daha çox elektron cihazın istifadəsi ilə baş verən hər hansı insan kommunikasiyası. Termin ənənəvi olaraq kompüter vasitəçiliyi formatları (məsələn, ani mesajlaşma, e-poçt, , onlayn forumlar, sosial şəbəkə xidmətləri) vasitəsilə baş verən rabitələrə aid edilir. Lakin kimi mətnə əsaslanan qarşılıqlı əlaqənin digər formalarına da tətbiq edilmişdir. CMC ilə bağlı tədqiqatlar əsasən kompüter tərəfindən dəstəklənən müxtəlif kommunikasiya texnologiyalarının sosial təsirlərinə diqqət yetirir. Bir çox son tədqiqatlar ilə dəstəklənən və internetə əsaslanan sosial şəbəkələri əhatə edir.
Formaları
Kompüter vasitəçiliyi ilə kommunikasiya iki formaya bölünür: sinxron və asinxron. Sinxron kompüter vasitəçiliyi real vaxt rejimində baş verən ünsiyyətə aid edilir. Bütün tərəflər eyni vaxtda ünsiyyətdə olurlar; lakin onların hamısının eyni yerdə olması mütləq deyil. Sinxron rabitə nümunələri video söhbətlər və "FaceTime" audio zəngləridir. Əksinə, asinxron kompüter vasitəçiliyi ilə kommunikasiya iştirak edən tərəflərin vahid əlaqədə olmadığı zaman baş verən ünsiyyətə aid edilir. Başqa sözlə, göndərən alıcıdan dərhal cavab almır. Kompüter vasitəçiliyi texnologiyasının əksər formaları asinxrondur. Asinxron rabitə nümunələri və e-poçtlardır.
Əhatə dairəsi
Müxtəlif sahələrdən olan alimlər kompüter vasitəçiliyi ilə kommunikasiya çətir termini altında təsvir edilə bilən . Məsələn, bir çoxları şəxsiyyətlərarası qarşılıqlı əlaqəni idarə etmək, təəssürat yaratmaq və münasibətləri saxlamaq üçün insanların "kompüterlərdən" (və ya rəqəmsal mediadan ) necə istifadə etdiyini araşdıraraq CMC-yə yanaşma tətbiq edirlər. Bu tədqiqatlar adətən onlayn və oflayn qarşılıqlı əlaqə arasındakı fərqlərə diqqət yetirir. Buna baxmayaraq, müasir tədqiqatlar CMC-nin gündəlik həyatda yerləşdiyi kimi öyrənilməli olduğu fikrinə doğru irəliləyir. CMC tədqiqatının başqa bir sahəsi emotikonlar kimi paralinqvistik xüsusiyyətlərin istifadəsini, növbə götürmə, söhbətin ardıcıl təhlili və təşkili kimi praqmatik qaydaları, bu mühitlərə xas olan müxtəlif sosiolektləri, üslubları, registrləri və ya terminologiya dəstlərini tədqiq edir. Bu kontekstlərdə dilin öyrənilməsi adətən CMC-nin mətn əsaslı formalarına əsaslanır və bəzən "kompüter vasitəçiliyi ilə diskurs təhlili" adlandırılır.
Xüsusiyyətlər
Kompüter vasitəçiliyi formatında baş verən kommunikasiya qarşılıqlı əlaqənin bir çox müxtəlif aspektlərinə təsir göstərir.
CMC , davamlılıq və də daxil olmaqla (lakin bununla məhdudlaşmayaraq) bütün kommunikasiya formaları üçün universal olduğu hesab edilən bir sıra aspektlər vasitəsilə yoxlanılır və digər kommunikasiya vasitələri ilə müqayisə edilir. Bu aspektlərin müxtəlif kommunikasiya formaları ilə əlaqəsi geniş şəkildə dəyişir. Məsələn, ani mesajlaşma mahiyyət etibarı ilə sinxrondur, lakin davamlı deyil, çünki mesajlar jurnalı qurulmayıbsa və ya diskussiyanı manual olaraq kopyalayıb yapışdırmayıbsa, informasiya qutusunu bağlayan şəxs bütün məzmunu itirir. Digər tərəfdən, e-poçt və mesaj lövhələrinin sinxronizasiyası aşağı dərəcədədir, çünki cavab müddəti dəyişir, lakin göndərilən və qəbul edilən mesajlar saxlandığı üçün davamlılığı yüksəkdir.
