İvan Papanin
İvan Papanin (14 (26) noyabr 1894[1], Sevastopol, Tavriya quberniyası[d][2][1] – 30 yanvar 1986[1], Moskva[1];rus. Папанин, Иван Дмитриевич) — Arktikanın sovet kəşfiyyatçısı. İki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı (1937, 1940). Coğrafiya elmlər doktoru (1938). SSRİ Coğrafiya Cəmiyyətinin fəxri üzvü (1938). Kontr-admiral (1943). Arxangelsk, Lipetsk, Murmansk, Sevastopol, Yaroslavl vilayətinin fəxri vətəndaşı.
| İvan Papanin | |
|---|---|
| rus. Папанин, Иван Дмитриевич | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 14 (26) noyabr 1894[1] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 30 yanvar 1986[1] (91 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Mənsubiyyəti | Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı |
| Döyüşlər | |
| Təltifləri |
                            |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İvan 1894-cü ildə Sevastopolda Bessarabiyalı dənizçi Dmitri Nikolayeviç Papani və onun həyat yoldaşı Sekletia Petrovnanın ailəsində anadan olub. Ailə böyük idi, pul yox idi. Altı uşağı yedizdirmək üçün valideynlər əlavə pul qazanmağın yollarını axtarırdılar, satış üçün piroq bişirirdilər. Ancaq hər halda, İvanın uşaqlığını xoşbəxt adlandırmaq çətindir. Ailə başçısı nümunəvi davranışı ilə seçilmirdi. İçki içib, dəfələrlə xəyanətdə ittiham olunub. İvan anasını incitməməyə çalışır, səylə oxuyurdu. 1909-cu ildən sonra zemstvo məktəbinin 4-cü sinfini bitirdikdən sonra əvvəlcə tələbə, sonra isə Sevastopol hərbi limanının emalatxanalarında torna mütəxəssisi kimi işə getdi. Sonra Reveldəki gəmiqayırma zavoduna köçdü. 1914-cü ildə dənizçi kimi Hərbi Dəniz Qüvvələrinə çağırılana qədər burada çalışdı. Dənizçinin anası Sekletiya Petrovna 38 yaşında əməliyyat nəticəsində sepsisdən dünyasını dəyişib. Sevimli oğlunun gəlişi də kömək etmədi. Onun ölümündən sonra atası uşaqları evdən qovub və yenidən evlənib. Buna baxmayaraq, İvan günlərinin sonuna qədər valideynlərinə maddi kömək etdi[3].
1918-ci ildə Papanin Krımda və Ukrayna ərazisində vətəndaş qarşıdurmalarında iştirak etdi. O, əvvəldən qırmızı hərəkatı dəstəkləyib. Partizan dəstəsində idi. Krımda bolşevik hərəkatını təşkil etdi. Məlumdur ki, Papanin 1920-ci ildə Kapsichore yaxınlığında yerə enən Mokrousov dəstəsinin tərkibində idi. O zaman Krım Vrangel ordusunun nəzarəti altında idi. Qısa müddətdən sonra Papanin dəniz yolu ilə möhkəmləndirmə üçün göndərildi. O, Türkiyə ilə sərhədi qaçaqmalçılıq yolu ilə keçib, lakin o, əlavə qüvvələr alır və ağ quldurlarla döyüşmək üçün qayıdır. 1921-ci ildən Papanin Ukrayna ərazisində, Xarkovda Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin hərbi komendantı təyin edilir. Sonra Qara Dəniz Donanması yanında İnqilabçı Hərbi Şuranın katibi vəzifəsini tutur. 1922-ci ilin ortalarında Papanin Moskvaya köçürüldü. O, keçmiş Çernomoriyalı kimi Dəniz İşləri üzrə Xalq Komissarlığına ezam olunub, amma o, bir ilə yaxındır ki, komissar vəzifəsində qalır. 1923-cü ildən İvan Poçt və Teleqraflar Xalq Komissarlığında iş müdiri vəzifəsində çalışır. Daha sonra VOKhR-nin mərkəzi şöbəsinin müdiri olur. Vəzifəsinə uyğun gəlmək üçün onu iki illik Ali Rabitə Kurslarına oxumağa göndərdilər. 1925-ci ildə təhsilini başa vurduqdan sonra Papanin Tommotda radiolokasiya stansiyası tikmək üçün Yakutiyaya ezamiyyətə getdi[4].
