SSRİ-də bazar iqtisadiyyatının formalaşması hələ 1980-ci illərin sonunda başlamışdı. 1992-ci ildə Yeqor Qaydarın hökuməti bir sıra islahatlar başlatdıqda, Rusiyada müasir dünya iqtisadiyyatını yaxşı bilən, nəticələri təhlil edə və proqnozlaşdıra bilən mütəxəssislərə kəskin ehtiyac yarandı.

O zaman təhsil tamamilə dövlətin nəzarətində idi və 1992-ci ildə 33 universitet sosiologiya və iqtisadiyyat sahəsində fəaliyyət göstərirdi. Bu il həm də ən aşağı ÜDM və təhsilə minimal xərclərin qeydə alındığı il idi – cəmi 3,57% (1980-dən 1998-ci ilə qədər olan məlumatlara əsasən). Mühafizəkar universitetlərin, o cümlədən MDU-nun islahatı hökumətə effektiv bir həll kimi görünmədi, buna görə də sosial-iqtisadi elmlər üzrə tədqiqat institutu yaratmaq ideyası təsdiqləndi. İslahatçılar tərəfindən özəl universitetlərin açılmasına icazə verən qanun qəbul edildi.

Həmin dövrdəki tədqiqat işlərinin demək olar ki, hamısı Elmlər Akademiyasında cəmlənmişdi. 1980-ci illərdə MDU-da Yaroslav Kuzminov iqtisadi təlimlərin tarixini tədris edirdi. 1989-cu ildə o, SSRİ Elmlər Akademiyasının İqtisadiyyat İnstitutunda sektor müdiri oldu və həmin il Corc Soros Fondunun dəstəyi ilə MFTİ-də "alternativ" (yəni marksist olmayan) iqtisadiyyat kafedrasını yaratdı, bu kafedra sonralar qısa müddət MDU-da da fəaliyyət göstərdi. Kuzminovla eyni vaxtda MDU-da statistika dərsləri deyən Yevgeni Yasin də 1989-cu ildən SSRİ Nazirlər Sovetinin iqtisadi islahatlar üzrə komissiyasına daxil olmuşdu.

Universitet əfsanəsinə görə, Kuzminov və Yasin "yeni tipli kollec" yaratmaq ideyasını hələ 1990-cı ildə Böyük Piroqovskaya küçəsinin yaxınlığındakı şəhər bağçasında müzakirə etmişdilər.

1992-ci il noyabrın 27-də Yeqor Qaydar Rusiya Hökumətinin "Ali İqtisadiyyat Məktəbinin yaradılması haqqında" qərarını imzaladı (bu, onun baş nazir vəzifəsini icra edən kimi verdiyi son sərəncam oldu). AİM-in yaradıcıları "universitet" sözündən qəsdən qaçaraq, ad olaraq "məktəb" sözünü seçdilər ki, bu da London İqtisadiyyat Məktəbinə bir istinad idi. Kuzminov direktor, Yasin isə elmi rəhbər təyin olundu. İlk Elmi Şura iclası 3 oktyabr 1993-cü ildə baş tutdu . Qərara əsasən, AİM əvvəlcə Elm, Ali Məktəb və Texniki Siyasət Nazirliyinin nəzarətində idi, lakin universitet tez bir zamanda İqtisadiyyat Nazirliyinin tabeliyinə keçdi, bu da dünya təcrübəsinə əsaslanan oriyentasiyanı dəstəkləyir və sərt təhsil standartlarına əməl etməyi tələb etmirdi .

AİM dərhal Avropa İttifaqı və Fransa Hökumətindən qrantlar aldı, müəllimlərini Hollandiyaya təlimə göndərdi və Sarbonna Universiteti və Erasmus Rotterdam Universitetindən professorları dəvət etdi. Təsdiqlənmiş təhsil proqramının olmaması və xarici müəllimlərin təcrübəsi universitet üçün üstünlük oldu, çünki AİM ingilis dili biliyinə xüsusi diqqət ayırdı və keyfiyyətli xarici dərslikləri rus dilinə tərcümə etdi. Kitabxananın olmaması isə tez bir zamanda yaradılmış onlayn resurs vasitəsilə tədris materialları ilə əvəz olundu.

