Alyaska atabaskları ya da Alyaska deneleri (ing. Alaskan Athabascan/Athabaskan/Athapascan/Athapaskan/Dene peoples, Alaskan Athabascans, Alaskan Athabaskans, Alaskan Athapaskans, Athabascan Indians of Alaska, Athabascan Native Americans of Alaska, Athabascan-speaking peoples of Alaska; rus. атабаски Аляски ya da атапаски Аляски), ABŞa bağlı Alyaska ştatının daha çox daxili bölgəsində Alaska Interior adı verilən bir azı da cənubda Sakit Okean sahillərində yaşayan və Na-Dene dillərinin qrupunun alt qrupundan dilləri danışan , ovçu və toplayıcı, yarı köçəri, matriarxat, ya da Subarktik yerlisi Alyaska xalqı.
| |||
|
| |||
| Ümumi sayı | |||
|---|---|---|---|
| 6.400 | |||
| Yaşadığı ərazilər | |||
| |||
| Dili | |||
| Dini | |||
|
Xristianlıq (əksəriyyətlə Pravoslavlıq) |
Tarix
Na-Dene dillərini danışan digər xalqlar kimi Atabaskların da Asiyadan Amerikaya öncə köç etdikləri sanılır. Atabaskların ataları ehtimalən 12.000 il öncə son buz dövrünün sonunda Berinq boğazından istifadə edərək Sibirdən köç etmişdilər. Daxili Alyaskadakı (Interior Alaska) qədim qazıntılar, Alyaska Eskimo coğrafiyasının sahillərində olduğu kimi, təqribən 10.000 il öncəsinə tarixlənir və bunlar Sibirdəkilərlə yaxından ilgilidir. Sibirdəki başda olmaq üzrə Yenisey dilləri ilə qohum olduğu 2008-ci ildə başda olmaq üzrə mütəxəssis dilçilər tərəfindən təyid edilmişdir. Şimali Amerikada atabaskların anayurdunun şərqi Alyaska ya da qərbi Yukon olduğu düşünülür.
Alyaska Atabask hindlilərinin Avropalılarla ilk qarşılaşması (1733 – 1867) dönəmiədə ruslarla Denağinalar arasında olmuşdur. Bugün 75, 50 Rusca alıntı var və bunlar hər iki xalqın ruslarla apardığı mütamadi kürk ticarəti sırasında dillərinə keçmişdir. Ruslardan Alyaskanın satın alımı və sonrası erkən ABŞ dönəmində (1867 – 1915) atabasklar özlərinə yad-yabançı olan avropalılara özgü xəstəliklərdən qırılmışdılar.
Əhali
| Dil | Etnik say | Danışan əhali |
|---|---|---|
| (Alaska) | 1,000 | 150 |
| Guçincə (Kanada) | 1,900 | 400 |
| 2,300 | 150 | |
| 1,000 | 50 | |
| 650 | 25 | |
| 400 | 25 | |
| (Alaska) | 60 | 12 |
| Hanca (Kanada) | 250 | 7 |
| 300 | 55 | |
| 250 | 14 | |
| 200 | 50 | |
| 180 | 5 | |
| 100 | 25 |
Ədəbiyyat
- Susan W. Fair (2006). Alaska Native Art: Tradition, Innovation, Continuity
- William Simeone, A History of Alaskan Athapaskans, 1982, Alaska Historical Commission
- Дзенискевич Г. И. Атапаски Аляски. — Л.: «Наука», Ленинградское отд., 1987
- U.S. Government Printing Office (1900), Annual Report of the United States Geological Survey to the Secretary of the Interior
- 2012-10-29 at the Wayback Machine
İstinadlar
- . 2012-09-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-03-31.
- (PDF). 2012-11-30 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-03-31.
- (PDF). 2013-06-23 tarixində (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-03-31.
- . 2013-01-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-31.
- . 2014-02-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-03-31.
- William Simeone, A History of Alaskan Athapaskans, 1982, Alaska Historical Commission
- Дзенискевич Г. И. Атапаски Аляски. — Л.: «Наука», Ленинградское отд., 1987
- ↑ . 2012-10-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-03-31.
- 2018-11-15 at the Wayback Machine, University of Alaska Fairbanks, February 2008, accessed 30 Mar 2010
- . 2012-12-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-31.
- ↑ 2013-04-07 at the Wayback Machine, A desk guide for United States Fish & Wildlife Service Employees on Alaska Native cultures, history, federal laws, organizations, consultation and federally recognized tribes
- Stephen Adolphe Wurm, Peter Mühlhäusler, Darrell T. Tyron (1996),
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- (Alaska Atabask davul yapımı)