Yeni Cümə məscidi və ya Hagiya Yevgeniya kilsəsi Trabzonun Yeni Cümə məhəlləsində yerləşən tarixi bina. Keçmişdə kilsə və məscid kimi istifadə olunmuş tikilidən bu gün məscid kimi istifadə olunur.
| islam | |
| Yeni Cümə məscidi | |
|---|---|
| yun. Hagios Evgenios | |
 | |
 | |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |
 Türkiyə |
| Şəhər | Trabzon |
| Yeri | Ortahisar |
| Ünvanı | Yeni Cümə məhəlləsi |
| Memarlıq | |
| Üslubu | Bizans memarlığı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1461-ci ildə Fateh Sultan Mehmed tərəfindən ələ keçirilən Trabzonda, bir çox kilsə kimi Hagiya Yevgeniya kilsəsi də, məscidə çevrildi.
Kilsə Diokletian dövründə Trabzonda gedən döyüşdə şəhid olan, şəhərin xilaskarı və himayədarı sayılan Yevgeniyaya ithaf edilib. Kilsənin tikilmə tarixi dəqiq məlum deyil. Jan Olof Rosenqvist Minthrion (indiki Boztəpə) dağındakı kilsə və divarlar içərisindəki metoxion (monastırın peyk-kasid kilsəsi) ilə əlaqəli bir tikilini təsvir edir. Monastırın ən azı IX əsrdə mövcud olduğuna dair sübutlar var. 1346-cı ildə yazılmış tipikonda monastır icmasının həyatından bəhs edilir.[1]
1461-ci ildə şəhər Osmanlı imperiyası tərəfindən fəth edildikdən sonra II Mehmed burada ilk namazını qılmış və binaya Yeni Cümə adı verilmiş,[2] kilsə məscidə çevrilmiş, şimal girişinə minarə əlavə edilmişdir.[3]
Tədqiqatçılar bu binanın çarpaz planla tikilmiş bazilika olduğunu ehtimal edirlər. Divarlar relyef xaçlarla və xaricdən bitki ornamentləri ilə bəzədilmişdir. Binanın quruluşu üç nefli və üç apsisdən ibarətdir. 1291-ci ilə aid kitabə də mövcuddur. Ortadakı apsis daxili tərəfdən dairəvi, xaricdən isə beşbucaqlıdır. Bu bölmədə qartal və göyərçin relyeflərindən də istifadə edilib. Digər apsislərdə isə daxildən at nalı formaları, xaricdən isə dairəvi xətlər vardır. Yan neflər isə tağlarla örtülmüşdür.
-
Məscidin xaricdən görünüşü -
Məscidin daxili -
Xarici divardakı motiv -
Xarici divardakı dekor
- ↑ Jan Olof Rosenqvist, The Hagiographic Dossier of St Eugenios of Trebizond in Codex Athous Dionysiou 154 (Uppsala: University Press, 1996), pp. 81-85
- ↑ William Miller, Trebizond: The last Greek Empire of the Byzantine Era: 1204-1461, 1926 (Chicago: Argonaut, 1969), p.104
- ↑ "Trabzon camileri". Karalahana.com. 2011-10-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-10-29.
