Yevqraf Alekseyeviç Osipov (rus. Евгра́ф Алексе́евич О́сипов; 21 dekabr 1841, Buqulma, Samara quberniyası[d], Rusiya imperiyası – 4 aprel 1904, Moskva) — Rusiya həkimi, zemstvo təbabətinin fəal simalarından biri və Rusiya sanitar statistikasının banisi. O, Nikolay Osipovun atasıdır.
| Yevqraf Osipov | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 21 dekabr 1841 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 4 aprel 1904 (62 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Dəfn yeri | |
Yevqraf Alekseyeviç Osipovun atası Aleksey Matveyeviç Osipov Buqulma şəhər məhkəməsində kiçik məmur idi.[1]
Yevqraf Alekseyeviç Ufa gimnaziyasını bitirdikdən sonra Kazan Universitetinin filologiya fakültəsinə daxil olmuş, lakin sonradan tibb fakültəsinə keçmişdir. Onun müəllimi Pyotr Frantseviç Lesqaft olmuş, sinif yoldaşı isə Rusiyanın ilk sanitar həkimi İvan İvanoviç Molleson idi. Sonradan onlar Samara quberniyasının qonşu rayonlarında çalışmışlar. 1865-ci ildə universiteti bitirən Yevqraf Alekseyeviç Kazanda Aleksandr Frezenin rəhbərliyi altında psixiatriya klinikasında bir ildən çox müddət rezident kimi çalışmışdır. Özünü yaxşı tərəfdən göstərmiş və rəhbərlik onu Avropada təcrübəyə göndərməyi planlaşdırmışdı, lakin Osipov özündə vərəmin ilkin mərhələsinin əlamətlərini aşkar etdiyi üçün bu təklifi rədd etməli olmuşdur.[1]
XIX əsrin ikinci yarısında vərəmin müalicəsində populyar üsullardan biri qumıs müalicəsi idi. Samara quberniyasında bu müalicə elmi əsaslara söykənirdi və bir neçə qumıs müalicəxanası fəaliyyət göstərirdi. 1867-ci ildə Osipov varlı samaralı torpaq sahibi və çörək taciri Maksim Pleşanovun ailəsində ev həkimi kimi işə düzəlmişdi. Pleşanovun oğlu Dmitri də vərəmdən əziyyət çəkirdi. Osipov qumıs müalicəsi ilə xəstəliyi dəf etsə də, Dmitri kurort səfəri zamanı Nitsada vəfat etmişdi.[1]
Samaraya qayıtdıqdan sonra, 1870-ci ilin əvvəlində Yevqraf Alekseyeviç Samara quberniyasının Stavropol rayonunda zemstvo həkimi kimi fəaliyyətə başlamışdı. Atası təqaüdə çıxdıqdan sonra Stavropolda yaşayırdı. Osipov Çerdaklinsk xəstəxanasında həkim təyin olunmuş və xəstəxananı belə təsvir etmişdi:[2]
|
Otaqlar dar, narahatdır (...) Qəbul otağı yoxdur, xəstələr aptek üçün nəzərdə tutulmuş kiçik otaqda qəbul olunur (...) | 
|
Əhalinin tibbi xidmətini olduqca aşağı səviyyədə qiymətləndirmişdi:
|
|
Rus kənd əhalisinin böyük hissəsi heç bir tibbi yardım almırdı, halbuki ifrat yoxsulluq və məhrumiyyətlər içində, ağlasığmaz antisanitar şəraitdə yaşayaraq müxtəlif xəstəliklərdən əziyyət çəkir, bu da xüsusilə körpələr arasında son dərəcə yüksək ölüm hallarına səbəb olurdu. Onlar hər yerdə öz şarlatan və cadugərləri, bəzi yerlərdə isə demək olar ki, eyni dərəcədə savadsız felşerlər tərəfindən "müalicə" olunurdu, həkimləri isə yalnız məhkəmə cəsədlərinin açılması və ya tibbi-polis araşdırmaları üçün gələn məmurlar kimi görürdülər.[3] |
|
1875-ci ildə Stavropol və rayonda cəmi 5 həkim var idi, yəni 70 min əhaliyə bir həkim düşürdü. Həkimin xəstələri qəbul etmək üçün daimi yeri yox idi, çünki daim rayon kəndlərini gəzirdi. 1871-ci ilin fevralında Yevqraf Alekseyeviç evlənmiş, mayda isə Stavropola köçərək yerli xəstəxananın rəhbəri olmuşdur. Eyni zamanda, zemstvo tibb sisteminin islahatı ilə məşğul olmuşdur. 1868-ci ildə zemstvo yığıncağı stasionar tibbi hissənin yaradılmasını qərara almış, bu hissəyə həkim rəhbərlik edir, felşerlər isə onun tapşırıqlarını icra edirdilər. Bu, həkimi ambulatoriya ilə daimi müalicəxanaya bağlamağa imkan yaratmış, xəstələrin təsadüfi görüşlərə ümid etməsinin qarşısını almışdı.
