"" dastanı xalq məişətini, onun inam və etiqadını, mərasimlərini, adət-ənənələrini parlaq şəkildə əks etdirir. Bu hekayə türkmənlərin İslam dinini qəbul etmələrindən sonra yazılmışdır. “Arzu ilə Qamber” bir türkmən dastanıdır. XVI-XVII yüzilliklər Ağqoyunlu və ya Qaraqoyunlu Türkmən dövlətləri zamanında İraqda tamamlanmışdır . Kimin tərəfindən yazıldığı bilinməyən bu hekayə Osmanlı imperiyasının son dövrlərində Anadolu rəvayəti olaraq daş basması, daha sonra da mətbəə hərfləri ilə basılmışdır. Original mətninə hələlik rast gəlinməyib . Dastan Kərkük ləhcəsinin bariz nümunəsi olduğundan İraq(1964), İran(1967) və Türkiyədə(1971), Bakıda təkrar-təkrar çap olunub ,, . Dastanın Bakı, Şamaxı, Gəncə, Naxçıvan, Qarayazı və s. variantları olsa da, işıq üzü görməmişlər . " xalq nağılları ilə bağlı olan dastanlardandır. Dastanın müqəddiməsi nağıl pişrovu ilə başlayır. Dastanda hadisələr iki sevgilinin - Arzu və Qəmbərin bir-birinə qovuşması uğrunda mübarizəsini əks etdirir. Dastanın qəhrəmanı Qəmbər XVI-XVII yüzilliklər arasında İraqda yaşamış bir türkmən şairidir Dastan çoxvariantlıdır. Buna görə də dastanın məzmununda müəyyən fərqliliklər mövcuddur.

• Suriya variantı
• Xorasan variantı
• Anadolu variantı
• Göyyurd variantı
• Nevşəhər variantı
• Yoğunhisar variantı
• Gəncə variantı
• Bakı variantı
• Qarayazı variantı
• Kərkük variantı (Ə.Tərzibaşının topladığı)
• Axıska variantı (Əhliman Axundov)
• Cengiz Ketenenin İmam Zeynel Abidin kənd sakini,1937-ci il təvəllüdlü Semin Bayatlıdan topladığı variant
• İraq-Türkmən variantı (II) (İbrahim Daquqi)
• Karaim variantı
• Avstriya variantı
• Hollandiya variantı
• Türkiyə əlyazmaları
• Noqay variantı
• Türkmən əlyazmaları

• Azərbaycan dastanları V cilddə. V cild. Bakı, 2005.
• S.P.Pirsultanlı. "Arzu-Qəmbər" dastanının yayılma coğrafiyası və poetikası. Gəncə, 2013

• A.Xürrəmqızı. "Arzu-Qəmbər" dastanının əlyazmaları. Kredo,2015,7 avqust.
• A.Xürrəmqızı. "Arzu-Qəmbər" dastanının nəşr tarixinə dair. Kredo, 2015, 27 iyul