Universiteti ilk dövrlərdə İqtisadiyyat Nazirliyi maliyyələşdirirdi və AİM-in ekspertləri sosial-iqtisadi islahatlar, hüquq və siyasi elmlər üzrə nazirliyə məsləhət verirdilər. Məsələn, 2000-ci illərin əvvəlində Kuzminov və Yasin Herman Qrefin "Strategiya-2010" layihəsinin yaradılmasında iştirak etdilər, bu layihə həmin dövrün hökumət siyasətinin əsasını təşkil etdi. AİM Sergey Sobyanin ilə birlikdə inzibati islahatları müşayiət etdi, o, həmin dövrdə baş nazirin müavini və hökumət aparatının rəhbəri vəzifəsində idi.

1992-ci ilin yayında AİM digər universitetlərin ixtisaslaşmış (spetsialitet) pilləsini bitirmiş tələbələrini cəlb edərək iqtisadiyyat üzrə yenidənhazırlanma magistr proqramı yaratdı, 1993-cü ilin sentyabrında isə ölkədə ilk dəfə Bolonya təhsil sistemini tətbiq etdi. 1998-ci ilə qədər, Rusiya Bolonya prosesinə qoşulduqda, AİM artıq sertifikatlaşdırılmış magistr dövrünə malik idi. İlk magistr buraxılışı 1995-ci ildə baş tutdu, növbəti il isə ilk bakalavr buraxılışı həyata keçirildi.

Universitetin strategiyası əvvəldən keyfiyyətli kadrlar və tələbələr uğrunda mübarizə aparmaq idi. İlk tədris ilində AİM kifayət qədər bakalavr tələbəsi cəlb etmək üçün qəbul müddətini uzatmağa məcbur oldu. 90-cı illərin ortalarında müəllimlər "yeni iqtisadi düzən yeni hazırlıq tipini tələb edir" fikrini vurğulayaraq universiteti Moskva məktəblərində təqdim etməyə başladılar.

Bakalavriatla yanaşı, ixtisaslaşmış ali təhsil pilləsi (spetsialitet) də mövcud idi və universitetdə aspirantura açılmışdı, lakin dissertasiyanı alma-materdə müdafiə etmək şərti olduğuna görə, hətta pulsuz olmasına baxmayaraq, bu, digər universitetlərin tələbələrini cəlb etmirdi. .

AİM yarandığı gündən 1 iyul 2021-ci ilə qədər universitetə Yaroslav Kuzminov rəhbərlik edirdi. 2021-ci il iyulun 3-dən etibarən AİM-in rektoru vəzifəsinə Nikita Anisimov təyin edildi, 1 iyul 2021-ci ildə AİM-in Elmi Şurası Yaroslav Kuzminovu universitetin elmi rəhbəri seçdi.

İdarəetmə orqanları müxtəlif şuralardan ibarətdir: elmi, müşahidə, mühafizə və beynəlxalq ekspert şuraları. Müşahidə şurasına Sergey Kiriyenko rəhbərlik edir, ondan əvvəl bu vəzifədə Vyaçeslav Volodin idi. Mühafizə şurasına Herman Qref başçılıq edir və o, maliyyə cəlb edilməsinə cavabdehdir. Şura üzvləri arasında Viktor Vekselberq, Arkadi Voloj, Mixail Zadornov, Leonid Mixelson, Vadim Moşkoviç və Mixail Proxorov da var.

AİM-in həmtəsisçisi, keçmiş iqtisadiyyat naziri Yevgeni Yasin (1934–2023) universitetin fəxri elmi rəhbəri vəzifəsində çalışırdı və universiteti digər elmi təşkilatlarda təmsil edirdi. Universitetin prezidenti keçmiş baş nazirin müavini Aleksandr Şoxin olub və onun vəzifəsi AİM-i dövlət strukturlarında təmsil etməkdir. 2016-cı ildən bəri vitse-prezident vəzifəsini daha əvvəl RVC Direktorlar Şurasında çalışan İqor Ağamirzayan tutur. 2019-cu ildən etibarən vitse-prezident vəzifəsini həmçinin Lev Yakobson tutur. Hazırda birinci prorektor vəzifələrində iqtisadçılar Vadim Radaev, Aleksandr Şamrin, Leonid Goxberq və Valeri Katykalo çalışırlar.

2022-ci ildə AİM U.S. News & World Report-un "Ən Yaxşı Qlobal Universitetlər" reytinqində 568-ci, Dünya universitetlərinin akademik reytinqi (Center for World University Rankings) tərəfindən isə 881-ci yerdə qərarlaşdı. 2020-ci ildə isə Şanxay Reytinqi kimi tanınan Dünya Universitetlərinin Akademik Reytinqində (ARWU) 801–900 qrupunda yer aldı.

