Bruksizmin təzahürü müxtəlif kompleks səbəblərə əsaslanır ki, bunlar arasında aşağıdakıları vurğulamaq olar:

1. Psixoloji
2. Nevroloji
3. Stomatoloji
4. Digər səbəblər

Psixoloji nöqteyi-nəzərdən bruksizm emosional qeyri-sabitliyin, stresin, həddindən artıq yüklənmənin, tez-tez affektiv vəziyyətlərin, həddindən artıq gərginliyin nəticəsi ola bilər ki, bu da əzələlərin qeyri-iradi daralmasına və dişlərin qıc olmasına səbəb olur. Bununla belə, yuxu zamanı bruksizmin qısamüddətli təzahürləri emosional cəhətdən sabit insanlarda da baş verə bilər.

Nevroloji nöqteyi-nəzərdən problem mərkəzi sinir sistemi və periferik sinir sistemilərin pozulmasındadır ki, bu da nevroloji və motor pozğunluqlarına səbəb olur. Qeyd olunur ki, bruksizm tez-tez yuxu pozğunluqları (Lunatizm,xorultu, kabuslar, Yuxu apnesi), enurez, tremor, epilepsiya ilə müşayiət olunur. Trigeminal sinirin motor neyronları zədələndikdə çeynəmə əzələlərinin tonik gərginliyi səbəbindən trismus və bruksizm kimi hallar inkişaf edə bilər. Bruksizm həm də psixotrop maddələr ekstrapiramidal yan təsirlərinin əlaməti kimi də ortaya çıxa bilər. Bruksizm təzahürləri ilə onurğanın funksional pozğunluqları arasında əlaqənin olduğu haqda da müxtəlif sübutlar vardır.

• Bruksizmin stomatoloji nəzəriyyəsinə görə pozğunluq diş çənə sisteminin strukturunda və fəaliyyətində olan problemlərlərin nəticəsidir:
• diş anomaliyaları (adentiya, normadan artıq dişlər);
• malokluziya;
• keyfiyyətsiz diş müalicəsi;
• düzgün seçilməmiş breketlər və ya protezlər;
• artrit və ya gicgah-çənə oynağı artrozu və s.

Lakin oklüzal pozğunluğu olan insanların hamısında bruksizm inkişaf etmir.

Bruksizmin digər nəzəriyyələri geniş şəkildə qəbul edilməmişdir və etibarlı elmi dəlillərə sahib deyildir. Bunlara bruksizm zamanı burun tənəffüsünün pozulması (adenoidlər, burun çəpərinin əyriliyi, rinitin tez-tez təzahür etməsi), qastroezofaqeal reflüks xəstəliyi, Helmintozlar (askaridoz, enterobioz və s.), qeyri-sağlam qidalanma, saqqızdan çox istifadə edilməsi və s. kimi əlamətlər daxildir. Parkinson xəstəliyi və Hantinqton xəstəliyi olan insanlarda diş qıcamaya meyillilik müşahidə olunur. Uşaqlarda bruksizm dişlərin çıxması və dişlərin dəyişdirilməsi dövründə baş verə bilər. Son zamanlarda Bruksizmin kofaktorları travmatik beyin zədəsi, alkoqoldan sui-istifadə, nikotin, kofein, yuxu həbləri, antidepresanlardır.

Xəstələr müxtəlif simptomlarla qarşılaşa bilərlər. Məsələn:

• Səhər miqrenləri
• Səhər baş ağrıları
• Çənə ağrısı
• Gicgah-çənə oynaqlarında ağrı
• Üz əzələlərində və sinirlərində ağrı
• Otalgiya (qulaq ağrısı)
• Paranazal sinuslarda ağrı
• Tinnitus (qulaqlarda cingilti)
• Vertiqo (vestibulyar vertiqo)
• Boyun ağrıları
• Çiyin ağrısı
• Bel ağrısı
• Pis yuxu
• Əzgin oyanmaq
• Stres və ya gərginlik
• Çarəsizlik
• Yemək pozğunluğu
• Yuxusuzluq
• Gündüz yuxululuğu
• Göz həssaslığı və ya qıcıqlanması
• Başda keyimə
• Çeynəmə əzələlərinin spazmı
• Dişlərin sıxılması zamanı narahatlıq
• Dil yaralanmaları