İnsanların kommunikasiya qurmağı seçdiyi mühit insanların şəxsi məlumatlarını nə dərəcədə açıqlamasına təsir göstərir. CMC, üz-üzə qarşılıqlı əlaqədən fərqli olaraq, söhbətdə daha yüksək səviyyəli özünü açıqlama ilə qeyd olunur. Özünü açıqlama, şəxsiyyətlərarası münasibətləri quran və saxlayan şəxsi məlumat, düşüncə və hisslərin hər hansı şifahi ünsiyyətidir. Bu qismən vizual anonimlik və müsbət itirilməsi ilə bağlı narahatlığı azaldan qeyri-şifahi işarələrin olmaması ilə bağlıdır. Cozef Valterin görə, kompüter vasitəçiliyi ilə kommunikasiya daha yaxşı ünsiyyət və daha yaxşı ilk təəssürat təmin etmək baxımından dəyərlidir. Bundan əlavə, Ramires və Çjan göstərir ki, kompüter vasitəçiliyi ilə kommunikasiya iki şəxs arasında üz-üzə ünsiyyətdən daha çox yaxınlıq və cazibə yaratmağa imkan verir. Onlayn təəssüratların idarə edilməsi, özünü açıqlama, diqqətlilik, ifadəlilik, soyuqqanlılıq və digər bacarıqlar kompüter vasitəçiliyi ilə ünsiyyətdə bacarıqlara kömək edir. Əslində, onlayn kommunikasiya vasitələrinin böyük müxtəlifliyinə baxmayaraq, kompüter vasitəçiliyi və üz-üzə qarşılıqlı əlaqədə bacarıqların əhəmiyyətli uyğunluğu var.
Kommunikasiyanı göndərici və qəbulediciyə ehtiyacı olan öyrənmə prosesi hesab ediləndə texnologiya güclü bir vasitəyə çevrilir. Nikolas Yankovskinin "The Contours of Multimedia" kitabında qeyd etdiyi kimi, proqram təminatı kimi üçüncü tərəflər göndərici və qəbuledici arasında vasitəçi rolunu oynayır. Göndərən tərəf hansısa bir məlumatı göndərmək üçün bu üçüncü tərəflə əlaqə saxlayır. Qəbuledici də onunla qarşılıqlı əlaqədə olur, göndərici və qəbuledici arasında ilkin nəzərdə tutulan ilə yanaşı, mühitin özü ilə əlavə qarşılıqlı əlaqə yaradır.
Dil öyrənmə
CMC dil öyrənmə prosesində geniş müzakirə olunur, çünki CMC dil öyrənənlərə dillərini təcrübədən keçirmək üçün imkanlar yaradır. Məsələn, "Warschauer" müxtəlif dil dərslərində e-poçt və ya müzakirə lövhələrindən istifadə ilə bağlı bir neçə nümunə araşdırması aparmışdır. "Warschauer" bildirmişdir ki, informasiya və kommunikasiya texnologiyalar "nitq [...] və yazı arasındakı tarixi uçuruma körpü"dür. Beləliklə, internetin inkişafı ilə əlaqədar ikinci dildə oxuma və yazma tədqiqatları ilə bağlı ciddi narahatlıq yaranmışdı. Təlim prosesində tələbələr, xüsusən də uşaqlar koqnitiv öyrənməyə ehtiyac duyurlar, eyni zamanda onların psixoloji ehtiyaclarını artıran sosial qarşılıqlı əlaqəyə ehtiyacları duyulur. Texnologiya ingilis dilini öyrənənlərə bu prosesdə güclü təsir göstərir, lakin bu, öyrənmə prosesinin müxtəlif aspektlərini əhatə edən hərtərəfli bir üsul ola bilməz.
