İstifadəçi:NarminSafarova94/Pnevmokonioz
NarminSafarova94/Pnevmokonioz

Pnevmokonioz ((lat. pneumon — ağciyərlər və konia — toz) sənaye tozunun uzun müddət nəfəs alması nəticəsində yaranan və onlarda fibroz prosesin inkişafı ilə xarakterizə olunan ağciyər xəstəlikləri qrupuna (geri dönüşü olmayan və sağalmaz) və peşə xəstəliklərinə aiddir. İlkin mərhələdə fluoroqrafiya zamanı görünmür və 1 ilə qədər olan müddətdə ancaq yarılma yolu ilə müəyyən edilə bilər. Bu xəstəliyə mədənçıxarma, kömür , maşınqayırma və bəzi digər sənaye sahələrində çalışan işçilər arasında rast gəlinir.

Pnevmokoniozun təsnifatı

Tənəffüs edilən tozun tərkibindən asılı olaraq pnevmokoniozun bir neçə növü ayırd edilir.

  • I qrup – yüksək və orta dərəcədə fibrogen tozunun təsiri nəticəsində inkişaf edən pnevmokonioz:
  1. Silikoz
  2. Tərkibində yüksək miqdarda sərbəst Kremni oksidi(IV) olan qarışıq tozundan yaranan pnevmokonioz yəni, (silikosilikoz (çini-fayans və keramika sənayesində, tərkibində yüksək miqdarda sərbəst silisium dioksid olan toz şamot və digər odadavamlı məmulatların istehsalında işləyənlərin), silikoantrakoz (a) silisium dioksid və kömür toz qarışığı), silikozideroz(silikon dioksid + dəmir tozu) kimi maddələrin təsirindən yaranır.
  • II qrup – zəif fibrogen tozunun təsirindən yaranan pnevmokonioz:
  1. Silikatlar (asbestoz, talkoz, kaolinoz, olivinoz (olivin tozunun inhalyasiyası), nefelinoz (nefelin mineral tozunun inhalyasiyası), sementli mikalı pnevmokonioz);
  2. Karbokonioz (antrakoz (kömür tozunun inhalyasiyası), qrafitoz, his pnevmokoniozu (boru təmizləmə xəstəliyi));
  3. Cilalama və zımpara işçilərinin pnevmokoniozları (alüminium, dəmir, qalay tozu və s. qarışıqları);
  4. Radiopak tozlardan əmələ gələn pnevmokoniozlar (sideroz (dəmir tozu), elektrik və qaz qaynaqçılarının pnevmokoniozu, baritoz, stanioz (qalay tozu), manqanokonioz (manqan tozu)).
  • III qrup – toksikoallergik aerozolların (allergik metallar, plastiklər, digər polimer materiallar, üzvi maddələr) təsirindən pnevmokonioz
  1. Berilyum;
  2. Aluminosis (alüminium tozu);
  3. Üzvi tozdan yaranan pnevmokoniozlar (bissinoz (pambıq tozu), bagassoz (şəkər qamışı tozu) və s.).

2013-cü ildə pnevmokonioz 260 000 nəfərin ,1990-cı ildəki 251 000 nəfərin ölümünə səbəb olmuşdur. Bu göstəricilərdən 46 mini silikozun , 24 mini asbestin, 25 mini kömür işçilərinin pnevmokoniozunun payına düşür.

