Basil əl Əsəd 1962-ci ilin 23 mart tarixində Suriyanın Paytaxtı Dəməşq şəhərində Hafiz Əsəd və ailəsində anadan olub.Dəməşq Universitetində İnşaat mühəndisi kimi təhsil almış və eyni zamanda hərb elmləri mövzusunda fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsinə yiyələnmişdir. O, uşaqlığı haqqında bunları deyib:

Basil əl Əsəd 1980-cı ildə Suriya Silahlı Qüvvələrində xidmətə cəlb edilib. Paraşütlə tullanma üzrə təlimlər keçmiş, Suriya ordusunun Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrində xidmətə qəbul edilmişdir. Hərbi biliklərini artırmaq məqsədi ilə ailəsi tərəfindən Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı ərazisində yerləşən və adı açıqlanmayan hərbi məktəblərin birinə göndərilmişdir. Hərbi rütbələrdə sürətlə irəliləyən Basil Əsəd əvvəlcə mayor, sonra isə briqada komandiri vəzifəsinə təyin olunmuşdur.

1984-cü ildə atası dönəmin Suriya Prezidenti Hafiz Əsəd ağır xəstəlikdən sağaldıqdan sonra Basil əl Əsəd ictimaiyyət qarşısında atası ilə birlikdə görünməyə başlamış və 1987-ci ildə Suriyada təşkil edilmiş regional atçılıq idmanı üzrə turnirlərdə müxtəlif medallar qazanmışdır.Ərəb Sosialist Bəəs Partiyası – Suriya Regionuna bağlı qəzetlər öz səhifələrində Basil əl Əsədin təbliğatını aparmaqda idilər və xüsusi ilə ona at belində göstərdiyi çıxışlara görə Qızıl Cəngavər təxəllüsü verilmişdi.

Basil atçılıq idmanı ilə yanaşı idman avtomobillərinə olan marağı ilə tanınırdı və onun şəxsi qarajında bir necə sürət avtomobilinin olması məlumdur. Suriyada haqqında pozitiv təbliğatın aparıması, xarizmatik komandan kimi təsvir edilməsi onun yerli suriyalıların nəzərində də sevilməsinə səbəb olmuşdur.

Qısa zamanda atası Hafiz Əsədin mühafizəsinə cavabdeh olan Prezident Təhlükəsizlik İdarəsinin rəisi vəzifəsinə təyin edilmişdir. Bundan əlavə, öz təşəbbüsü ilə 1989-cu ildə Suriyanın paytaxtı Dəməşq şəhərində Suriya Kompüter Cəmiyyətini yaratmış və ona rəhbərlik etmişdir.

1984-1998-ci illərdə Suriyanın vitse-prezidenti vəzifəsini icra etmiş və Basil Əsədin əmisi olan seçilmiş varis hesab olunurdu və Hafiz Əsəd özündən sonra onun hakimiyyətə gəlməsini istəyirdi. 1984-cü ildə Hafiz Əsəd komada olarkən Rifat hakimiyyəti ələ keçirməyə cəhd etmiş və bu niyyəti sürgün edilməsi ilə nəticələnmişdir. Hafiz Əsəd qardaşının ona xəyanət etməsindən sonra özündən sonra böyük oğlu Basil Əsədi varis kimi görməyə başlamışdır.1991-ci ildə keçirilmiş prezident seçkilərindəki qələbədən sonra Hafiz Əsəd xalq tərəfindən Əbu Basil (azərb. Basilin atası‎) formasında adlandırılmağa başlandı.

1991-ci ildə etibarən Basil əl Əsəd xarici ölkələrə tez-tez səfərlər etməyə başlamışdır. İordaniya kralı I Hüseynin qız övladlarından olan Haya bint əl-Hüseyn ilə yaxın dostluq münasibəti yaratmışdır. Basil əl Əsəd və Haya bint əl-Hüseyn birlikdə atçılıq idmanı ilə məşğul olurdular. Şəxsi münasibətləri gücləndirmək adına Səudiyyə Ərəbistanı Kralı Fəhdlə tanış olmuşdu.

Basil Əsəd Suriya üçün xüsusi əhəmiyyətə malik olan Livan mövzusunda fəallıq göstərmiş və Livandakı müxtəlif təriqətlərdən olan müsəlman icmaları tərəfindən qəbul edilmişdir. 1991-ci ildə hökumət daxilində ictimailəşdirilmiş anti-korrupsiya kampaniyasına rəhbərlik etmiş və rəsmi dövlət tədbirlərində Suriya Silahlı Qüvvələrinin hərbi formasında qatılmışdır.

Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin keçmiş direktoru Maykl Hayden Basil əl Əsədin şəxsiyyətini Xaç atası filmindəki obrazı ilə müqayisə etmişdir. Basilin ailədə böyük övlad olması, atasından sonra cəmiyyət tərəfindən varis olaraq qəbul edilməsi və qəfil ölümü Xaç atası filmindəki obrazı ilə müəyyən bənzərlikləri özündə ehtiva edir.