Faydaları
İnsanlar kompüter vasitəçiliyi ilə kommunikasiya vasitəsilə vaxtdan, məkandan və ya kommunikasiyaya maneə törədən digər məkan məhdudiyyətlərindən asılı olmayaraq, başqaları ilə asanlıqla kommunikasiya qura bilərlər. CMC fərdlərə coğrafiya kimi faktorlara görə qeyri-mümkün olan layihələrdə əməkdaşlıq etməyə imkan verir. Bu texnologiyanın tətbiqi nəticəsində sadəcə fərdlər arasında deyil, həm də iş həyatında sosial qarşılıqlı əlaqə güclənmişdir. Bundan əlavə, CMC həm də xarakter və ya fiziki məhdudiyyət kimi amillərə görə narahatlıq yaşayan şəxslərin kommunikasiyada iştirakına uyğun şərait yaradır. Bu halda şəxs öz seçdiyi yerdə kommunikasiya qura bilir və CMC zəngi insana minimum stress yaradır. CMC vasitəsilə fərdin rahat formada kommunikasiya qurması nəticəsində onlar kommunikativ tərəfdaşa daha asan açılır və özlərini daha yaxşı ifadə edə bilirlər. Elektron mühit vasitəsilə kommunikasiya quran fərdlər stereotiplərə daha az meyllidirlər və fiziki xüsusiyyətlərə daha az diqqət yetirirlər. Onlayn ünsiyyətdə anonimliyin oynadığı rol bəzi istifadəçiləri mühafizəedici mövqe tutmamasına gətirib çıxarır, onların başqaları ilə daha sürətli əlaqələr qurmağa təşviq edir.
Mənfi cəhətləri
Kompüter vasitəçiliyi ilə kommunikasiya faydalı texnologiyadır, lakin texnoloji vasitəçilik də kommunikasiya prosesini maneə törədə bilər. Üz-üzə kommunikasiyadan fərqli olaraq, verilən mesajın çatdırılmasında rol oynayan ton və fiziki jestlər kompüter vasitəçiliyi nəticəsində itirilir. Nəticədə, ötürülən mesajın səhv başa düşülməsi ehtimalı daha yüksəkdir, çünki ton və ya sözün mənası yanlış interpretasiya ola bilər. Bundan əlavə, Stoni-Bruk Universitetinin mütəxəssisi Dr. Sobel-Loyeski və Flinders Universitetinin professoru Vestvelin fikrinə görə, kompüter vasitəçiliyi ilə kommunikasiya üçün əsas olan virtual məsafə psixoloji və emosional ayrılıq hissi yarada bilər. Odur ki, nəticədə sosial təcrid hissləri formalaşa bilər.
Cinayət
və digər kibercinayətlər kompüter vasitəçiliyi ilə kommunikasiyanı əhatə edir. Kibercinayətkarlar cinayətləri veb-kamera ilə kompüter və ya planşet, ya da internet əlaqəsi olan smartfona malik istənilən yerdə həyata keçirə bilərlər. Onlar həmçinin, sosial media şəbəkələrinə, , pornoqrafik video paylaşma saytlarına, tanışlıq səhifələrinə, onlayn söhbət otaqlarına, proqramlara, qaranlıq veb saytlarına və digər platformalara əsaslanırlar. Onlar öz şəxsiyyətlərini gizlətmək üçün və kriptovalyutalardan istifadə edirlər. Hər il bu cinayətlər haqqında səlahiyyətli orqanlara milyonlarla məlumat göndərilir. CMC ilə bağlı cinayətlərlə mübarizə aparmaq üçün yeni qanunlar və polis prosedurları lazımdır.
Həmçinin bax
İstinadlar
- McQuail, Denis. McQuail's Mass Communication Theory. SAGE. 2005. ISBN 978-1-4129-0372-1. [səhifə göstərin]
- Thurlow, Crispin; Lengel, Laura; Tomic, Alice. . SAGE. 2004. ISBN 978-0-7619-4954-1. [səhifə göstərin]
- Chin, Leonora. . March 5, 2016.
