Mezolit dövründən istifadə olunan xizək Azərbaycanın ayrı-ayrı zonalarında müxtəlif adlarla (kəriskə, kirşə, havza, çəpə və s.) məlumdur. Başqa ölkələrdən fərqli olaraq Azərbaycanda xizəyə öküz və kəl də qoşulmuşdur.

Rusiya və Skandinaviyadakı qaya üstü təsvirlər göstərir ki, eramızdan hələ min illər əvvəlllər insanlar xizəklərdən istifadə edirlərmiş. Xizəklər şimal xalqları tərifndən onların soyuq təbiətə və uzun qışa uyğunlaşması prosesində ixtira edilibdir. Sərt təbiətdə yaşayan insanların davam gətirməsi üçün dərinliyi böyük olan qar örtüyü üzərində hərəkət etməsi lazım idi. Əvvəlcə qar üstündə yerimək üçün xüsusi konstruksiya icad edilir. Bu konstruksiyalar qar səthi üzərində sahəni artırır və hərəkəti asanlaşdırır. Sonrakı mərhələdə xizəklər meydana gəlir. Şimalda ancaq qar üstündə yerimək üçün konstruksiyaya malik olan , ancaq xizək barədə təsəvvürü olmayan azsaylı xalqlar da tapılırdı.

Xizəklərin meydana gəlməsinin ikinci variantı onların sadələşdirilmiş heyvansız xizək olmasıdır.

• Buyer