Əhməd İhsan Tokgöz
Əhməd İhsan Tokgöz (türk. Ahmet İhsan Tokgöz; 1868, Ərzurum, Ərzurum vilayəti və ya İstanbul – 28 dekabr 1942[1], Dəyirməndərə[d], Kocaeli ili) — Türkiyə jurnalisti, tərcüməçisi, çapçısı, naşiri, siyasətçisi və idman idarəçisi.
| Əhməd İhsan Tokgöz | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 1868 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 28 dekabr 1942[1] |
| Vəfat yeri |
|
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | jurnalist, siyasətçi |
| Partiyası | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tokgöz Türkiyə mətbuatı tarixinin ən uzunömürlü jurnallarından biri olan "Sərvət-i Fünun"un qurucusu olmuşdur. O, Jül Verni Türkiyədə tanıdan ilk yazıçı olmuş və buna görə də "Jül Vern mütərcimi" kimi məşhurlaşmışdır.[2] Tokgöz Avropada çap texnologiyalarının Osmanlı imperiyasına gətirilməsinə və Türkiyədə çap fəaliyyətinin modernləşdirilməsinə öncülük etmişdir. O, Türkiyə Böyük Millət Məclisinin IV, V və VI çağırış Ordu vilayətindən millət vəkilidir.
Əhməd İhsan Tokgöz 1868-ci ildə Ərzurumda anadan olmuşdur. O, əslən Kastamonun Daşkörpü qəzasındandır.[3] Tokgözün atası Osmanlı imperiyasında dəftərdar və mühasib işləmiş Əhməd Xalid bəy idi. Onun atası Ərzurum, Priştina, Şkoder, Kastamonu, İstanbul, Dəməşq, Ankara və Bursada xəzinədar işlədiyi üçün uşaqlığı müxtəlif şəhərlərdə keçmişdir.[4] Tokgöz Dəməşq Hərbi Rüşdiyyəsində ərəb və fransız dillərini öyrənməyə başlamışdır. O, daha sonra atası Ankarada xəzinədar təyin elanguagediyi üçün ailəsi ilə birlikdə Ankaraya köçmüşdür. Tokgöz atasının yaxın dostu[5] və o vaxt Ankarada sürgündə olan Agah Əfəndidən dərs alaraq fransız dili biliyini təkmilləşdirmişdir.[3] O, Agah Əfəndinin evində Jül Vernin romanları ilə tanış olmuşdur və bu, ona çox böyük təsir bağışlamışdır.[6] Tokgöz orta təhsilini Dəməşq Hərbi Rüşdiyyəsində və Üsküdar liseyində bitirmişdir.[3]
Tökgöz 1881-ci ildə Mülkiyyə məktəbinə daxil olmuşdur. O, bu məktəbdə ədəbiyyat müəllimi Rəcaizadə Mahmud Əkrəmin yenilik, inqilabçılıq, müasirlik və qərbləşmə ideyalarından təsirlənmişdir.[4] Tökgöz məktəb illərində fransızcadan tərcümələr etmişdir. Onun ilk tərcüməsi Etyen Enol və Lui Judiminin "Vagabond" əsəri idi. Onu 1884-cü ildə Əsr Kitabxanasının sahibi Qrirqor Faiq Kaysəryan nəşr etdirmişdir. Tökgöz sonradan Jül Vernin əsərlərini tərcümə etməyə başlamış və məktəbdə "tərcüməçi İhsan" kimi tanınmışdır.[6]
Əhməd İhsan Tokgözoğlu Saraç Əbdürrəhman Ağa ailəsinin üzvü olduğu üçün Soyad Qanunu qüvvəyə mindikdən sonra "Tokgöz" soyadını mənimsəmişdir.[3] O, 1931-ci, 1935-ci və 1939-cu il Türkiyə Ümumi Seçkilərində Cümhuriyyət Xalq Partiyasından millət vəkili namizədi olmuşdur. Tokgöz Türkiyə Böyük Millət Məclisinin IV, V və VI çağırış Ordu vilayətindən millət vəkili olmuşdur.[7]
- ↑ 1 2 Library of Congress Authorities (ing.). Library of Congress.
- ↑ Andi, M. "TÜRK EDEBİYATINDA JULES VERNE TERCÜMELERİ". Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi (türk). 28. 31 Temmuz 2012. ISSN 1015-2091. 6 Mart 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 Mart 2023.
- ↑ 1 2 3 4 "AHMED İHSAN TOKGÖZ". TDV İslâm Ansiklopedisi (türk). 8 Kasım 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 Kasım 2022.
- ↑ 1 2 "Ahmet İhsan Tokgöz". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. 2 Mayıs 2018. 8 Kasım 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 Kasım 2022.
- ↑ Bedin, Cristiano. "Edmondo de Amicis ve Ahmet İhsan Tokgöz'ün seyahatnamelerinde Londra imgesi". Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 2012. 29 Kasım 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 Kasım 2022.
- ↑ 1 2 Karadağ, Ayşe. "ÇEVİRİ TARİHİMİZDE FENNÎ ROMANLARLA BİR KÜLTÜR REPERTUARI OLUŞTURMAK". İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi (türk). 3. 27 Ağustos 2014. 8 Kasım 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 Kasım 2022.
- ↑ "TBMM Albümü". tbmm.gov.tr. 29 Ekim 2012. 11 Nisan 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 Temmuz 2013.
- Ahmet İhsan Tokgöz ve "Servet-i Fünun" Arxivləşdirilib 15 noyabr 2022 at the Wayback Machine, İletişim Arkeolojisi, Bölüm VII, TRT 2, 2022.