Xəstəliyin klinik görüntüsü olduqca spesifikdir. Yuxu zamanı qəfil diş qıcanmaları baş verir ki, bu da bir neçə saniyə və ya dəqiqə davam edə bilir. Belə tutmalar bəzən gecə ərzində dəfələrlə təkrarlanır. Diaqnoz anamnez əsasında qoyulur. Dişlərin faktiki qıcolmasından əlavə, xəstə aşağı çənədə əzələ və oynaq ağrılarından şikayət edə bilər. Normal halda müayinə zamanı heç bir anormallıq müşahidə edilmir, lakin xəstəliyin ağır formalarında minanın aşınması, karies və periodontal toxumaların iltihabına tez-tez rast gəlinir. Bu, alt çənənin spastik daralması zamanı yaranan əhəmiyyətli diş travması ilə bağlıdır. Diaqnoz çeynəmə əzələlərinin spastik daralmasının çox spesifik nümunəsini qeyd edən xüsusi bir polisomnoqrafik tədqiqatdan istifadə edərək təsdiqlənə bilər. Bundan əlavə polisomnoqrafiyanın təyini bruksizm səbəbi kimi epilepsiyanı istisna etmək üçün vacibdir.

Müalicə seçimi problemin tam olaraq nədən olmasından asılıdır. Müalicənin bəzi variantları bunlardır:

• Yuxu zamanı xüsusi bir cihazdan istifadə olunması. Dişlərin formasına və ölçüsünə müvafiq olaraq diş həkimi tərəfindən fərdi olaraq hər bir xəstə üçün hazırlanmış belə ağız qoruyucusu üst dişlərə taxılır və onları alt dişlərə sürtünmədən mühafizə edir. Cihaz bruksizmin öhdəsindən gəlməyə kömək etsə də, onu müalicə etmir və ya meydana gəlmə səbəbini aradan qaldırmır.
• İstirahət etməyi öyrənmək. Bruksizmin əsas səbəbi gündəlik stres olduğundan, xəstəyə stressi aradan qaldıran istənilən vasitə ilə kömək etmək olar — musiqi dinləmək, kitab oxumaq, gəzinti və ya vanna qəbul etmək. Stresli vəziyyətlərin öhdəsindən necə gəlməyi öyrənmək üçün psixoloji konsultasiyaya getmək lazım gələ bilər. Yanaqlara isti, nəm dəsmal da qoymaq olar-belə ki, bu, dişləri sıxmaqdan yorulmuş əzələləri rahatlatmağa kömək edəcək.
• Psixoterapiya həm də münaqişələri müəyyən etməyə, onları dərk etməyə və həyatın gündəlik çətinliklərinin öhdəsindən daha effektiv şəkildə çıxmaq qabiliyyətini inkişaf etdirməyə kömək edir.
• Dünya təcrübəsində həm diş həkiminin səlahiyyətinə aid olan üsullardan (oklüzal tarazlıq, şinoterapiya), həm də relaksasiya bacarıqlarının inkişafına yönəlmiş üsullardan (hipnoz, psixoterapiya, akupunktur) müalicə üçün də istifadə olunur. Bioloji əks effekt əlaqələrinə əsaslanan cihazlardan istifa etməklə eksperimental müalicə üsulları hazırlanır.
• Onurğanın və dərin paraspinal əzələlərin normal vəziyyətinin bərpa edilməsi.

1. ↑ Зиновьева И.А., Журавлёва М.Г., Фелькер Е. В.
2. ↑ Чесноков Д.А. Бруксизм излечим… — [б.м.] : Издательские решения, 2016. — С. 130. — ISBN 9785448302749
3. (ingilis). Nlm.nih.gov. 2012-02-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-06-11.
4. Robert AC Chate. . British Dental Journal 215 (ingilis). 2013. 24–25. İstifadə tarixi: 2014-09-07.