Kerəşenlər və ya kryaşenlər (tatar. керәшеннәр, tatar. керәшен татарлары; rus. крещён - xaç suyuna salınan və ya xristian olan) — Volqayanı və Ural bölgələrdə yaşayan tatar xalqının subetnik qrupu.
| ||||||
| Ümumi sayı | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 55,735 | ||||||
| Yaşadığı ərazilər | ||||||
| ||||||
| Dili | ||||||
| Dini | ||||||
| Qohum xalqlar | ||||||
Tarix
Kerəşenlərin mənşəyi mübahisəlidir. Akademik mənbələrin çoxluqunda onlar tatar xalqının tərkibi hissəsi kimi sayılır. Eyni zamanda onların bəziləri özlərini ayrı xalq kimi sayır.
Etnoqraflar və tarixçilər kerəşenlərin formalaşmasını XVI-XIX əsrlərdə həm könüllü, həm də zor şəkildə baş verən xristianlaşma ilə əlaqəndirir. Kerəşenlərin ilk dalğası və Həştərxan xanlıqların işğalından az sonraki zor xristianlaşmalar nəticəsində baş verib. Halbuki, onların çoxu sonra İslama geri qayıdıb və beləliklə Xristianlıq o tatarlar arasında kiçik sıçrayış eləyib.
Kerəşenlərin daha davamlı mövcudluğu Rusiya İmperiyasının XVIII əsrdəki törətdiyi məscidlərin məhvi və müsəlmanların əzilməsi ilə bağlıdır. Anna İvanovna hökümranlığı zamanı çox sayda müsəlman zorla xristianlaşdırılıb. Yeni çevirənlər vergilərdən azad olunub, onlara bəzi imtiyazlar və yeni dinlərini öyrənmək üçün vəsaitlər verilib. Dini dəyişən tatarların çoxluğu bunu inanclarına görə yox, maddi və ya siyasi səbəblərə görə eləyib. Onların bir çoxu gizli şəkildə İslama ibadət etməyə davam edirdi. XIX əsrin sonunda artıq bir neçə mini İslama geri qayıdıb.
Xristianlaşmanın ayrı dalağaları kerəşenləri ayrı qruplara bölüb: XVI-XVII əsrlərdə xristianlaşmış qrup (köhnə xristianlaşmış taratlar - rus. старокрещённых татар) və XVIII əsrdə xristianlaşmış (yeni xristianlaşmış tatarlar - rus. новокрещённые татары). Dolayısıyla, beş qrup formalaşıb: Qazan tatar, yelabuj, molkeyevsk, çistopolsk və .
Mədəniyyət
XVI-XVII əsrlərdə kerəşenlərin təhsil imkanları az idi. Amma, XVIII əsrdə onlara verilən imtiyazlar ilə birlikdə, onlar üçün bir sıra tikilişlər aparılıb. O cümlədən, ilk dini dəyişənlər üçün tatar məktəbi 1863-cü ildə, ilk seminariya isə 1872-ci ildə təsis olunub.
İstinadlar
- «История и культура татар-кряшен (XVI—ХХ вв.) Казань. 2017. 960 с.
- Института этнологии и антропологии РАН.
- 4 dekabr 2013 tarixindən Wayback Machine saytında 2012-04-24 at the Wayback Machine
- . 2020-04-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-10.
- ↑
- Кадырова Г. А. 2020-02-03 at the Wayback Machine // Культурология традиционных сообществ: Матер. Всероссийск. науч. конфер. молодых ученых / Отв. ред. М.Л. Бережнова. — Омск: , 2002. — С. 27-30
- Никитина, Г. А. "Кряшены Удмуртии: этнокультурный портрет". . Серия: История и филология. 3 cild. Ижевск: . 2012. 73–81.
- Татарская энциклопедия: В 5 т., — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 2006. — Т. 3., стр. 462.
- Татары / Отв. ред. Р. К. Уразманова, С. В. Чешко. — М.: Наука, 2001. — 583 с. — (Народы и культуры)
- (PDF). 2016-03-14 tarixində (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-03.
- ↑ Akiner, Shirin. Islamic peoples of the Soviet Union : with an appendix on the non-Muslim Turkic peoples of the Soviet Union : an historical and statistical handbook (2nd). London: KPI. 1986. 431–432. ISBN 0-7103-0188-X.
- ↑ Bennigsen, Alexandre. Muslims of the Soviet empire : a guide. Wimbush, S. Enders. Bloomington: Indiana University Press. 1986. 234. ISBN 0-253-33958-8.
- Ислаев Ф. Г. Православные миссионеры в Поволжье. — Казань: , − 1999.
- : В 5 т., — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 2006. — Т. 3., стр. 462.
- // Татарская нация: история и современное развитие. Казань: Магариф, 2002