Ağdaş - Haqqinda Melumat

Ağdaş
	Şəhər
Ağdaş
	40°39′ şm. e. 47°29′ ş. u.
Ölkə	Azərbaycan;
Tarixi və coğrafiyası
Əsası qoyulub	1900
İlk məlumat	XVI əsr
Mərkəzin hündürlüyü	40 ± 1 m
Saat qurşağı	UTC+04:00;
Əhalisi
Əhalisi	31.700 nəf. (2016) ;
Rəsmi dili	Azərbaycan dili
Rəqəmsal identifikatorlar
Nəqliyyat kodları	03, 99
	Xəritəni göstər/gizlə Ağdaş
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bu məqalə Ağdaş şəhəri haqqındadır. Ağdaş rayonu üçün Ağdaş rayonu səhifəsinə baxın.

Ağdaş — Azərbaycan Respublikasının Ağdaş rayonunun Ağdaş şəhər inzibati ərazi dairəsində şəhər,Ağdaş rayonunun inzibati mərkəzi. XVI əsrdən şəhərdir. 19-cu əsrin əvvəllərində "Üçqovaq" adlanırdı.

Tarixi

XIX əsrin əvvəllərində Şəki xanlığının Ağdaş mahalında kiçik bir kənd olan Üçqovaq, daha sonra "Ağdaş" adlanmışdı.

Cənubi Qafqazın Rusiya imperiyasının işğalı altında olduğu dövrdə — 1819-cu ildə, Şəki xanlığının yerində Şəki əyaləti yaradıldı. Daha sonra, 22 (10) aprel 1840 il tarixli "Zaqafqaziyada inzibati islahat qanunu"na əsasən, Şəki əyaləti yeni təşkil edilmiş Kaspi vilayətinin tərkibinə daxil edildi və bundan sonra "Şəki qəzası" adlandı. Kaspi vilayətinin 1846-cı ildə ləğv olunmasından sonra, Şəki qəzası əvvəl Kaspi vilayətinin yerində yaradılmış Şamaxı quberniyasının (1859-cu ildən Bakı quberniyası) tərkibində saxlanılsa da, 1867-ci ilin sonunda Bakı quberniyasının tərkibindən çıxarılaraq, yeni yaradılmış Yelizavetpol quberniyasının tərkibinə daxil edildi. Bu dövrlərdə Şəki qəzası inzibati mərkəzinin adına uyğun rəsmən "Nuxa qəzası" adlanırdı. 1873 ildə Nuxa qəzası ərazisinin bir hissəsində ayrıca bir qəza — Ərəş qəzası təşkil edildi və Ərəş qazasının inzibati mərkəzi isə Ağdaş kəndi oldu.

1887-ci ildə Poznan şirkətinin Lodz kontorunun müdiri Ramendik Ağdaşa gələrək burada pambıq alıcı məntəqələri açmış, pambığın ilkin emalı və qablaşdırılması üçün 4 ədəd kotton-çin dəzgahı və bir press qurmuşdu. Artıq 1897-ci ildə Ağdaşda kotton-çin maşınlarından ibarət 7 zavod fəaliyyət göstərirdi. 1888-ci ildə Ağdaş bazarında 3100 pud pambıq satılmışdırsa, 1892-ci ildə bu rəqəm 28000 puda çatmışdı. XIX əsrin 70-ci illərində fəaliyyət göstərən Ağdaş bazarında pambıqdan başqa digər ənənəvi məhsullar da satılırdı. XX əsrin əvvəllərində "Qafqaz" qəzeti yazırdı ki, "Ağdaş xaricə, Marsel və İtaliyaya göndərilən həm bütün xam ipəyi, həm də baramanı özündə cəmləşdirən mərkəzdir".

XIX əsrin sonunda Ağdaş bütün Qafqazda pambıq istehsalı, emalı və satışının mərkəzinə çevrilmişdi. Bu səbəbdən də 1904-cü ildə Qafqaz pambıqçılarının I Qurultayı Ağdaşda keçirilmişdir.