Xəstəliyin əlamətləri

Pnevmokonioz — tədricən inkişaf edən xroniki xəstəlikdir. Xəstəliyin gedişatı iş şəraitindən (havadakı tozun miqdarından, tərkibindən), mövcud olan xəstəliklərdən, (xüsusilə də tənəffüs sistemi, vərəm və ürək-damar sistemi xəstəlikləri) bədənin fərdi həssaslığından asılıdır. Pnevmokoniozun müxtəlif növləri üçün klinik təzahürlərin fərqli olmasına baxmayaraq , onlar eyni simptomlara malikdirlər. Fibrotik prosesin şiddətindən asılı olaraq xəstəliyin bir neçə mərhələsi ayırd edilir. Bu zaman əvvəlcə sinə ağrısı və quru öskürək qeydə alınır. Sonrakı mərhələdə ağciyər çatışmazlığı əlamətləri, daha sonra isə həmin əlamətlərin ürək çatışmazlığı əlamətləri ilə əlaqələndirilməsi müşahidə olunur. Adətən tənəffüs yollarının selikli qişalarında dəyişikliklər (atrofiya və ya hipertrofiya) müşahidə olunur, mədə və mədəaltı vəzinin funksiyaları, maddələr mübadiləsi pozulur. Fəsadları: pnevmoniya, vərəm, xroniki bronxit, bronşektazi. Şikayətlər: öskürək, artmaqda olan nəfəs darlığı. Ağciyər sirozu inkişaf edir, ağciyər toxumasının emfizemlər vasitəsilə qırışması halı baş verir.

Diaqnostika

Diaqnoz xəstənin sənaye tozu ilə təmas müddəti, tərkibi, xüsusi iş şəraiti, əvvəlki tənəffüs xəstəlikləri və s. nəzərə alınmaqla qoyulur. Onilliklər ərzində xəstəliyin vaxtında diaqnozunun qoyulması üçün flüoroqrafiyadan istifadə edilir. Bununla belə, tənəffüs orqanlarında dəyişikliklərin baş verməsinə baxmayaraq formasiyaların kiçik olduğu, ən erkən mərhələləri flüoroqrafiya müəyyən edə bilmir. Tibbi müayinədən keçən və sağlam olduqları müəyyən edilən şaxtaçıların, qəza nəticəsində həlak olduqdan sonra yarılmaları zamanı 1960-cı illərdən xəstəliyin ilkin mərhələlərində olduğu sistemli şəkildə müəyyən edilmişdir. Məsələn, ölən 50 Kuzbas mədənçisinin ağciyər toxumasının tətqiqatı zamanı bu qrupda minimum "zərərli" təcrübənin altı ay olmasına baxmayaraq onların hamısında xəstəliyin ilkin mərhələləri aşkar edilmişdir.

Xəstəliyin müalicəsi

Pnevmokoniozun xüsusi müalicə üsulları mövcud deyildir.. Əsas terapevtik və profilaktik tədbirlər ağciyərlərdə tozun çökməsinin azaldılmasına və ya onun təcrid olunmasına , tozun təsirinə toxumaların verdiyi allergik reaksiyaların qarşısının alınmasına, bədən immunitetinin artırılmasına, ağciyərlərin ventilyasiyasının, qan dövranının və metabolik proseslərin yaxşılaşdırılmasına yönəldilmişdir. Bu zaman nəfəs məşqlərindən, qidalanma terapiyasından, bronxial spazmları aradan qaldıran dərmanlardan, ürək-damar, antibakterial preparatlardan, oksigen müalicəsi, vitamin terapiyasından, bəzi hallarda isə kortikosteroid hormonlarından istifadə edilir. Silikotüberküloz halında isə vərəm əleyhinə dispanserdə , yerli iqlim kurortlarında sanatoriya müalicəsi; belə ki , sərin mövsümdə Krımın cənub sahillərində, Şimali Qafqazda, Borovoe kurortunda və s. kimi yerlərdə müalicə olunur.

Xəstəliyin formaları

Etiologiyasına görə pnevmokonioz 6 qrupa bölünür:

