Corc Kovalın atası Abram Koval 1910-cu ildə doğulduğu tərk edərək Amerika Birləşmiş Ştatlarının Ayova ştatının, şəhərində məskunlaşaraq dülgərlik etməyə başlayıb. Həyat yoldaşı Etel Şenitski Kovalla birlikdə İsa, Corc və Qabriel adlarında üç oğlunu böyütmüşdür.

Mərkəz Liseyində təhsil alan Corc Koval qonşularının dediyinə görə kommunist ideyalarından açıq şəkildə danışırdı. O, Mərkəz Liseyində təhsilinə davam edərkən uğurlu tələbələrdən ibarət olan Fəxri Cəmiyyətin və debat komandasının üzvü idi. O, 1929-cu ildə 15 yaşında liseydən məzun oldu. Bu müddət ərzində Böyük böhran dərinləşdiyindən ailəsi ayrılıb. Abram Koval katibi olub. Koval ailəsi 1932-ci ildə yəhudilərin çoxluqda yaşaması səbəbilə ilə səyahət edərək Birobicana köç etdi.

Koval ailəsi, kollektiv bir fermada işlədi. , Nyu-Yorkda dərc olunan kommunist fikirləri ilə məşhur olan yerli bir qəzetdə yer alan Koval ailəsinin başlıq olduğu məqalədə, ailənin "kiçik tacirlik qeyri-müəyyənliyini geridə qoyub, özləri və uşaqları üçün narahatsızlıqdan uzaq bir həyata üstünlük verdiyini" yazmışdır. Corc Koval, özünün rus dili bacarıqlarını inkişaf etdirdi və 1934-cü ildə oxumağa başladı. Universitetdə tanış olduğu Lüdmila İvanova ilə daha sonra zamanda evləndi. Beş il sonra məzun olan Koval, Sovet vətəndaşlığı aldı. Uğurlu bir tələbə olduğu qəbul edildi və imtahansız doktorantura oxumasına icazə verildi.

Universitetdən məzun olduqdan sonra Sovet Baş Kəşfiyyat İdarəsi (BKİ) tərəfindən işə qəbul olundu. Diplomunu aldığı zaman casusluq vəzifəsinin hissəsi olan bir əmr altında Moskvanı tərk etdi. 1939-cu ildə, birdən-birə ortadan yox olduğunu açıqlamaq üçün Qızıl Orduya hərbi xidmətə çağırıldı. Ailəsinin imtina etməsinə baxmayaraq Koval, 1940-cı ildə qeyri-qanuni yollar ilə Amerika Birləşmiş Ştatlarına bir casus kimi qayıtdı. Kod adı Delmar olaraq müəyyənləşdirildi. Əvvəlcə San-Fransiskoya, sonra isə Nyu-Yorka getdi. Koval, iş yoldaşlarına Nyu-Yorklu olduğunu və ailənin yeganə uşağı olduğunu dedi. Kovalın kimyəvi silahlarda istifadə ediləcək toksinlər haqqında məlumat toplayarkən taxma adla çalışması planlaşdırsa da, sonrakı dövrdə işlədiyi yer rəhbərləri əsl adı ilə işləməsinə qərar verdilər.

