Zef Yubani (it. Giuseppe Jubany ; 1818[1][2][…], Şkoder – 1 fevral 1880[3], Şkoder) — alban folklorşünası və Alban Milli Oyanış hərəkatının fəalı.
| Zef Yubani | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 1818[1][2][…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1 fevral 1880[3] |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | folklorşünas, yazıçı |
| Əsərlərinin dili | alban, fransız, italyan dilləri |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
O, Qeq Alban dialektində Alban xalq mahnıları və rapsodiyaları toplusunun nəşri ilə tanınır. Yubani alban dilinin unikal əlifbasının yaradılmasının tərəfdarı olub. Tez-tez anti-klerikalist olan siyasi fəaliyyətlərinə görə, Yubani Şkoderin yezuit missionerləri tərəfindən Müqəddəs Taxt-tac tərəfindən tənqid edilirdi.
Zef Cubani 1818-ci ildə Osmanlı imperiyasının Şkoder vilayəti yaxınlıqdakı Yuban kəndindən olan tacir ailəsində anadan olmuşdur. Anası Maltadan idi, ona görə də 1830-1838-ci illər arasında dayısı ilə yaşayarkən orada təhsil alıb. Şkoderə qayıtdıqdan sonra o, 1848-ci ildən şəhərin Fransa konsulunun katibi vəzifəsində çalışmış, 1853-cü ildə isə Böyük Britaniyanın vitse-konsulunun köməkçisi olmuşdur.[4] Yubani ömrünün xeyli hissəsini Triest, Venesiya və müasir Monteneqroda keçirib.[5]
1850-ci ildən Yubani doğma torpağının folklorunu sənədləşdirdi. 1858-ci ildə onun əsərinin bir hissəsi o zaman Fransanın Şkoder konsulu Hiasint Hekqardın redaktoru olduğu "Histoire et description de la Haute Albanie ou Guegarie" jurnalında dərc edilmişdir.[6] Hekvardın jurnalında dərc edilmiş Yubani tərəfindən sənədləşdirilmiş xalq mahnılarının orijinal mətnləri 13 yanvar 1866-cı ildə Şkoderdə baş verən daşqın zamanı itdi. Onun ən məşhur əsəri 1871-ci ildə Triestdə nəşr olunmuş "Alban xalq mahnıları və rapsodiyaları toplusu"dur (alb. Përmbledhje këngësh popullore dhe rrapsodish shqiptare, it. Raccolta di canti popolari e rapsodie di poemi albanesi).[7][8] Alban xalq mahnıları və rapsodiyaları toplusu Qeq alban dialektində xalq mahnılarının ilk toplusu və Albaniyada yaşamış alban tərəfindən nəşr edilmiş ilk folklor toplusudur. Kitab Yubaninin əsas əsərinə giriş olan "Şimali Albaniya əhalisinin müasir vəziyyəti" və "Alban xalqının mənəvi vəziyyəti və intellektual mədəniyyəti haqqında düşüncələr" (alb. Kundrime mbi gjëndjen morale dhe mbi kulturën intelektuale të popullit shqiptar) adlı iki siyasi və fəlsəfi tədqiqatı ilə birlikdə nəşr edilmişdir.[9]
Yubani tədqiqatlarında alban dili və ədəbiyyatının təbliği üçün ədəbi komissiyanın yaradılması təbliğ edirdi.[10] Yubani alban dili üçün unikal əlifbanın yaradılmasını dəstəkləyərək, alban dilinin özünəməxsus bir dil olduğu üçün onun ayrıca əlifbasının olması zərurətini qeyd edirdi. O, alban dilinin qrammatikası dərsliyini yazdı. O, Triestdə yerli qəzetin redaktorlarından biri olub.[11] 1873-cü ildə "Osmanlı imperiyasında ticarət təcrübələri haqqında", "Osmanlı ticarətinin əlavəsi və proseduru", "Osmanlı türkcəsindən İtaliya qanunu, əlavəsi və qaydası" adlı kitabların tərcüməçisi və radaktoru olub.[12] 1878-ci ildə o, Venesiyada Albaniya ilə İtaliya arasındakı marşrutlarda paroxodlardan istifadəni tətbiq etmək üçün bir kitabça nəşr etdirdi. Yubaninin "Alban poeziyası və musiqisi haqqında" əsəri Mizeqe ərazisinin polifonik musiqisindən bəhs edən ilk əsərlərdəndir.
- ↑ 1 2 Swartz A. Zef Jubani // Open Library (ing.). 2007.
- ↑ 1 2 Zef Jubani // Faceted Application of Subject Terminology.
- ↑ 1 2 Johnson M. A. A Biographical Dictionary of Albanian History (ing.). // Slavic and East European Information Resources Haworth Press, Taylor & Francis, 2014. Vol. 15, Iss. 4. P. 255–259. ISSN 1522-8886; 1522-9041 doi:10.1080/15228886.2014.963490
- ↑ Clayer, p. 165
- ↑ Elsie, Robert. Historical Dictionary of Albania. Rowman & Littlefield. 2010. 217–218. ISBN 978-0-8108-6188-6.
- ↑ Cornis-Pope, Marcel; John Neubauer. History of the literary cultures of East-Central Europe: junctures and disjunctures in the 19th and 20th centuries. 2. John Benjamins Publishing Company. 2004. səh. 337. ISBN 90-272-3453-1.
- ↑ Rivista europea: rivista internazionale (italyan). 1871.
- ↑ Skendi, Stavro. The Albanian national awakening, 1878–1912. Princeton University Press. 1967. səh. 121. ISBN 9780691650029.
- ↑ Frashëri, Kristo; Aleks Buda. Historia e Shqipërisë II (Albanian). 1967. səh. 164.
- ↑ Clayer, p. 229
- ↑ The Ukrainian Quarterly. 48. Ukrainian Congress Committee of America. 1992. səh. 455.
- ↑ Clayer, p. 217
- Clayer, Natalie. Aux origines du nationalisme albanais: la naissance d'une nation majoritairement musulmane en Europe (French). Karthala Editions. 2007. ISBN 978-2-84586-816-8.