  1. Silikoz -kvars tozunun (SiO2) inhalyasiyası nəticəsində yaranan pnevmokoniozdur.
  2. Silikatoz — tərkibində silisium dioksid olan silikatların toz qarışığının digər elementlərlə (asbestoz, talkoz, kaolinoz, nefelinoz, sement, slyuda pnevmokonioz və s.) kombinasiyasında inhalyasiya nəticəsində yaranan pnevmokoniozdur.
  3. Metallokonioz — metal tozunun səbəb olduğu pnevmokoniozdur: (alüminoz — alüminium, sideroz — dəmir oksidləri).
  4. Karbokonioz — kömür tozunun inhalyasiyası nəticəsində yaranan antrakozdur (antrakoz, qrafitoz, his pnevmokoniozu və s.).
  5. Qarışıq tozdan ("elektrik qaynaqçılarının və metal kəsicilərinin pnevmokoniozu", "cilalama işçilərinin pnevmokoniozu").
  6. Tərkibində bitki (pambıq, taxıl tozu) və ya heyvan mənşəli hissəciklər olan üzvi maddələrin, ona adsorbsiya edilmiş mikroorqanizmlərin və onların metabolik məhsullarının inhalyasiyası nəticəsində yaranan pnevmokonioz.

Profilaktika

Pnevmokonioz sağalmaz və geri dönüşü olmayan bir xəstəlik olduğundan, tozun inhalyasiyasının qarşısını almaq son dərəcə vacibdir. Bunun üçün texnologiyanın dəyişdirilməsi tələb olunur: havada tozun azaldılması, texnoloji proseslərin və uzaqdan idarəetmənin avtomatlaşdırılması, effektiv ventilyasiya və hava duşlarından istifadə və s. Nəm şəraitdə aparılan qazma işləri tozun işçi tərəfindən tənəffüs orqanlarına daxil olmasının qarşısını alaraq, xarici mühitdə çökməsinə kömək edir. İlkin (işə yeni başlayanlar üçün) və dövri (işçilər üçün) tibbi müayinələr. Fibrotik prosesin daha da irəliləməsinin qarşısını almaq üçün xəstələrin toza məruz qalınmayan işlərə köçürülməsi. Sanitar, maarifləndirici və tibbi tədbirlər də mühüm əhəmiyyət kəsb edir.. Pnevmokoniozun effektiv qarşısının alınması üçün ABŞ qanunvericiliyi 2016-cı ilin fevral ayından etibarən yeraltı kömür hasilatını həyata keçirən bütün işəgötürənləri real vaxt rejimində, toz konsentrasiyasını ölçən şəxsi toz sayğacından istifadə etməyə məcbur edir ki, bu da MİK-nın miqdarındakı artıma nəzarət edir və adekvat tədbirlər görür. SSRİ və Rusiya Federasiyasında müxtəlif sənaye sahələrində çalışan işçilər arasında peşə xəstəliklərinin öyrənilməsi göstərdi ki, hazırda TOİMY-larının (Rusiya Federasiyasında) seçdiyi və istifadə olunduğu üsulları nəzərə alsaq bu, "son müdafiə yolu" ilə peşə xəstəliklərinin effektiv qarşısının alınmasına nail olmaq olduqca az effektlidir.

Heyvanlarda antrakoz

Ən çox atlarda və itlərdə rast gəlinir. Ağciyərlər diffuz , qara rəngli şifer və ya şifer rəngi əldə edir. Kömür tozunun əhəmiyyətli dərəcədə çökməsi iltihablı dəyişikliklərə, birləşdirici toxumanın inkişafına və ağciyərlərin indurasiyasına səbəb olur.

