Yanan ayaq sindromu — əsasən ayaqlarda yanma hissi, qıcıqlanma və ya ağrı ilə xarakterizə olunan vəziyyət. Bu sindrom, adətən gecələr daha şiddətlənir və xəstənin yuxusunu pozaraq həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə təsir edə bilər.[1][2][3]
| Yanan ayaq sindromu | |
|---|---|
| XBT-10 | E53.9 |
| XBT-9 | 266.2 |
| DiseasesDB | 32492 |
Yanan ayaq sindromu birbaşa genetik bir xəstəlik olmasa da, bəzi genetik amillər bu vəziyyətin inkişaf riskini artıra bilər. Məsələn, diabetik neyropatiya və ya irsi neyroloji xəstəlikləri olan şəxslərdə yanan ayaq sindromu daha çox müşahidə edilir.[4]
İlk dəfə XIX əsrin sonlarında təsvir edilmişdir. İkinci Dünya müharibəsi dövründə əsirlərdə bu sindromun daha çox müşahidə edilməsi ilə əlaqədar olaraq, vitamin çatışmazlığının (xüsusilə B qrup vitaminləri) bu vəziyyətin əsas səbəblərindən biri olduğu müəyyən edilmişdir. "Yanan ayaq" termini, xəstələrin yaşadığı yanma hissini ifadə edir.[4]
Yanan ayaq sindromunun əsas simptomları arasında ayaqlarda, xüsusilə ayaqaltlarında davamlı yanma hissi yer alır. Bununla yanaşı, ayaqlarda iynə batması kimi qıcıqlanma hissləri və ağrı da müşahidə oluna bilər. Simptomlar adətən gecələr daha şiddətlənir, bu da xəstənin yuxusunu pozaraq həyat keyfiyyətini mənfi təsir edir. Bəzi hallarda ayaqlarda qızarıqlıq, qabıqlanma və şişlik kimi dəri problemləri də görülə bilər.[4]
Yanan ayaq sindromunun diaqnozu, fiziki müayinə ilə başlayır və ayaqların vəziyyəti qiymətləndirilir. Qan təhlilləri vasitəsilə vitamin çatışmazlığı, diabet və ya digər metabolik pozğunluqların aşkar edilməsi mümkündür. Ayrıca, periferik neyropatiyanın müəyyən edilməsi üçün elektromiyoqrafiya (EMG) və ya sinir keçiricilik testləri kimi neyroloji testlərdən istifadə olunur. İdrar təhlilləri isə böyrək funksiyalarının qiymətləndirilməsi məqsədilə tətbiq edilə bilər.[4]
Yanan ayaq sindromunun müalicəsi, simptomların yüngülləşdirilməsi və səbəblərin müalicəsi məqsədilə müxtəlif yanaşmalarla həyata keçirilir. B qrup vitaminlərinin, xüsusilə B1, B6 və B12 vitaminlərinin çatışmazlığı halında vitamin əvəzləri tətbiq edilir. Yanma və ağrını azaltmaq üçün ağrı kəsici dərmanlar istifadə edilə bilər. Ayaqların hərəkət qabiliyyətinin yaxşılaşdırılması və ağrının azaldılması üçün fizioterapiya tətbiq olunur. Diabetik xəstələr üçün sağlam və balanslı qidalanma vacibdir, eyni zamanda psixoloji dəstək, xroniki ağrı ilə bağlı emosional problemlərin həlli məqsədilə verilir.[4]
Evdə tətbiq edilə bilən müalicə üsulları da mövcuddur. Soyuq su və ya buz vannası, ayaqları soyuq suda vanna etmək, simptomları müvəqqəti olaraq yüngülləşdirə bilər. Epsom duzu ilə ayaq vannası ağrıları və simptomları azaldır. Alma sirkəsi ilə hazırlanan qarışımda ayaqların vanna edilməsi də rahatlama təmin edə bilər. Sarıkök əlavələri, antiinflamatuar və ağrıkəsici təsiri ilə bu sindromun müalicəsində istifadə oluna bilər. Balıq yağı, diabetik nevropatiyanı yavaşlatmağa və hətta geriləməsinə kömək edə bilər. Zəncəfil yağı, ağrıların azalmasına kömək edir və sinir ağrılarının müalicəsində faydalıdır. Lidokain və ya kapsaisin kremi, ağrıların yüngülləşdirilməsi üçün istifadə edilə bilər. Ayaq masajı, qan dövranını yaxşılaşdırmağa kömək edir və simptomları yüngülləşdirə bilər.[4]
- ↑ Grierson-Gopalan syndrome Who Named It? saytında
- ↑ J. Grierson. On the burning feet of natives. Transactions of the Medical and Physical Society of Calcutta, 1826, 2: 275-280.
- ↑ C. Gopalan. The "burning feet syndrome." Indian Medical Gazette, Calcutta, 1946, 81: 22-26. Journal of the American Medical Association, Chicago, 1946, 131: 1177.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Tavee J, Zhou L. Small fiber neuropathy: A burning problem. Cleve Clin J Med. 2009 May;76(5):297-305. Review. Şablon:PMID [PubMed - indexed for MEDLINE]