- ↑ Malone, Erin; Gulati, Harjeet S. . 2019-09-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-29.
- ↑ Walther, Joseph B. . Communication Research. 23 (1). 1 February 1996: 3–43. doi:.
- Walther, Joseph B.; Burgoon, Judee K. . Human Communication Research. 19 (1). 1992: 50–88. doi:. :.
- Haythornthwaite, Caroline; Wellman, Barry. // Wellman, Barry; Haythornthwaite, Caroline (redaktorlar ). The Internet in Everyday Life. John Wiley & Sons. 2008. 3–41. ISBN 978-0-470-77738-1.
- Skovholt, Karianne; Grønning, Anette; Kankaanranta, Anne. "The Communicative Functions of Emoticons in Workplace E-Mails: :-)". Journal of Computer-Mediated Communication. 19 (4). 1 July 2014: 780–797. doi:.
- Garcia, Angela Cora; Jacobs, Jennifer Baker. "The Eyes of the Beholder: Understanding the Turn-Taking System in Quasi-Synchronous Computer-Mediated Communication". Research on Language and Social Interaction. 32 (4). 1 October 1999: 337–367. doi:.
- Herring, Susan. "Interactional Coherence in CMC". Journal of Computer-Mediated Communication. 4 (4). 1 June 1999. doi:.
- Herring, S.C. Interactional coherence in CMC // . 1999. səh. . doi:. ISBN 0-7695-0001-3.
- McQuail, Denis. (2005). Mcquail's Mass Communication Theory. 5th ed. London: SAGE Publications.[səhifə göstərin]
- Jiang, L. Crystal; Bazarova, Natalya N.; Hancock, Jeffrey T. . Communication Research. 40 (1). 1 February 2013: 125–143. doi:.
- Dunn, Robert Andrew. // Rocci, Luppicini (redaktor). Handbook of Research on Technoself: Identity in a Technological Society: Identity in a Technological Society. IGI Global. 2012. 26–44. ISBN 978-1-4666-2212-8.
- Spitzberg, Brian H. "Preliminary Development of a Model and Measure of Computer-Mediated Communication (Cmc) Competence". Journal of Computer-Mediated Communication. 11 (2). 1 January 2006: 629–666. doi:.
- Bubaš, Goran; Spitzberg, Brian. . Proceedings of the European Communication Research and Education Association (ECREA) 2nd European Communication Conference. Communication Policies and Culture in Europe. 2008.
- Abrams, Zsuzsana I. From theory to practice: Intracultural CMC in the L2 classroom // Ducate, Lara; Arnold, Nike (redaktorlar ). Calling on CALL: From Theory and Research to New Directions in Foreign Language Teaching. Computer Assisted Language Instruction Consortium. 2006. ISBN 978-0-9891208-1-4.
- Warschauer, Mark. Electronic Literacies: Language, Culture, and Power in Online Education. Routledge. 1998. ISBN 978-1-135-67348-2.
- Warschauer, Mark. . Teachers College Press. 2006. ISBN 978-0-8077-4726-1.
- Deborah, Healey. . English Language Institute, Oregon State University – academia.edu vasitəsilə.
- Martin-Rubió, Xavier. (ingilis). Cambridge Scholars Publishing. 2018-09-30. ISBN 978-1-5275-1696-0.
- Crum,
- Katz, James E.; Aakhus, Mark. (ingilis). Cambridge University Press. 2002-03-21. ISBN 978-0-521-00266-0.
- Lane, 18 dekabr 2014 tarixindən Wayback Machine saytında 2014-12-18 at the Wayback Machine
- Schouten, Alexander P.; Valkenburg, Patti M.; Peter, Jochen. . Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace. 3 (2). 1 November 2009.
- Fenell, Zachary. . Techwalla. 2023-08-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-29.
- Sobel-Lojeski, Karen; Westwell, Martin. . The Conversation. May 27, 2016.
- . CNN. July 18, 2013. July 18, 2013 tarixində . İstifadə tarixi: August 29, 2023.
- . PR Newswire. November 28, 2016. April 17, 2017 tarixində . İstifadə tarixi: August 29, 2023.