Basil Əsəd ərəb dilindən başqa fransız və rus dillərində sərbəst danışdığı iddia olunur. Amerika Birləşmiş Ştatlarının kəşfiyyatına məxsus və üçüncü tərəfin sızdırdığı sənədlərə görə Basil livanlı bir qadın olan (ing. Siham Asseily) ilə sevgi münasibəti yaşayıb. Həmin qadın sonradan livanlı siyasi xadim Qibran Tuni ilə ailə həyatı qurub.

Basil Əsəd 1994-cü ilin 21 yanvar tarixində doğru hərəkətdə olarkən idarə etdiyi Mercedes-Benz markalı avtomobili ilə qəza törətmiş və həlak olmuşdur. Basil dumanlı havada, maşını saatda 240 kilometr sürətlə idarə edərkən qəza törətmişdir. Həmin gün Hafiz Əsədin böyük oğlu Almaniyanın Frankfurt şəhərinə uçmalı və oradanda qış tətilini keçirmək üçün İsveçrənin Alp dağlarında yerləşən xizək mərkəzlərinin birinə yollanmalı idi. Qəza yüksək sürətli həddi səbəbindən, sürücünün yol kənarındakı maneə ilə toqquşması nəticəsində baş verib və Basil təhlükəsizlik kəmərini taxmadığı üçün hadisə yerindəcə keçinib.

Hadisə zamanı avtomobildə üç nəfər olub. Basil əl Əsəd, əmisi oğlu və sürücü. Nəzərdə tutulmuş plana görə Basil və Məxlufu hava limanında qoyduqdan sonra sürücü avtomobili geri qaytarmalı idi. Qəza nəticəsində Basil Əsəd həlak olmuş, ağır vəziyyətdə xəstəxanaya yerləşdirilmiş, sürücü isə xəsarət almadan xilas olmağı bacarmışdır. Basilin cəsədi Əl Əsəd Universitetinin Xəstəxanasına aparılmış və daha sonra atası Hafiz Əsədində dəfn ediləcəyi yerləşən ailə türbəsinə dəfn edilmişdir.

Basil əl Əsədin ani və gözənilməz ölümü Suriya cəmiyyətində şok effekti yaratmışdır. Ölümündən sonrakı 1 həftə ərzində Dəməşq, Hələb kimi şəhərlərdə dükkanlar, məktəblər və bəzi dövlət idarələri matəmlə əlaqədar olaraq fəaliyyətlərini dayandırmışdır. Ölkə ərazisində spirtli içki satışı 40 gün müddətinə matəmlə əlaqədar olaraq qadağan edilmişdir. Basil ölümündən sonra Suriya hökuməti tərəfindən rəsmi şəkildə vətən şəhidi, millət şəhidi və gəncliyin simvolu kimi təqdim edilib.

Ölümündən sonra bir çox mərkəzi meydanlara və küçələrə adı verilmişdir. Yeni beynəlxalq üzgüçülük kompleksi, müxtəlif xəstəxanalar, idman klubları və hərbi akademiya Basil əl Əsədin adını daşıyır. Suriyanın Əl-Laziqiyyə mühafəzəsində yerləşən Latakiya şəhərindəki beynəlxalq dərəcəli hava limanı Basilin adını daşımaqdadır. Vəfatından sonra Suriyanın müxtəlif şəhərlərində heykəli ucaldılıb və fotoları mütamadi olaraq Suriya Prezidenti Bəşər Əsəd və Hafiz Əsədlə birlikdə sərgilənməkdədir. Hələb və Livanın Çatura şəhərində at üzərindəykən təsvir olunmuş heykəlləri mövcuddur. 2020-ci ilin 17 noyabr tarixində Latakiya şəhərində salınmış eyiadlı idman şəhərçiyində ona həsr olunmuş muzeyin açılışı baş tutub.

Basil əl Əsədin qəfil ölümü 2000-ci ildən etibarən Suriya Prezidenti olan Bəşər Əsədin hakimiyyətə gəlməsi ilə nəticələnmişdir. Hafiz Əsəd özündən sonra böyük oğlunun onu əvəz etməsini arzu etsə də, baş vermiş avtomobil qəzası planları dəyişdirmişdir. Bəşər Əsəd 1990-cı illərdə Böyük Britaniyanın paytaxtı London şəhərində oftalmologiya üzrə aspirantura alırdı və hadisə baş verən ildə isə öz sahəsində həkim kimi çalışmaqda idi. Böyük qardaşının gözənilməz ölümündən sonra Londondakı həkimlik karyerasına son verən Bəşər Əsəd atasının təkidi ilə Suriyaya qayıtmış və onun ölümündən sonra 10 iyun, 2000-ci ildə Suriya Prezidenti kimi vəzifəsinin icrasına başlamışdır.