Azərbaycanda açılan ilk dünyəvi təhsil ocaqlarından biri də 25 oktyabr 1882-ci ildə Ağdaşda görkəmli maarifçi Süleyman Qayıbov tərəfindən əsası qoyulan "Rus-tatar" məktəbi olmuşdur. O dövrdə Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bu tipli 3 məktəbdən birinin məhz Ağdaşda açılması heç də təsadüfi deyildir. Çünki ondan əvvəl Ağdaşda yaxşı təhsil bazasına malik 20-yə qədər mədrəsə fəaliyyət göstərirdi.

1900-cü ildə Ağdaş kəndinə şəhər statusu verildi. XX əsrin əvvəlində Ağdaşda "Nəşri-Maarif" cəmiyyəti, qiraətxana, "Səadət" qızlar məktəbi, "Darülirfan", "Rüşdiyyə" kimi tədris ocaqları fəaliyyət göstərirdi. Bu məktəbdə Muxtar Əfəndizadə, Hədiyyə xanım Məmmədzadə, Həsən Əfəndiyev kimi maarifçi ziyalılar çalışırdılar.

Azərbaycan SSR dövründə Ərəş qəzası əvvəl inzibati mərkəzin adına uyğun olaraq "Ağdaş qəzası" adlandırıldı, sonra, 1926-cı ildə isə ləğv edildi. 1926-cı ilə aid statistik məlumatlardan aydın olur ki, həmin vaxt keçmiş Ağdaş qəzası ərazisinin bir hissəsi (Xaldan dairəsi) Nuxa qəzasında, bir hissəsi isə (Ağdaş dairəsi və Ağdaş şəhəri və s.) Göyçay qəzasında idi. 1930-cu ildə isə Ağdaş şəhəri yeni təşkil olunmuş Ağdaş rayonunun inzibati mərkəzi oldu.

Əhalisinin sayı

İl	Sayı
1897	528
1926	4.539
1939	8.830

İl	Sayı
1959	9.871
1970	14.931
1979	17.352

İl	Sayı
1989	19.756
2012	29.600
2016	31.700

1897-ci ildə 528 nəfər
1926-cı ildə 4 666 nəfər
1939-cu ildə 8 830 nəfər
1959-cu ildə 11 979 nəfər
1970-ci ildə 14.931 nəfər
1979-cu ildə 17 157 nəfər

Xarici keçidlər

2020-11-29 at the Wayback Machine
- 2020-11-29 at the Wayback Machine

İstinadlar

Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. (PDF) (az.). stat.gov.az. 2024-02-28. 2024-03-14 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2024-04-05.
Президиум Верховного Совета Азербайджанского ССР. "Азербайджанская ССР, Административно-территориальное деление на 1 января 1961-го года". Азербайджанское государственное издательство, Баку, 1961, стр. 8
Rusiya imperiyası əhalisinin siyahıya alınması (1897).
SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1926).
SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1939).
.
SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1970).
SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1979).
SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1989).
↑ . 2021-10-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-09-24.
. 2021-10-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-09-24.
. 2022-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-09-24.
. 2021-10-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-09-24.
. 2019-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-09-24.

[1] Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. (PDF) (az.). stat.gov.az. 2024-02-28. 2024-03-14 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2024-04-05.

[2] Президиум Верховного Совета Азербайджанского ССР. "Азербайджанская ССР, Административно-территориальное деление на 1 января 1961-го года". Азербайджанское государственное издательство, Баку, 1961, стр. 8

[_ca076c2cc815e4e2-3] Rusiya imperiyası əhalisinin siyahıya alınması (1897).

[_57109aae17a4e077-4] SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1926).

[_0e340bbd014ca77a-5] SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1939).

[_e115d4b51dbd3ba5-6] .

[_3fb85e2e922dbd03-7] SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1970).

[_399d9bdb59a8ad5f-8] SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1979).

[_27174e9f12bc5248-9] SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1989).

[Этно-Кавказ-10] . 2021-10-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-09-24.

[11] . 2021-10-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-09-24.

[12] . 2022-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-09-24.

[13] . 2021-10-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-09-24.

[14] . 2019-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-09-24.