İstinadlar

  1. Andrew B. Cecala, Andrew D. O’Brien, Joseph Schall, Jay F. Colinet; və b. (National Institute for Occupational Safety and Health). Pittsburgh, PA; Spokane, WA: DHHS (NIOSH) Publication No. 2012-110. 2012. () Есть перевод: Руководство по защите от пыли при добыче и переработке полезных ископаемых 2012 Wiki Arxiv surəti 21 may 2015 tarixindən Wayback Machine saytında
  2. ↑ Бондарев О.И., Майбородин И.В., Лапий Г.А. // Медицина в Кузбассе . 20 (журнал) (rus). № 1. Кемерово: Издательский дом «Медицина и просвещение». 2021. 32—39. doi:. ISSN . 2022-03-20 tarixində .
  3. Jay F. Colinet, James P. Rider, Jeffrey M. Listak, John A. Organiscak, and Anita L. Wolfe. (PDF) (National Institute for Occupational Safety and Health). Pittsburgh, PA; Spokane, WA: DHHS (NIOSH) Publication No. 2010-110. 2010. Есть перевод: Wiki Arxiv surəti 5 aprel 2014 tarixindən Wayback Machine saytında
  4. Зам. начальника Управления профилактической медицины С.И.Иванов. . Электронный фонд правовых и нормативно-технических документов (Русский). 2021-04-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-04-25.
  5. // Lancet . 385 (9963). 2015-01-10. 117–171. doi:. ISSN . 2019-08-30 tarixində .
  6. , Кириллов В.Ф. ред. Гигиена труда (Гэотар-медиа 2000 nüs.). Москва. 2010. 180. ISBN 978-5-9704-1593-1.
  7. А.И. Аркина, Н.А. Суховей, М.Г. Омельяненко Пневмокониозы. (электронное обучающе-контролирующее учебное пособие) Гос. образовательное учреждение высш. проф. образования "Ивановская гос. мед. акад. Федерального агентства по здравоохранению и социальному развитию", Каф. факультетской терапии и проф. болезней Иваново: ИвГМА Росздрава, 2009
  8. авт.-сост.: Алексеев С. В и др.; гл. ред. . Российская энциклопедия по медицине труда (Рос. акад. мед. наук). Москва: Медицина. 2005. 349. ISBN 5-225-04054-3.
  9. "Отчёт NIOSH о разработке и испытаниях воздушного душа для защиты шахтёров от пыли". 2017-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-05-17.
  10. Coal Mine Dust Exposures and Associated Health Outcomes. A Review of Information Published Since 1995 Перевод Arxiv surəti 5 avqust 2017 tarixindən Wayback Machine saytında
  11. Jon C. Volkwein, Robert P. Vinson, Steven J. Page, Linda J. McWilliams, Gerald J. Joy, Steven E. Mischler and Donald P. Tuchman. . DHHS (NIOSH) Publication No. 2006-145. Pittsburgh, PA: National Institute for Occupational Safety and Health. 2006. Есть перевод: PDF Wiki
  12. Чиркин А.В. Профилактика пневмокониозов и средства индивидуальной защиты // Горный журнал (rus). № 8. Москва: Руда и металлы. 2022. doi:. ISSN .
  13. Капцов В.А., Чиркин А.В. Об эффективности средств индивидуальной защиты органов дыхания как средства профилактики заболеваний (обзор) // . ФБУЗ "Российский регистр потенциально опасных химических и биологических веществ" Роспотребнадзора. № 2 (149). Москва. 2018. 2–6. ISSN . 2022-04-01 tarixində arxivləşdirilib.
  14. А.В.Жаров, В.П.Шишков и др. Патологическая анатомия сельскохозяйственных животных. М.: Колос. 1995.

Ədəbiyyat

  • Артёмова Л.В. и др. // Медицина труда и промышленная экология. ФГБНУ «НИИ медицины труда» и Роспотребнадзор (rus). № 1. Москва. 2016. 36–49. ISSN .
  • . 26. Перу - Полуприцеп ( (в 35 т.) 22000 nüs.). Москва: Научное издательство «». председ. и др., отв. ред. . 2014. 468. ISBN 978-5-85270-363-7.
  • Антракоз легких  // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
  • Клиника пневмокониозов. Библиотека практического врача (7000 nüs.). Л.: . Ленингр. отд-ние. Ред. Н. А. Гродзенчик. 1963.
  • Пневмокониозы: патогенез и биологическая профилактика / Б. А. Кацнельсон, О. Г. Алексеева, Л. И. Привалова, Е. В. Ползик; [Отв. ред. ]; Рос. акад. наук, Урал. отд-ние, Ин-т пром. экологии. — Екатеринбург : Изд-во УрО РАН, 1995. — 324,[2] с. : граф.; 21 см; ISBN 5-7691-0491-0

Bağlantılar

Vikikitabda Лучшие способы снижения запылённости в угольных шахтах mövzusuna dair mətn var.
Vikikitabda Руководство по защите от пыли mövzusuna dair mətn var.
Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023