AİM-in gəliri 2020-ci ildə 26,607 milyard rubl təşkil etmişdir. Əsas gəlir mənbələri dövlət maliyyələşdirməsi, ödənişli təhsil xidmətləri, fundamental və tətbiqi tədqiqatlar, qrantlar, ianələr və digər resurslardır. Yaroslav Kuzminov hələ 2008-ci ildə qeyd edirdi ki, AİM "böyük bir hissəsi ilə biznesdir", buna görə də öz gəlirləri büdcənin əhəmiyyətli hissəsini təşkil edir. 2020-ci ildə universitetin tədqiqat və işləmələrdən əldə etdiyi gəlir 5 milyard rubl olmuşdur.

Ən böyük gəlir mənbəyi təhsil xidmətləridir. Bütün dövlət universitetlərinin büdcə yerlərini dövlət maliyyələşdirir və 2014-cü ildə bu məbləğ AİM üçün 5,3 milyard rubl təşkil edib. Ödənişli ali və məktəbəqədər təhsil, eləcə də ikili diplom proqramları 2018-ci ildə universitetə 2,5 milyard rubl gəlir gətirmişdir. Əlavə təhsil proqramları, əsas sifarişçiləri Rosnano və MTS kimi iri şirkətlər olan proqramlar universitetin büdcəsinə hər il təxminən bir milyard əlavə edir .

40%-ə qədər gəliri dövlət qurumları, Rusiya özəl şirkətləri və beynəlxalq təşkilatların sifariş verdiyi tətbiqi tədqiqatlar gətirə bilər. Daimi sifarişçilər arasında Elm və Təhsil Nazirliyi, Moskvanın İnformasiya Texnologiyaları Departamenti, İqtisadi İnkişaf Nazirliyi, Rosneft, Aeroflot, Qazprom, Rusiya dəmir yolları var. AİM Avrasiya İqtisadi Komissiyası üçün də tədqiqatlar aparmışdır. Universitet bir il ərzində 300-dən çox belə iş hazırlaya bilər. 2018-ci ildə AİM bu işlərdən 1,6 milyard rubl və 140-dan çox fundamental tədqiqatdan, sifarişçisi hökumət olan işlərdən isə 1,2 milyard rubl qazanmışdır.

Digər gəlir mənbələri arasında dövlət subsidiyaları, elmi qrantlar, o cümlədən beynəlxalq proqramlar var. Məsələn, 5–100 Layihəsi çərçivəsində yalnız 2017-ci ildə subsidiya 950 milyon rubl təşkil etmişdir.

2007-ci ildə AİM-in təsisçiləri universitet üçün endowment fondu (məqsədli kapital fondu) yaratdılar. Bu fond qeyri-kommersiya təşkilatıdır və ianələri qəbul edərək onları sərmayə kimi yatırır. Yatırılan vəsaitdən əldə edilən gəlir universitetin layihələrinin və təhsil proqramlarının inkişafına yönəldilir. 2021-ci ilin sentyabrına qədər fondun həcmi 1,220 milyard rubl təşkil etmişdir. Yaroslav Kuzminov qeyd edib ki, fondun effektiv səviyyəsi universitet büdcəsinin 10–20%-ni təşkil etməlidir.

2014-cü ilə olan məlumata görə, universitetin Moskvadakı mülklərinin ümumi sahəsi təxminən 400 min kvadrat metr idi — bu, şəhərin müxtəlif yerlərində yerləşən beş bina kompleksindən ibarət idi. MERİ-nin (Moskva Elektronika və Riyaziyyat İnstitutu) binası və onun yeni korpusu birləşmədən sonra universitetin mülkiyyətinə çevrildi.

Yaradıldığı vaxtda AİM-in öz mülkü yox idi, lakin İqtisadiyyat Nazirliyi maliyyə ayıraraq yerləşdirilməyə kömək etdi. Rektorat, Qaydar İnstitutu ilə birgə Saxarov prospekti, ev 12-də yerləşirdi. Auditoriyalar MDU-nun Hesablama Riyaziyyatı və Kibernetika Fakültəsində idi. 1994-cü ildə AİM-ə Malıy Qnezdnikovskiy döngəsi və Koçnovskiy keçidində binalar verildi, üç il sonra rektorat Məsnitskaya küçəsi, ev 20-ə köçdü.