Osipov ictimai şüurun dəyişdirilməsini özünə məqsəd qoymuşdu. O dövrdə cəmiyyət daha çox xəstəliklərin müalicəsi ilə məşğul olur, sağlamlığın qorunmasına diqqət yetirmirdi. Əhali sağlam olmağa deyil, ağrı hiss etməməyə can atır, xəstəliklərin profilaktikasına tamamilə məhəl qoymurdu. Osipovun fikrincə, ağır maddi şərait, antisanitar vəziyyət və aşağı mədəniyyət səviyyəsi vərəm, sifilis və traxoma kimi sosial xəstəliklərin yayılmasına səbəb olurdu. O, varlı və təhsilli insanlarda bu xəstəliklərin sadə xalqa nisbətən xeyli az rast gəldiyini qeyd edirdi. Öz nəticələrini elmi olaraq təsdiqləmək üçün kilsə-dini kitablarını öyrənərək əhalinin ölüm və doğuş dinamikasını təhlil etməyə başlamışdı. Beləliklə, Rusiyada xəstəliklərə dair statistik məlumatların emalı ilk dəfə başlamış, Osipov bu işə ömrünü həsr etmişdir. Zemstvo rəhbərliyinin tibbi tədbirlərin, məsələn, çiçək peyvəndinin zəruriliyini kifayət qədər dərk etməməsi və maliyyələşdirməməsi ilə üzləşən Osipov səhiyyə idarəçiliyinin islahatında fəal iştirak etmişdir. 1872-ci ildə Samarada keçirilən ilk zemstvo həkimləri qurultayında zemstvonun səhiyyə sahəsində səriştəsiz idarəçiliyini tənqid edən və "bütün quberniyada zemstvo tibb sisteminin idarəçiliyini öz əlində cəmləşdirməyi" təklif edən xüsusi məruzə hazırlamışdır. Təklif qurultayda qəbul edilmişdir. Həmçinin Osipov Stavropol rayonunda həkimlərin səyyar iş formasının ləğvindən sonra tibbi yardımın inkişafı haqqında məruzə ilə çıxış etmişdir.[1]
Növbəti il Osipov Stavropol rayon yığıncağına "Stavropol rayonunda sanitar həkimin fəaliyyəti haqqında" məruzə təqdim etmişdir. Yevqraf Alekseyeviçin arqumentləri təsirli olmuş, tezliklə rayonda sanitar həkim vəzifəsi yaradılmışdır. Osipovun təkidi ilə büdcədə "Müasir tibb qəzeti və hərbi-tibb jurnalı"na abunə üçün xüsusi maddə ayrılmışdır. Cəmi iki il ərzində Yevqraf Alekseyeviç əhalinin tibbi xidmətinin təşkilinin əsaslarını qoymuş, Stavropol cəmiyyətində həkimin nüfuzunu yüksəltmiş və rayonda ölümü təxminən beş faiz azaltmışdır. Lakin zemstvonun daimi müqaviməti gənc həkimin təşəbbüslərinə və islahatlarına mane olurdu.[1]
Qayınatasının, mütərəqqi baxışları olan bir şəxsin köməyi ilə Yevqraf Alekseyeviç Moskva zemstvosunda xidmətə dəvət almışdır. 1873-cü ilin payızında ailəsi ilə Moskvaya köçmüşdür, lakin həkim ştatı dolu olduğundan bir müddət maaşsız çalışmış, yalnız 1874-cü ildə ştata daxil edilmişdir. Tezliklə Moskva zemstvosunun sanitar komissiyasının katibi seçilmişdir. Moskvada yaşasa da, Stavropol rayonu ilə əlaqələri kəsməmişdir. Stavropol zemstvosu ondan kənd xəstəxanası üçün ən yaxşı layihə seçməyi xahiş etmiş, o isə Kursk quberniyasında belə bir layihə taparaq rayona göndərmiş, bu layihə əsasında Musorka kəndində xəstəxana tikilmişdir. 1885-ci ildən Osipov quberniya sanitar bürosunun müdiri kimi çalışmışdır. 1877-ci ildə Moskva quberniyasında səyyar tibbi xidmət sistemi əvəzinə stasionarlarla təchiz olunmuş həkim sahələri təşkil edilmişdir. O, həmçinin 1869–1883-cü illər ərzində Moskva quberniyası əhalisinin xəstəlik dinamikasını öyrənmək üçün sanitar tədqiqat proqramı hazırlamışdır.[4]
1904-cü il aprelin 3-dən 4-nə keçən gecə vəfat etmiş, Novodeviçye qəbiristanlığının köhnə ərazisində (2-ci bölmə, 14-cü sıra, 13-cü yer) dəfn edilmişdir.[1]
- Осипов Е. А. "Об общественных банях, купальнях и прачечных" (1868г.)
- Осипов Е. А., Попов И. В., Куркин П. И. Русская земская медицина. М.: Т-во «Печати С.П.Яковлева». 1899.
- Очерк статистики народонаселения Московского уезда / Осипов Евграф Алексеевич; Осипов Евграф Алексеевич, Т. 1. Вып. 2.— Б.м.: Б. и., 1878
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Шидловский К. И. Евграф Алексеевич Осипов. Краткий биографический очерк. Саратов. 1904.
- ↑ Игумнов С, Е. А. Осипов, Врач, дело, 1927, № 23–24
- ↑ Kurkin, Petr Ivanovich. Die Semstwo-Sanitätsstatistik des Moskauer Gouvernements, ihre historische Entwicklung und ihre gegenwärtigen Ergebnisse. Leipzig, F.C.W Vogel, 1916.
- ↑ Овсянников В. А. Ставрополь - Тольятти. Страницы истории. Часть II. Дела и люди (3000 nüs.). Тольятти: Современник. 1999. 287–299. ISBN 5-85234-100-2.