II Dünya Müharibəsinin əvvəllərinə təsadüf edən sentyabr 1940-cı ildə, ABŞ Prezidenti Franklin D. Ruzvelt məcburi hərbi xidmətə dair bir bəyanat verdi. Bu hadisələrdən sonra, Koval 2 yanvar 1942-ci ildə rəsmi olaraq Amerika Birləşmiş Ştatları Silahlı Qüvvələri tərkibinə girdi. Reyvn Elektrik Şirkətinin rəhbərliyi, onun hərbi vəzifəsini bir il müddətinə 1942-ci il fevral ayına qədər müvəqqəti olaraq hərbi xidmətdən azad edildi. Bu müddət ərzində Baş Kəşfiyyat İdarəsinin rəhbərləri kimyəvi silahlarla bağlı məlumatları bir an əvvəl Sovet İttifaqına verilməsinin zəruri olduğunu, məcburi hərbi xidmət azad olunması üçün verildiyi vaxt bitdiyi təqdirdə bunu edə bilməyəcəyini bildirdi. Müvəqqəti azad olunma başa çatdıqdan sonra Koval, Amerika Birləşmiş Ştatları Ordusunda yenidən çağırıldı.Nyu-Cersidəki əsas hərbi təhsilini almasının ardından sövq edildi və buradakı 3410-cu Xüsusi Təhsil və Vəzifə Vahidində əsgər olaraq fəaliyyət göstərdi. 11 avqust 1943-cü ildə, istedadlı seçicilərə təhsil və texniki təhsil vermək üçün 1942-ci ilin dekabrında qurulan bir məntəqə olan Ordu İxtisas Təhsil Proqramına köçürüldü. Koval, Nyu-York Şəhər Kollecinə girərək elektrik mühəndisliyi oxudu. Bu dövrdəki sinif yoldaşları Kovala "tapşırıqlarını həll etməyən zəif tələbə" olaraq baxdıqlarını, Sovet təhsili və həyat yoldaşı haqqında heç nə bilmədiklərini ifadə etmişlər. Kollec dövründən olan dostları da siyasət və Sovet İttifaqı haqqında birlikdə heç mübahisə etmədiklərini də bildirmişlər.

Atomla bağlı gizli sirləri

Müharibənin Antihitler koalisiyasının xeyrinə ilərləməsi ilə birlikdə İxtisas Təhsil Proqramı 1944-cü ilin əvvəllərində dayandırıldı və Nyu-York Şəhər Kollecində sinif yoldaşlarının çoxu piyada olaraq xidmət göstərərkən, Koval ilə bir sinif yoldaşı Xüsusi Mühəndis Falanqa İttifaqına seçilmişdi. Bu prosesdə Amerika Birləşmiş Ştatları, Kanada və Birləşmiş Krallıq tərəfindən atom bombası hazırlamaq, mühəndisliyini və emalını həyata keçirmək məqsədilə birgə qurduğu gizli Manhetten layihəsində işləmək tapşırıldı.Tennessidəki təyin edildi. O vaxt layihədə vəzifə alan elm insanları, zənginləşdirilmiş uranium və plutonium əsaslı bombaları araşdırırdılar. Ok-Ridcdəki laboratoriyalar, hər ikisinin inkişaf mərkəzi oldu. Layihə, insan ehtiyatlarının çatışmazlığı səbəbindən pisə getdi və ordudan texniki olaraq xüsusi bacarıqlı adamlar tələb olundu.

Koval, Ok-Ridcdəki bir çox məsələyə xüsusi giriş hüququna malik idi. Sonradan səhiyyə fizika zabiti olub, müəssisədəki radiasiya səviyyələrini müşahidə etməklə məşğul idi. Federal Təhqiqat Bürosunun (FBI) qeydlərinə görə, iş, Kovala çox gizli bir təhlükəsizlik icazəsi verdi. O vaxtlar layihədəki elm insanları reaktordan istehsal olunan plutoniumun qarşıya qoyulan bomba layihələri üçün çox qərarsız olduğunu və lazım olan zəncirvari reaksiyaların meydana gəlməsi üçün polonium katalizatorlarına ehtiyac duyulduğunu kəşf etdilər. Koval, özünü bu vəzifəyə tapşıranlar tərəfindən Ok-Ridcdəki polonium tədarükünü izləməklə əldə etdiyi məlumatları "Klayd" adlı bir Sovet əlaqəçisi vasitəsilə ötürüb. Əldə etdiyi məlumatlar; Kodlanmış mesajlar, kuryerlər və Sovet Səfirliyi vasitəsilə Moskvaya çatdırıldı.

