Göyəm (bitki) - Haqqinda Melumat

Göyəm
Göyəm
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Fabidlər Dəstə: Gülçiçəklilər Fəsilə: Gülçiçəyikimilər Yarımfəsilə: Gavalıkimilər Triba: Cins: Gavalı Növ: Göyəm (bitki)
Beynəlxalq elmi adı
	Prunus spinosa L., 1753;
ITIS
NCBI
EOL

Göyəm (lat. Prunus spinosa) — gülçiçəklilər fəsiləsinin gavalı cinsinə aid çiçəkli bitki növü.

Paylanma

Növün vətəni Avropa, Qərbi Asiya və şimal-qərb Afrikadır.

Meyvəsi

Göyəmin tərkibində 8%-ə qədər şəkər (fruktoza və saxaroza), 2,5% üzvi turşu (əsasən alma), 1% pektinli maddə, 1,5% aşılayıcı maddə, vitamin C və rəngləyici maddələr vardır. Dadı gər olduğundan təzə halda yeyilmir. Göyəmdən mürəbbə, povidlo, kompot, "ternovka" adlı spirtli içki, sirkə, kvas hazırlanır. Qurudulmuş meyvələri aşpazlıqda işlədilir. Duza qoyulmuş göyəm çox dadlı olur.^{[mənbə göstərin]}

Meyvələri şaxta vurduqda dadı şirinləşir və təzə halda yeyilmək üçün yararlıdır. Çəyirdəyində 37%-ə qədər yağ vardır. Tərkibində acı amiqdalin qlükozidi olduğundan texniki məqsədlər üçün işlədilir. Yarpaqlarında 222 mq% C vitamini vardır. Çay əvəzedicisi kimi işlədilir. Həm də bundan sidikqovucu və maddələr mübadiləsini yaxşılaşdıran vasitə kimi istifadə edilir. Təzə göyəm şirəsi ishala qarşı, qatılaşdırılmış isə qanlı ishala qarşı təsiredici vasitədir. Göyəm çiçəklərindən alınan sulu məhlul isə işlətmə dərmanı kimi tətbiq olunur.^{[mənbə göstərin]}

Göyəm həm də balverən və bəzək bitkisidir. Mədəni gavalı göyəmlə alçanın təbii hibridindən əmələ gəlmişdir.^{[mənbə göstərin]}

İstifadəsi

Uzun, iti tikanları olan kol Britaniya və Şimali Avropanın digər yerlərində ənənəvi olaraq mal-qaranın müəyyən əraziyə keçməsinə maneə olmaq üçün "çəpər məqsədi ilə" istifadə olunur.

Göyəm şirəsi saxta portveynin istehsalında istifadə olunur.

Göyəmdən meyvə konservləri və çatni hazırlanır və bəzən meyvə piroqlarında istifadə edilir. Tərkibi mühüm üzvü maddələrdən biri olan amiqdalinlə zəngin olan göyəmdən Avropada cin və likör kimi içkilərin hazırlanmasında,Azərbaycanda isə turşu, mürəbbə və kompot hazırlanmasında geniş istifadə olunur.

Sinonim

Druparia spinosa Clairv.
Prunus acacia Crantz ex Poir.
Prunus acacia Crantz
Prunus acacia-germanica Crantz
- Prunus domestica var. spinosa (L.) Kuntze

İstinadlar

Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 475.
Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
. Den Virtuella Floran. 2022-03-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-12-23.
Kerri. . Dinner Diary. 10 Oct 2010. 24 December 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 31 August 2017.
. 2014-10-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-08-28.
Митюков А. Д., Налетько Н. Л., Шамрук С. Г. Дикорастущие плоды, ягоды и их применение. Мн.1975
:''The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)

[_f6af95403dc70a54-1] Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 475.

[2] Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.

[3] Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.

[dvf-5] . Den Virtuella Floran. 2022-03-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-12-23.

[DinnerDiary2-7] Kerri. . Dinner Diary. 10 Oct 2010. 24 December 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 31 August 2017.

[8] . 2014-10-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-08-28.

[9] Митюков А. Д., Налетько Н. Л., Шамрук С. Г. Дикорастущие плоды, ягоды и их применение. Мн.1975

[10] :''The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)