Papaninin qütb ekspedisiyasının rəhbəri kimi ilk qışlaması 1932–1933-cü illərdə baş verdi. Onun rəhbərliyi ilə stansiyada elmi laboratoriyaların və həyatı təmin edən obyektlərin fəal tikintisi və yerləşdirilməsi işləri aparılıb. Eyni dövrdə təyyarələrin qəbulu üçün anqar da tikildi. 1934–1935-ci illərdə Papaninin növbəti qütb ekspedisiyası Çelyuskin burnunda baş tutdu. Onun komandasının qüvvələri burada müşahidə aparmaq üçün rəsədxana təchiz edib. 1937-ci ildə Papaninə dünyada ilk dəfə olaraq Şimal Qütbündəki drift stansiyasına rəhbərlik etmək həvalə edildi. Bu elmi ekspedisiya belə şəraitdə qışlamanın əvəzsiz təcrübəsini verməklə yanaşı, lazımi müşahidələri də təmin etmişdir. Papanindən əvvəl heç kimin belə bir qütb sürüşməsi təcrübəsi olmayıb. Buza eniş may ayında təşkil edilib. Qütb tədqiqatçıları və avadanlıqlar oraya təyyarə ilə gətirildi, lakin ekspedisiyanın rəsmi başlanğıcı artıq iyun ayında verilmişdi. Stansiyada 4 nəfər qalmışdı. Lider Papaninlə yanaşı, ekspedisiyaya meteoroloq Fedorov, radio operator Krenkel və okeanoloq Şirşov. Ekspedisiyanın nəticələrinə görə onun iştirakçıları dissertasiya müdafiə etmədən coğrafiya elmləri doktoru elmi adlarını almış, həmçinin Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adını almışlar[5].
- Sovet İttifaqı Qəhrəmanı (1937, 1940)
- 9 Lenin ordeni (1937, 1938, may 1944, noyabr 1944, 1945, 1956, 1964, 1974, 1984)
- Oktyabr İnqilabı ordeni (1971)
- "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni, iki dəfə (1922, 1950)
- 1-ci dərəcəli Naximov ordeni (1945)
- 1-ci dərəcəli Vətən Müharibəsi ordeni (1985)
- Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni — iki dəfə (1955, 1980)
- Xalqlar Dostluğu ordeni (1982)
- Qırmızı Ulduz ordeni (1945)
- "Döyüş xidmətlərinə görə" medalı
- "Vladimir İliç Leninin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə" yubiley medalı
- "Fəhlə-Kəndli Qırmızı Ordusunun XX illiyi" yubiley medalı
- "Moskvanın müdafiəsinə görə" medalı
- "Sovet Zapolyaryesinin müdafiəsinə görə" medalı
- "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı
- "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 20 illiyi" yubiley medalı
- "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 30 illiyi" yubiley medalı
- "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 40 illiyi" yubiley medalı
- "Yaponiya üzərində qələbəyə görə" medalı
- "Əmək veteranı" medalı
- "Sovet Ordu və Donanmasının 30 illiyi" yubiley medalı
- "SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 40 illiyi" yubiley medalı
- "SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 50 illiyi" yubiley medalı
- "SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 60 illiyi" yubiley medalı
- "Moskvanın 800 illik xatirəsinə" medalı
- "Leninqradın 250 illik xatirəsinə" medalı
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 ПАПАНИН // Большая российская энциклопедия (rus.). Москва: Большая российская энциклопедия, 2004.
- ↑ 1 2 Папанин Иван Дмитриевич // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-12-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-07.
- ↑ https://biographe.ru/politiki/ivan-papanin/
- ↑ https://dzen.ru/media/id/5b0f0b157425f5280d01187c/kak-matros-ivan-papanin-stal-geroem-sovetskogo-soiuza-i-doktorom-geograficheskih-nauk-6015a229123cc8767c9c58a5