Koval, vəzifəsi artırılaraq, 27 iyun 1945-ci ildə Ok-Ridcdəki polonium katalizatorlarının emal edildiyi bir yer olan çərçivəsində toplanan gizli bir laboratoriyaya göndərildi. Dünyanın ilk atom bombası həmin ilin 16 iyul günü Nyu-Meksikoda partladıldı. Atom bombalarının 6 avqust və 9 avqust tarixlərində Yaponiyaya atılmasından sonra Yaponiya təslim oldu və II Dünya Müharibəsi başa çatdı. Sovet İttifaqı, öz atom bombasını inkişaf etdirmək istiqamətində səylərini artırdı. Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi (CIA), Sovet İttifaqının, 1950-1953-ci illərə qədər uğurlu olmayacağını təxmin edərkən 29 avqust 1949-cu ildə ilk Sovet RDS-1 atom bombasının sınağı həyata keçirildi. Sovet hərbi rəsmilərinə görə, hərbi kəşfiyyat agenti "Delmar Koval" tərəfindən hazırlanan "tarif", hazırlanan plutoniumun katalizatoru rolunu oynadı. Kovalın informasiya təminatı Sovet İttifaqının nüvə silah inkişaf etdirməsi üçün lazım olan müddəti dəfələrlə azaldıb.

Sovet atom bombası layihəsinin bir hissəsi kimi gizli araşdırma və təkmilləşdirmələrdən sonra, Qazaxıstan Sovet Sosialist Respublikasının Semipalatinsk test sahəsində həyata keçirilən partlayış, amerikalılar tərəfindən İosif Stalinə həsr olunmuş "Co" kod adı ilə anıldı.

Koval II Dünya Müharibəsindən sonra silahlı qüvvələrdən qovuldu. Nyu-York Şəhər Kollecinə qayıdaraq bakalavr təhsilini 1 fevral 1948-ci ildə elektrik mühəndisliyi fakultəsini tamamladı. Dostlarına Polşa və ya İsrailə səyahət etməyi düşündüyünü deyən Koval, altı ay ərzində Avropa səyahəti üçün pasport hazırlayıb. görə Kovalın Amerika Birləşmiş Ştatlarından ayrılmasının səbəbi qarşı kəşfiyyat agentlərinin bir Sovet yığıncağından sonra, Kovalın ailəsinin Sovet keçmişinə dair məlumatları kəşf etməsi olmuşdur. oktyabr 1948-ci ildə dəniz yolu ilə Amerika Birləşmiş Ştatlarından ayrıldı və ölkəyə bir daha qayıtmadı. Təhsil və tədqiqat vəzifələrini rədd edən Koval, sonradan Sovet Baş Kəşfiyyat İdarəsinin (BKİ) əlaqə bölməsinə müraciət edərək laboratoriya assistentliyi vəzifəsini yerinə yetirdi. Sonra burada müəllimliyə başladı. 1949-cu ildə Qızıl Ordudakı vəzifəsindən ayrılıb D. Mendeleyev Rusiya Kimya Texnologiya Universitetinə qayıdandan sonra bir alim olaraq həyatını davam etdirdi. Universitetdə tədqiqatlar aparmağa başladı və iki il sonra tezisini təqdim edib. 1953-cü ildən etibarən dosent olaraq təxminən 40 il akademik olaraq dərslər verdi.

1999-cu ildə Rusiyadaki evində yaşayarkən, Amerika Birləşmiş Ştatlarının II Dünya Müharibəsi veteranlarına sosial təhlükəsizlik təqaüdü edəcəyini eşitdi. Müraciət edən Koval, 2000-ci ildə İctimai Təhlükəsizlik Mərkəzi Təhlükəsizlik Ofisi "Sizə təqaüd yardımı almağa layiq görülmədiyinizi demək üçün yazırıq" yazılı tək cümləlik məktub aldı.

Koval, casusluqdan sonrakı həyatını "hadisəsiz bir həyat" kimi səciyyələndirdi. Ailəsinin Baş Kəşfiyyat İdarəsi üçün işlədiyini bilirdi, lakin bu məsələ sonradan heç vaxt danışılmadı. Sovet İttifaqına qayıdanda yüksək bir Sovet mükafatı almaması Kovalı narahat etdi. Verdiyi bir müsahibədə, "Karyera adamlarına çox böyük mükafatlar verildi" ifadələrini istifadə etmişdir. Həmçinin "Şükür edirəm ki, özümü bir QULAQ-da tapmadım, düşündüyüm kimi" dedi. 1985-ci ildə ona 2-ci dərəcə Vətən Müharibəsi Ordeni verildi. Koval, 31 yanvar 2006-cı ildə Moskvadakı mənzilində 92 yaşında həyatını itirdi. Koval, ölümündən bir neçə gün əvvəl özünü ziyarətə gələn Baş Kəşfiyyat İdarəsi nümayəndələrinə, "Artıq məndən bağlı danışmağınızda bir zərər yoxdur" demişdir.

