Şərif Sönçələyev (18851959) — pedaqoq, xalq təhsilinin təşkilatçılarından biri. Başqırdıstan Dövlət Universitetinin ilk direktoru.

Şərif Sönçələyev
Şərif Həmizulla oğlu Sönçələyev
Doğum tarixi
Doğum yeri Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi (74 yaşında)
Vəfat yeri Moskva
Vətəndaşlığı Rusiya Rusiya
Milliyyəti Başqırd
Elm sahəsi etnoqraf
Elmi dərəcəsi
  • tarix üzrə fəlsəfə doktoru[d]
İş yerləri

Bioqrafiyası

Şərif Sönçələyev 3 noyabr 1885-ci ildə Rusiya imperiyası, Saratov quberniyası, Starı Mostyak kəndində anadan olmuşdur. Rusiyada 1905-1907-ci illər inqilabında fəal iştirak etmişdir.

1907-ci ildə Kazan müəllimlər məktəbini bitirmişdir.

1907—1915-ci illər rus-başqırd dilindən Perm quberniyası, Osinski qəzası, Saraşı kəndində dərs demişdir.

1915-1917-ci illərdə Ufa quberniyası, Bələbəy qəzası Novo-Karqala rayonunda məktəbdənkənar təhsil sahəsində müəllim işləmişdir. 1916-cı ildə A. L. Şanyavski adına Moskva Şəhər Xalq Universitetində məktəbdənkənar təhsil üzrə üç aylıq kurs keçmişdir.

1917-ci ildə Ufaya köçmüşdür. Ufa Şəhər Şurasının işləri üzrə nümayəndəsi, Ufa quberniyası üzrə Ümum Rusiya Qurucu Məclisinin üzvü seçilmişdir. Xalq təhsil müəssisələrində işləmişdir - Milli azlıqlar bürosunun sədri (Natsmen), Birləşmiş İş Məktəb vahidinin rəhbəri, Başnarkompros Kollegiyasının üzvü.

1922-ci ildən Başqırdıstan MSSR Xalq Təhsil Komissarlığı müavini vəzifəsində çalışmışdır. Akademik Mərkəzdə Tədris və Metodoloji Komissiyasına rəhbərlik etmiş, 1925-ci ildən isə Akademik Mərkəzin sədri təyin edilmişdir. 1927-ci ilin sentyabrında Ufa Xalq Təhsili İnstitutunun rəhbəri olmuşdur. Sonradan bu instut 1929-cu ildə K. A. Timiryazev adına Başqırd Dövlət Pedaqoji İnstitutuna çevrilmişdir. "Baqırt Aymağı" regional jurnalını redaktə etdirmişdir.

13 iyun 1929-cu ildə K. A. Timiryazev adına Başqırd Dövlət Pedaqoji İnstitutu birinci direktoru təyin edilmişdir.

1930-cu ildən Moskvada yaşamış, A. N. Koşqin adına Moskva Dövlət Tekstil Universitetində dərs demşdir.

9 noyabr 1959-cu ildə Moskvada vəfat etmişdir. Moskvada Danilovski müsəlman qəbiristanlığında dəfn edilmışdir. Onun adına Ufada küçə vardır.

Elmi fəaliyyəti

Şərif Sönçələyevin müəllifi olduğu bir çox məqalələr Parisdə buraxılan«Müsəlman» jurnalında rus dilində dərc edlmişdir. 1947-ci ildə onun Moskvada «Başqırdların etnik xüsusiyyətləri» adı braşuru çıxmışdır.

Tatar yazıçısı Lyəbibi İxsanovanın (1923-2010) hekayələrini tərcümə etmişdir. Həyatının son illərini qardaşı Saqit Sönçələyevin nəşr üçün seçilmiş əsərlərinin toplusunu hazırlamağa sərf etmişdir.

Ailəsi

  • Qardaşı — Saqit Sönçələyev (1889-1937) — tanınmış tatar şairi .

Ədəbiyyat

  • Еникеев Б. Шариф Сюнчелей //Учитель Башкортостана. – 1965. - № 11. – С. 61-62. (başq.)
  • Ергин Ю. В. К 120-летию со дня рождения Ш. Х. Сюнчелея (1885-1959) // Вестник Башкирского университет. – 2005. - № 2. – С. 144-150.
  • Ергин Ю. В. Портреты: деятели народного образования Башкирии/ Ю. В. Ергин; Академия наук РБ, Отделение физико-математических наук. – Уфа: Гилем, 2008. – 296 с.
  • Ергин Ю. В. Шариф Сюнчелей (1885-1959) и Академцентр Башнаркомпроса/ Ю. В. Ергин // Современные проблемы истории естествознания в области химии, химической технологии и нефтяного дела: материалы VIII международной научной конференции. – Уфа, 2007. – С. 24.
  • Ергин Ю. В. Ш. Х. Сюнчелей – организатор народного образования в Башкирии// Башкирский педагогический журнал. – 2005. - № 1. – С. 170-185.
  • Минеев М. И. Общественный деятель и просвещенец // Трудный путь к правде / сост. Г. К. Иргалин, Н. П. Каменев. – Уфа: Китап, 1997. – С. 238-245.
  • Сафаров М. А. Сюнчелей Шариф Хамидуллович // Ислам в Поволжье: энциклопедический словарь. М., 2013.
  • Ш. Х. Сюнчелей // Календарь памятных дат По Башкирии за 1965 год. – Уфа: Башкнигоиздат, 1965. – С. 50-53.

Mənbə

  • [ölü keçid]
  • Ергин Ю. В. Ш. Х. Сюнчелей — организатор народного образования в Башкирии. //Педагогический журнал Башкортостана. № 1, 2005. С.170—185.

İstinadlar

  1. [ölü keçid]
  2. [ölü keçid]
  3. . 2015-02-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-27.
  4. . 2013-12-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-27.
Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023