Alberta — Kanadada əyalət. Mərkəzi Edmonton şəhəridir.

Alberta
Alberta
Bayraq[d] Gerb[d]
54°30′ şm. e. 115°00′ q. u.
Ölkə	Kanada
İnzibati mərkəz	Edmonton
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	1 sentyabr 1905
Sahəsi	661.848 ± 1 km²
Saat qurşağı	Dağ vaxtı zonası[d]
Əhalisi
Əhalisi	4.262.635 nəf. (2021)
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu	CA-AB
Telefon kodu	780, 403, 825, 587
Poçt indeksi	T
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Alberta Kanadanın on üç əyalət və ərazisindən biridir. bir hissəsidir və üç biridir. Alberta qərbdə Britaniya Kolumbiyası, şərqdə Saskaçevan, şimalda Şimal-Qərb əraziləri və cənubda ABŞ-ın Montana ştatı ilə həmsərhəddir. Kanadada dəniz kənarında olmayan yeganə iki əyalətdən biridir, digəri isə Saskaçevandır. Əyalətin şərq hissəsi Böyük Düzənliklərin tərkib hissəsidir, qərb hissəsində isə Qayalı dağlar yerləşir. Əyalət əsasən malikdir, lakin havanın səbəbindən temperaturun sürətli dəyişkənlikləri yaşanır. Mövsümi temperatur dəyişiklikləri Albertanın qərbində səbəbindən bəzən daha az müşahidə edilir.

Alberta 661.848 kvadrat kilometr sahəsilə dördüncü ən böyük və həmçinin 4.262.635 nəfər əhali ilə dördüncü ən çox əhalisi olan əyalətdir. Albertanın paytaxtı Edmonton olsa da, ən böyük şəhəri Kalqaridir. Hər ikisi Albertanın ən çox . Albertanların yarısından çoxu Edmonton və Kalqaridə yaşayır ki, bu da davam etməsini təmin edir. İngilis dili əyalətin rəsmi dilidir. 2016-cı ildə albertanların 76 %-i anqlofon, 1,8 %-i , 22,2%-i isə idi.

karbohidrogen, , heyvandarlıq və kənd təsərrüfatına əsaslanır. “” quyusunda mühüm neft yataqları aşkar edildiyi 1947-ci ildən bəri Alberta iqtisadiyyatının əsas sütunudur. Bu həmçinin əyalətin kimliyinin bir hissəsinə çevrilib. Alberta ən çox karbohidrogenlə zəngin olan əyalət olduğu üçün Kanada ərazisində istehsal olunan neft və təbii qazın 70%-ni təmin edir. 2018-ci ildə Albertanın istehsalı Kanadanın ÜDM-in 15.27%-i olan 338.2 milyard Kanada dolları idi.

1930-cu illərə qədər Albertanın siyasi mühiti 2 əsas partiyadan ibarət idi: mərkəz-sol və . Bu gün Alberta ümumiyyətlə konservativ (mühafizəkar) bir əyalət kimi qəbul edilir. Sağçı 1935-1971-ci illərdə davamlı olaraq iqtidarda olub. Bundan əvvəl isə sağ-mərkəzçi 1971-2015-ci illərdə fasiləsiz vəzifə başında olub. Bu Kanada tarixində ən uzun müddətdə əyalət və ya federal səviyyədə hökumətdə davamlı bir şəkildə qalma müddətidir.

Kanadanın tərkibinə daxil olmadan əvvəl Alberta və (Woodland Cree) kimi bir neçə İlk Millətin evi idi. Həmçinin, rəqib şirkətlər olan “Hudzon Bey Şirkəti” (Hudson's Bay Company) və “”nin (North West Company) tərəfindən istifadə olunan ərazi idi. Kanada Dominionu 1870-ci ildə Alberta kimi çevriləcək olan torpaqları Şimal Qərb Ərazilərinin bir hissəsi olaraq satın aldı. XIX əsrin sonlarından XX əsrin əvvəllərinə qədər preriyaların (çöllüklərin) ABŞ tərəfindən ələ keçirilməsinin qarşısını almaq üçün buraya bir çox miqrant gəldi. Buğda əkinçiliyi və maldarlıq çox gəlirli idi. 1905-ci ildə qəbul edildi və Alberta əyaləti yaradıldı. 1947-ci ildə böyük neft ehtiyatları aşkar edildi. istismarı 1967-ci ildə başladı.

Alberta təbii gözəlliyi, fosil zənginliyi və mühüm təbiət qoruqları ilə məşhurdur. Albertada UNESCO-nun Dünya İrsi Siyahısına daxil edilmiş altı yer var: (Canadian Rocky Mountain Parks World Heritage Site), , (Head-Smashed-In Buffalo Jump), , Vud Baffalo Milli Parkı və . Digər məşhur yerlərə , , Casper Milli Parkı, Voterton Leyks Milli Parkı və daxildir.