Müharibədən sonra və ilə Klaus Fuks kimi casuslar yaxalanarkən Kovalın illərlə fərq edilmədiyi məlum oldu. Bəzi mənbələr fərq edilməməsinin səbəbləri arasında, xidmət daxili siyasətlərdə çalışan insanlar üzərində sıx təhlükəsizlik yoxlamalarının edilməməsini və Amerika Birləşmiş Ştatları hökumətinin siyasi məsələlər qədər elmi məsələlərin üzərində olmamasını göstərirdi. 1950-ci illərdə FBI, əhatəli olaraq döyüş hadisələrini araşdırıb və bu çərçivədə Kovalın keçmiş həmkarları ilə görüşlər keçirib. Danışıqlar nəticəsində Kovalın bir casus ola biləcəyi təəssüratı yarandı. Buna qarşı Amerika Birləşmiş Ştatları hökuməti Kovalın fəaliyyətlərinin ortaya çıxmasından qaynaqlanacaq siyasi zədədən və yaranacaq mənfi təəssüratdan çəkindiyi üçün casusluq fəaliyyətlərinin açıqlanması təxminən altmış il gizli saxlanılıb.

2000-ci illərə qədər gizli olan Kovalın casusluq fəaliyyətləri 2002-ci ildə nəşr olunan "Baş Kəşfiyyat İdarəsi və Atom Bombası" adlı kitab dərc olunandan sonra ortaya çıxdı. Kitabda Kovalın kod adından bəhs edilib və əks-kəşfiyyat qruplarından qaçan bir neçə casus kimi tanıdılıb. Ölümündən təxminən 22 ay sonra, 3 noyabr 2007-ci ildə Rusiya prezidenti Vladimir Putin Kovala Rusiya Federasiyası Qəhrəmanı mükafatının verilməsinə qərar verib. Mükafatı Kovalın adına Rusiya Müdafiə Naziri aldı. Koval bu mükafatla təltif olunanda Rusiya Dövlət Rəhbərliyi "Delmar kod adı altında fəaliyyət göstərən Cənab Koval, Sovet İttifaqının özünə xas bir atom bombası inkişaf etdirməsi üçün lazım olan əhəmiyyətli dərəcədə sürətləndirməyə köməkçi olan məlumatları ötürmüşdür" ifadələrindən istifadə etmişdir.

Ədəbiyyat

• Kolpakidi, A. İvanoviç (2010). GRU v Velikoj Otecestvennoj vojne (Rusca). Moskva: Jauza: Eksmo. s. 608. ISBN 978-5-699-41251-8.
• Jukov, Aleksandr Petroviç (2013). Атмосфера действий: Жорж Абрамович Коваль (1913–2006) (Rusca). Moskva: D. Mendeleyev Kimya Texnologiya Universiteti. səhifə 88. ISBN 978-5-7237-1147-1.
• Jukov, Aleksandr Petroviç (2001). "Mendeleyevets at OAK-RIDGE (st. Tennessee USA)" (Rusca). Moskva: D. Mendeleyev Kimya Texnologiya Universiteti Jurnalı, səh. 31-34.
• " 2018-06-20 at the Wayback Machine (PDF) (Rusca), 28. Moskva: D. Mendeleyev Kimya Texnologiya Universiteti Jurnalı. 2009.
• Lebedev, Yuri Aleksandroviç (2014). Два выбора ...: об истории вербовок Ж. А. Коваля (Rusca). Moskva: D. Mendeleyev Kimya Texnologiya Universiteti. səh. 87. ISBN 978-5-7237-1165-5.
• "" (Rusca).
• Serafin, Serafimoviç Aranoviç (2005). (Rusca). Moskva: D. Mendeleyev Kimya Texnologiya Universiteti. səhifə 112. ISBN 5-7237-0502-4.
• Walsh, Michael (2009, may). "". Smithsonian (İngiliscə) səh. 40.