Qafqaz allankastriyası
Qafqaz allankastriyası (lat. Allancastria caucasica) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin həşəratlar sinfinin pulcuqluqanadlılar dəstəsinin yelkənqanadlılar fəsiləsinin allankastriya cinsinə aid heyvan növü.
| Qafqaz allankastriyası | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
|
Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: Klad: Yarımtip: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: Budaq: İnfrasinif: Ranqsız: Dəstəüstü: Ranqsız: Dəstə: Yarımdəstə: Klad: Klad: Klad: İnfradəstə: Klad: Klad: Klad: Klad: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Qafqaz allankastriyası |
||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
|
||||||||
| ||||||||
Qanadların açılmış halda ölçüləri 50-60 mm-ə çatır. Qanadlar üstdən açıq sarı rəngdə olub, üzərində qara, qırmızı, mavi ləkələrdən ibarət mürəkkəb naxış vardır. Naxışın kənarı qaradır. Pupdan yenicə çıxmış kəpənəklərdə qanadların rəngi ağdan parlaq sarıyadək dəyişir. Arxa qanadlarda kiçik quyruq vardır. Kəpənəyin qarıncığı açıq rəngli tükcüklərlə örtülüdür, yanlarda narıncı rəngli üçbücaq naxışlar vardır.
Bolqarıstan, Türkiyə, Yunanıstan, Suriya, Kiçik Asiya, Qafqazda yayılmışlar. Ölkəmizdə Böyük Qafqazın dağ ətəklərinin cənub yamacları (Balakən, Zaqatala, Qax, Şəki) rast gəlinir.
Dağətəyi enliyarpaqlı meşələrin qalın, çiçəkli ot bitkilərinin bitdiyi kənarları. Kəpənəklər may və iyunun əvvəllərində uçuşur, əsasən çiçəkləyən pişikotu bitkisi ilə qidalanır, sürətlə uçurlar. İyunun ilk günlərində Qafqazın endemiki olan zəravənd (lat. Aristolochia iberica) bitkisi üzərinə yumurta qoyur. Yumurtadan çıxan tırtıllar iyun –iyul aylarında bu bitki ilə qidalanır. İyulun əvvəllərində tırtıllar müxtəlif sığınacaqlarda puplaşır və puplar burdaca qışlayır. İldə bir nəsil verir. Kəpənək və tırtıllar cücüyeyən quşlar tərəfindən tələf edilir.
Bu növ Türkiyə ərazisində nəsli kəsilmiş hesab olunur. Azərbaycanda çox az rast gəlinir. Qax rayonunda R.Əffəndi tərəfindən 4 kəpənəyi qeydə alınmışdır. Son illərin tədqiqatları zamanı qeydə alınmamışdır.
Kəpənəyin yaşadığı biotoplarda ev heyvanlarının otarılması, ot çalımı bu ərazilərin bitki örtüyünün vəziyyətinə mənfi təsir göstərir. Kəpənəyin qida bitkilərinin məhv edilməsi tırtılların və pupların zərər çəkməsinə səbəb olur. Turizm infrastrukturlarının yaradılması, meşələrin qırılması, landşaftların dəyişdirilməsi də yerli populyasiyaların sıxışdırılmasına gətirib çıxarır.
IUCN-nin Qırmızı siyahına, Rusiya Federasiyasının Qırmızı kitabına və Azərbaycanın Qırmızı kitabının I nəşrinə daxil edilmişdir.
Kəpənəyin yaşayış ərazilərində qorunan sahələrin yaradılması vacib şərtlərdəndir. Bu quru otların yandırılmasının, çalınmasının, meşələrin qırılmasının qarşısının alınması üçün ciddi tədbirlərin görülməsi.