Yamauba (山姥?, "dağ cadugəri") — Yapon mifologiyasının şeytani varlıqlarından olan qorxunc yokaydır. Dağlarda yaşayan yaşlı qadın kimi təsvir edilir.[1]"Yamauba" sözü birbaşa "dağ qarı" mənasını verir, lakin daha sərbəst şəkildə "dağ cadugəri", "dağ ifritəsi" və ya "dağ sehrbazı" kimi də tərcümə edilə bilər. O, Yapon mifologiyasının ən məşhur yokaylardan biridir.[2]
Yamauba cadugər kimi təsvir edilən qorxunc bir varlıqdır.[3] O, xalq nağıllarında və yerli inanclarda insanları, xüsusilə qadınları oğurlayan, heyvanları və kiçik uşaqları yeyən, habelə öz ərazisinə daxil olan hər kəsi işgəncə verən bir məxluq kimi tanınır. Bununla belə, bəzən yaxşılıq edən və bərəkət gətirən tanrı kimi də təqdim olunur.[4]
Yamauba, Yaponiyanın dağlarının və sıx meşələrinin dərinliklərində yaşayır. Onun Naqano, Kaqava və İvata prefekturalarında yaşadığı barədə məlumatlar mövcuddur. Əfsanələrin çoxunda onun meşədə, köhnə və sirli bir daxmada yaşadığı bildirilir.[5]
Yamauba, oni (şeytan) varlığına çox bənzədiyi üçün çox vaxt bu məxluqlarla eyni kateqoriyaya aid edilir. O, insanlara zərər verir və ya onları öldürür. Bəzən isə dağlardan enərək aşağıdakı kəndlərə hücum edir. Məsələn, XX əsrin əvvəllərində Tokuşima prefekturasında yazıya alınmış bir nağılda, bir qadın ölmüş ərinin məzarını ziyarət etmək üçün evdən çıxır və üç uşağını evdə tək qoyur. Getməzdən əvvəl onlara xəbərdarlıq edir ki, dağlarda Yamauba var və heç kimə qapını açmamalıdırlar.[6]
Bir müddət sonra qapıda özünü onların anası kimi təqdim edən bir qadın peyda olur. Lakin uşaqlar onun həqiqi anaları olmadığını başa düşürlər, çünki qadının qolu qalın tüklərlə örtülmüşdür. Yamauba qolundakı tükləri qırxır və bir daha qapını döyür, lakin bu dəfə də kobud səsi onu ələ verir. Sonda, Yamauba evə daxil olmağı bacarır və ən kiçik uşağı yeyir. Lakin göy tanrılarının (kami) köməyi ilə iki böyük uşaq qaça bilir və Yamauba məhv edilir.[7]
Yamauba çox ağıllı deyil və bəzi hallarda qurbanları onu hiylə ilə aldada bilirlər.[8] Bununla belə, o, sehrli güclərə malikdir. O, müxtəlif sehrli içkilər hazırlayır, sevgi iksirləri və zəhərlər bilir. Bəzi əfsanələrdə Yamauba qurban gətirən insanlara sirli biliklərini öyrədir. Digər əfsanələrdə isə o, daha müsbət və mərhəmətli bir obraz kimi təsvir edilir. Bəzi nağıllarda Yamauba böyük həyat çətinliklərindən keçmiş və yaşamağa davam edən bir qadın kimi göstərilir. Onun ev işlərində kömək etdiyi, bazarlara gedərək alış-veriş etdiyi və hətta insanlara uğur gətirən pul verdiyi haqda əfsanələr də mövcuddur.[9]
-
"Yamauba" pyesindən səhnə -
Yamauba -
Yamauba və Kintaro, Kitaqava Utamaro, 1795-ci il. -
Yamauba, Katsusika Hokusay, Hokusay manqası, 1814—1878-ci illər.
_LACMA_M.71.100.121.jpg)
- ↑ Michael Dylan Foster. The Book of Yokai. University of California Press. 2015-01-14. ISBN 978-0-520-95912-5.
- ↑ "JAANUS / Yamauba 山姥". www.aisf.or.jp. 2023-07-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-08.
- ↑ "JAANUS / Yamauba 山姥". www.aisf.or.jp. 2021-06-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-29.
- ↑ Е. Штейнер. Дзэн-жизнь: Иккю и окрестности. СПБ: Петербургское Востоковедение. 2006. 215. ISBN 5-85803-308-3.
- ↑ Е. С. Штейнер. Манга Хокусая. Энциклопедия старой японской жизни в картинках. СПб: Петербургское Востоковедение. 2017. ISBN 978-5-85803-492-6.
- ↑ Shirane, Haruo. Early Modern Japanese Literature: An Anthology, 1600-1900. Columbia University Press. (2004)
- ↑ Ashkenazi, Michael. Handbook of Japanese mythology. ABC-CLIO (2003)
- ↑ Monaghan, Patricia. Encyclopedia of goddesses and heroines. ABC-CLIO. (2010)
- ↑ Joly, Henri. Legend in Japanese art: a description of historical episodes, legendary characters, folk-lore, myths, religious symbolism, illustrated in the arts of old Japan. New York: J. Lane. (1908)