2006-cı ildə universitetə Pokrovsk Bulvarındakı keçmiş Durasovlar evi verildi və 2012-ci ildə binada genişmiqyaslı yenidənqurma işləri başladı, bu proses 2019-cu ildə tamamlandı. Kuzminov qeyd edirdi ki, binalar AİM-ə yararsız vəziyyətdə təhvil verilmişdi, buna görə o, dəfələrlə dövlət maliyyələşdirilməsi üçün hökumətə müraciət edib. 2010-cu ildə Vladimir Putinin göstərişi ilə AİM-ə Məsnitskaya küçəsindəki 11 nömrəli yeni tikilidə mülklərin alınması üçün 2,2 milyard rubl ayrıldı. 2014-cü ildə Strogino kampusunun tikintisi başa çatdı.

2013-cü ildə AİM Nəqatin çaybasarında (subasar sahədə) kampus tikmək və Həmovnik kazarmaları, eləcə də Ali və Ali Arbitraj Məhkəmələrinin binalarını əldə etmək imkanlarını müzakirə edirdi, lakin hökumət bu layihələr üçün vəsait tapa bilmədi.

1996-cı ildə açılan ilk regional kampus 2018-ci il üçün 2700 tələbə və 320 müəllim heyətinə sahib idi. O, Nijni Novqorod universitetləri arasında büdcə qəbulunun keyfiyyətinə görə birinci yerdədir və Rusiyada təhsil keyfiyyətinə görə 19-cu yeri tutur.

1997-ci ildə yaradılan kampus, 2018-ci ildə sosial-iqtisadi universitetlər arasında üçüncü yeri tuturdu. 2019-cu ilə qədər burada 5500 tələbə və 485 müəllim heyəti vardı.

1997-ci ildə yaradılan kampus, 2018-ci ildə sosial-iqtisadi universitetlər arasında üçüncü yeri tuturdu. 2019-cu ilə qədər burada 5500 tələbə və 485 müəllim heyəti vardı.

22 sentyabr 2023-cü ildə, Rusiya-Ukrayna müharibəsi fonunda, AİM Ukrayna uşaqlarının Rusiyaya deportasiyasında iştirakına və dezinformasiya və təbliğat yaydığına görə Kanada tərəfindən sanksiya siyahısına daxil edilib. Bundan əvvəl, 9 iyun 2022-ci ildə, AİM Ukraynanın sanksiya siyahısına da daxil edilmişdi.

İlkin dövrlərdə AİM xarici professorları qrantlardan istifadə edərək dəvət edirdi. 2021-ci ildə elmi-pedaqoji işçilərin 73,9%-i elmi dərəcəyə malik idi, onlardan 432-si xarici universitetlərin fəlsəfə doktoru (PhD) dərəcəsini almışdı. AİM, İqtisadi İnkişaf Nazirliyi ilə əlaqələrdən istifadə edərək iqtisadiyyat nazirlərini və siyasətçiləri mühazirələr oxumaq üçün dəvət edirdi. 1990-cı illərdə müəllimlərin orta yaşı 33 il idi, 2020-ci ilə qədər bu rəqəm 45 ilə çatdı. Gənc mütəxəssislərin əksəriyyəti Rusiya Elmlər Akademiyası və MDU-dan gəlirdi.

AİM-də mütəxəssislərin axtarışı üçün müsabiqə sistemi mövcuddur. 1990-cı illərdə müəllimlər adətən aşağı maaş səbəbindən bir neçə yerdə çalışırdılar, buna görə universitet "effektiv müqavilə" adlanan sistemi tətbiq etdi — bu sistem əsas iş yeri AİM olan professorlar üçün maliyyə mükafatları nəzərdə tutur. Universitetdə uzun müddət çalışmış müəllimlərə "Əməkdar professor" statusu verilir. 2020-ci ildə AİM beynəlxalq mütəxəssisləri məsafədən cəlb etmək üçün "Rəqəmsal professorlar" proqramını işə saldı.

2021-ci ildə AİM məzunların işlə təmin olunma göstəricilərinə görə QS reytinqində Rusiyanın top-5 universiteti və dünyanın ən yaxşı 250 universiteti sırasına daxil oldu. Future Today reytinqinə görə, 2018-ci ildə AİM-in tələbələri əmək bazarında ən çox tələb olunanlar arasında idi. Rusiya Elm və Təhsil Nazirliyinin 2016-cı il məlumatlarına əsasən, AİM məzunlarının 85%-i işlə təmin olunub. 2021-ci il üçün universitetin öz məlumatlarına görə, məzunların 74%-i təhsilini bitirəndən sonra iş tapıb, bunlardan 81%-i öz ixtisası üzrə çalışır.

• — Rəsmi saytı