Zinnur Uraksin (başq. Ураҡсин Зиннур Ғәзиз улы; 5 noyabr 1935[1] – 3 mart 2007, Ufa) — Sovet və rus dilçi-türkoloq, yazıçı, ictimai xadim. Başqırdıstan Respublikası Elmlər Akademiyasının akademiki (1991), filologiya elmləri doktoru (1976), professor (1983).
| Zinnur Uraksin | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 5 noyabr 1935[1] |
| Vəfat tarixi | 3 mart 2007 (71 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | alim |
| Elmi dərəcəsi | |
| Mükafatları |
   |
1956-cı ildən Fedorovski rayonunun Saitovskaya kəndində ibtidai məktəbində, 1957-ci ildən Orenburq vilayətinin Allaberdin 7 illik məktəbində dərs demişdir. 1958-1959-cu illərdə Zarya Kommunizma qəzetinin (Orenburq vilayətinin Tyulqan kəndində) şöbə müdiri idi. 1963-cü ildə Başqırd Dövlət Universitetini bitirdikdən sonra Rusiya Elmlər Akademiyasının Ufa Elmi Mərkəzinin Tarix, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunda işləyir. 1968-ci ilin iyulundan baş elmi işçi, dekabrdan sektor müdiri, 1977-ci ildən direktor müavini, 1988-ci ildən direktor, 2002-ci ildən şöbə müdiri, 2005-ci ildən baş elmi işçi işləyir. 1966-cı ildə Talmas Qaripovun rəhbərliyi altında "Müasir başqırd ədəbi dilində frazeoloji sinonimlər" namizədlik dissertasiyasını, 1975-ci ildə "Başqırd dilinin frazeologiyası" adlı doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir.
Eyni zamanda 1992-ci ildən Humanitar Elmlər Bölməsinin akademik-katibi, 1996-2005-ci illərdə Başqırdıstan Respublikası Elmlər Akademiyasının vitse-prezidenti olur.
1993-1998-ci illərdə Elmi Redaksiya Şurasının sədri və Başqırd Ensiklopediyasının baş redaktoru, 1994-2004-cü illərdə Başqırdıstan Respublikası Prezident Şurasının üzvü, 1995-2002-ci illərdə Başqırdların Ümumdünya Qurultayının (Konqresinin) İcraiyyə Komitəsinin sədr müavini[2].
3 mart 2007-ci ildə vəfat etmişdir. Ufa şəhərindəki müsəlman qəbiristanlığında dəfn edilmişdir[3][4].
Tədqiqatı başqırd dilinin leksikoqrafiyası, leksikologiyası, sosiolinqvistikası, terminologiyası, frazeologiyasına həsr edilmişdir. Müxtəlif növ lüğətlərin tərtibi üçün elmi prinsiplər hazırlamış, rus-başqırd frazeoloji lüğəti (1989), sinonimlər lüğəti (2000), başqırd dilinin frazeoloji lüğəti (2006) və s. tərtib etmişdir. Başqırd dilinin izahlı lüğətinin tərtibçilərindən və redaktorlarından biri, başqırd-rus (1996) və rus-başqırd (2 cilddə, 2005) lüğətlərinin tərtibçilərindən və icraçı redaktorundan biridir.
300-dən çox elmi əsərin müəllifidir.
İlk hekayələr kitabı "Mənşələr" 1976-cı ildə nəşr olunmuşdur. "Qarğa" (2003; başqırd dilində), "Karvansaray" (2008; başqırd dilində) romanları başqırd xalqının kanton sistem dövründəki həyatını təsvir edir. "Yaraları necə müalicə etmək olar?" Dramının müəllifidir (2001; Başqırd dilində)."Yovşanın acısı", "Mübarizə" (hər ikisi - 2002; Başqırd dilində) və s. roman və hekayələr toplusu yazmışdır.
- ↑ 1 2 Başqırdıstan Ensiklopediyası (rus.). Башкирская энциклопедия, 2005. 4344 с.
- ↑ Руководители НИ Башкирская энциклопедия[ölü keçid]
- ↑ Историческая справка Arxivləşdirilib 2021-10-25 at the Wayback Machine на сайте Архива РАН
- ↑ Романов В. Его имя хорошо знал весь тюркоязычный мир (К 80-летию со дня рождения академика Зиннура Ураксина)