- ↑ . IJM. 2020. 2020-05-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-29.
- ↑ . NBC News. June 30, 2018. November 24, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: August 29, 2023.
- . The Philippine Star. November 11, 2019. November 13, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: August 29, 2023.
- . Reuters. April 15, 2019. April 16, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: August 29, 2023.
- . Reuters. June 17, 2018. September 12, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: August 29, 2023.
- . South China Morning Post. May 2, 2019. April 29, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: August 29, 2023.
- . VOA. May 12, 2017. May 21, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: August 29, 2023.
- . South China Morning Post. September 11, 2019. May 16, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: August 29, 2023.
Əlavə ədəbiyyat
- Ahern, Terence C.; Peck, Kyle; Laycock, Mary. "The Effects of Teacher Discourse in Computer-Mediated Discussion". Journal of Educational Computing Research. 8 (3). 1 August 1992: 291–309. doi:.
- Angeli, Charoula; Valanides, Nicos; Bonk, Curtis J. . British Journal of Educational Technology. 34 (1). 2003: 31–43. doi:.
- Bannan-Ritland, Brenda. . Quarterly Review of Distance Education. 3 (2). 2002: 161–79. 2023-04-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-29.
- Baym, N. K. The emergence of community in computer-mediated communication // Jones, Steve (redaktor). CyberSociety. SAGE. 1995. 138–163. ISBN 978-0-8039-5677-3.
- Bosso, Rino. First Steps in Exploring Computer-Mediated English as a Lingua Franca // Martin-Rubió, Xavier (redaktor). Contextualising English as a Lingua Franca: From Data to Insights. Cambridge Scholars Publishing. 2018. 10–35. ISBN 978-1-5275-1696-0.
- Christopher, Mary M.; Thomas, Julie A.; Tallent‐Runnels, Mary K. . Roeper Review. 26 (3). 1 March 2004: 166–171. doi:. 6 August 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 29 August 2023.
- Cooper, Marilyn M.; Selfe, Cynthia L. "Computer Conferences and Learning: Authority, Resistance, and Internally Persuasive Discourse". College English. 52 (8). 1990: 847–869. doi:. JSTOR .
- Derks, Daantje; Fischer, Agneta H.; Bos, Arjan E.R. "The role of emotion in computer-mediated communication: A review". Computers in Human Behavior. 24 (3). May 2008: 766–785. doi:.
- Forman, Ellice Ann. "Knowledge Building in Discourse Communities". Human Development. 43 (6). 2000: 364–368. doi:.
- Gabriel, Martha. . International Journal of e-Learning & Distance Education / Revue internationale du e-learning et la formation à distance. 19 (1). 1 June 2004. 4 April 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 29 August 2023.
- Garcia, Angela Cora; Standlee, Alecea I.; Bechkoff, Jennifer; Cui, Yan. . Journal of Contemporary Ethnography. 38 (1). 1 February 2009: 52–84. doi:.
- Gerrand, Peter. "Estimating Linguistic Diversity on the Internet: A Taxonomy to Avoid Pitfalls and Paradoxes". Journal of Computer-Mediated Communication. 12 (4). 2007: 1298–1321. doi:.
- Gilbert, Patricia K.; Dabbagh, Nada. . British Journal of Educational Technology. 36 (1). 2005: 5–18. doi:.
- Gunawardena, Charlotte N.; Nolla, Ana C.; Wilson, Penne L.; Lopez‐Islas, Jose R.; Ramirez‐Angel, Noemi; Megchun‐Alpizar, Rosa M. "A cross‐cultural study of group process and development in online conferences". Distance Education. 22 (1). 1 January 2001: 85–121. doi:.
- Hancock, Jefrey T.; Dunham, Philip J. . Communication Research. 28 (3). 1 June 2001: 325–347. doi:.
- Hara, Noriko; Bonk, Curtis Jay; Angeli, Charoula. . Instructional Science. 28 (2). 1 March 2000: 115–152. doi:.
- Herring, Susan C. Computer-mediated Communication: Linguistic, Social, and Cross-cultural Perspectives. John Benjamins Publishing. 1996. ISBN 978-90-272-5051-3.
- Herring, Susan; Stein, Dieter; Virtanen, Tuija, redaktorlar Pragmatics of Computer-Mediated Communication. Walter de Gruyter. 2013. ISBN 978-3-11-021446-8.
- Hewitt, James. . International Journal of Educational Telecommunications. 7 (3). 2001: 207–221. 2023-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-29.
- Hewitt, Jim. "How Habitual Online Practices Affect the Development of Asynchronous Discussion Threads". Journal of Educational Computing Research. 28 (1). 1 January 2003: 31–45. doi:.
- Järvelä, Sanna; Bonk, Curtis Jay; Lehtinen, Erno; Lehti, Sirpa. "A Theoretical Analysis of Social Interactions in Computer-Based Learning Environments: Evidence for Reciprocal Understandings". Journal of Educational Computing Research. 21 (3). 1 October 1999: 363–388. doi:.
- Jones, Graham M.; Schieffelin, Bambi B. . Language & Communication. 29 (1). January 2009: 77–113. doi:.
- Jones, Graham M.; Schieffelin, Bambi B. "Talking Text and Talking Back: 'My BFF Jill' from Boob Tube to YouTube". Journal of Computer-Mediated Communication. 14 (4). 2009: 1050–1079. doi:.
- Kalman, Yoram M.; Rafaeli, Sheizaf. . Communication Research. 38 (1). 1 February 2011: 54–69. doi:.
- Lapadat, Judith C. "Teachers in an Online Seminar Talking About Talk: Classroom Discourse and School Change". Language and Education. 17 (1). 1 April 2003: 21–41. doi:.
- Leinonen, Piritta; Järvelä, Sanna. . Journal of Interactive Learning Research. 14 (1). 2003: 99–122. 2023-04-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-29.
- Lin, Lin. . Journal of Asynchronous Learning Networks. 12 (1). 2008: 127–143. 2023-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-29.
- Lin, Lin; Cranton, Patricia; Bridglall, Beatrice. . Teachers College Record. 107 (8). 2005: 1788–1813. CiteSeerX . doi:. 2023-04-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-29.
- MacKnight, Carol. . Educase Quarterly. 4. 2000: 38–41. 2022-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-29.
- Poole, Dawn M. "Student Participation in a Discussion-Oriented Online Course". Journal of Research on Computing in Education. 33 (2). 1 December 2000: 162–177. doi:.
- Schrire, Sarah. "A Model for Evaluating the Process of Learning in Asynchronous Computer Conferencing". Journal of Instruction Delivery Systems. 17 (1). 2003: 6–12.
- Tidwell, Lisa Collins; Walther, Joseph B. . Human Communication Research. 28 (3). 2002: 317–348. doi:.
- Vonderwell, Selma. "An examination of asynchronous communication experiences and perspectives of students in an online course: a case study". The Internet and Higher Education. 6 (1). 1 January 2003: 77–90. doi:.
- Vozgova, Zinaida; Afanasyeva, Olga. Computer-mediated discourse analysis: an overview of leading vocabulary teaching strategies // Proceedings of the 2nd International Conference on Social, Economic and Academic Leadership (ICSEAL 2018). 2018. 256–264. doi:. ISBN 978-94-6252-592-4.
- Wade, Suzanne E.; Fauske, Janice R. "Dialogue online: Prospective teachers' discourse strategies in computer-mediated discussions". Reading Research Quarterly. 39 (2). 2004: 134–160. doi:.
- Walther, Joseph B. "Selective self-presentation in computer-mediated communication: Hyperpersonal dimensions of technology, language, and cognition". Computers in Human Behavior. 23 (5). September 2007: 2538–2557. doi:.
- Wu, Dezhi; Hiltz, Starr Roxanne. "Predicting learning from asynchronous online discussions". Online Learning. 8 (2). 19 March 2019. doi:.
Xarici keçidlər
- Vikianbarda Kompüter vasitəçiliyi ilə kommunikasiya ilə əlaqəli mediafayllar var.