Xoren İvanoviç (Ovanes) Qriqoryan (erm. Խորեն Իվանովիչ (Հովհաննես) Գրիգորյան; mart 1902[1], Sevakar, Zəngəzur qəzası – 16 may 1956[1], Bakı) — Ermənistan SSR daxili işlər naziri, general-mayor (1945). Böyük terror zamanı kütləvi represiyaların iştirakçısı və icraedicisi. [2][3]
| Xoren Qriqoryan | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | mart 1902[1] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 16 may 1956[1] (54 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Partiya | |
| Fəaliyyəti | zabit |
| Hərbi xidmət | |
| Mənsubiyyəti | Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı |
| Qoşun növü | Birləşmiş Dövlət Siyasi İdarəsi, NKVD, SSRİ Dövlət Təhlükəsizliyi Nazirliyi[d] |
| Döyüşlər | |
| Rütbəsi | general-mayor |
|
|
|
| Təltifləri |
         |
1956-cı il aprelin 26-da Azərbaycan SSR Cinayət Məcəlləsinin 63-2, 70-ci maddələri ilə təqsirli bilinərək SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi Kollegiyasının hökmü ilə ölüm cəzasına məhkum edilib. Reabilitasiya olunmayıb.
Xoren Qriqoryan erməni kənd keşişinin ailəsində anadan olub.
Qriqoryan 1911-ci ildə kənd məktəbini bitirib. 1915-ci ildə Şuşada ilahiyyat seminariyası, 1916-cı ildə İrəvanda ilahiyyat akademiyasının 1-ci kursunu bitirib. 1920-ci ildə Bakı real məktəbidə, 1922-1925-ci illərdə Bakıda fəhlə fakültəsinin 3 kursunda təhsil alıb. 1951-ci ildə Moskva Hüquq İnstitutunda 3-cü kurs tələbəsi olub.
Müxtəlif illərdə Bakıda fəhlə, Əsgər və Kəndli Deputatları Sovetinin kuryer-reportyoru kimi çalışıb.
1920-1921-ci illərdə Qırmızı Orduda xidmət edib. Burada o, sıravi, XI Qızıl Ordunun 245-ci dəmir yolu mühafizə alayının baş kargüzarı, 84-cü briqadanın 244-cü alayının adyutantı olub.
Xoren Qriqoryan 1923-cü ildən Bakıda Xüsusi xidmət orqanlarında işə qəbul edilib. Azərbaycanda olan represiyaların aktiv təşkilatçısı və iştirakçısı olub. O, əsasən Azərbaycan SSR və Ermənistan SSR xüsusi xidmət orqanlarında müxtəlif vəzifələr tutub:
- 1921-1923 — Azərbaycan SSR Əks-inqilab və Təxribatla Mübarizə üzrə Ümumrusiya Fövqəladə Komissiyasında baş tədqiqatçı.
- 1923-1928 — Azərbaycan SSR Əks-inqilab və Təxribatla Mübarizə üzrə Ümumrusiya Fövqəladə Komissiyasında səlahiyyətli nümayəndə.
- 1928-1930 — Azərbaycan SSR Əks-inqilab və Təxribatla Mübarizə üzrə Ümumrusiya Fövqəladə Komissiyasında baş səlahiyyətli nümayəndə.
- 1930-1931 — Azərbaycan SSR Əks-inqilab və Təxribatla Mübarizə üzrə Ümumrusiya Fövqəladə Komissiyasında şöbə rəisi.
- 1931 — Azərbaycan SSR Əks-inqilab və Təxribatla Mübarizə üzrə Ümumrusiya Fövqəladə Komissiyasında İnformasiya şöbəsinin rəisi.
- 1931-1932 — Azərbaycan SSR Əks-inqilab və Təxribatla Mübarizə üzrə Ümumrusiya Fövqəladə Komissiyasında Xüsusi şöbəsinin rəisi.
- 1932-1933 — Ermənistan SSR Əks-inqilab və Təxribatla Mübarizə üzrə Ümumrusiya Fövqəladə Komissiyasında Xüsusi şöbəsinin rəisi.
- 1933-1934 — Azərbaycan SSR Xalq Daxili İşlər Komissarlığının Gəncə bölməsinin rəisi.
- 1934-1937 — Azərbaycan SSR Xalq Daxili İşlər Komissarlığının 6-cı rəisi.
- 1937-1939 — Azərbaycan SSR Xalq Daxili İşlər Komissarlığının 11 şöbəsinin rəisi.
- 1939 — Azərbaycan SSR Xalq Daxili İşlər Komissarlığının 3-cü şöbəsinin rəisi.
- 1939-1941 — Azərbaycan SSR Xalq Daxili İşlər Komissarlığının 2-ci şöbəsinin rəisi.
- 1941 — Azərbaycan SSR Xalq Daxili İşlər Komissarlığının Xüsusi şöbəsinin rəisi.
- 1943-1947 — Azərbaycan SSR Dövlət Təhlükəsizliyi Xalq Komissarının müavini.
- 1947-1953 — Ermənistan SSR Daxili İşlər Naziri.
- 1953-1954 — Ermənistan SSR Daxili İşlər Naziriliyi Operativ şöbəsinin rəisi.
- 1954-cü ildə “diskreditasiya faktlarına görə” işdən azad edilib.
Xoren Qriqoryan 1954-cü ildə yaş həddinin çatması səbəbinə görə SSRİ Daxili İşlər Nazirliyinin kadr idarəsinin qararı ilə təqaüdə göndərilib. Təqaüdə çıxdıqdan sonra İrəvan şəhərində məskunlaşıb. 1953-cü ilin yayında Lavrenti Beriya həbs olunduqdan sonra o da istintaqa cəlb edilib. Ruben Marakaryan 1955-ci il yanvarın 21-də SSRİ Baş Prokurorluğunun təqdimatı əsasında həbs olunub.
12 aprel 1956-cı il, Bakıda Ümumrusiya Hərbi Mədəniyyət Şurasının Feliks Dzerjinski adına Mədəniyyət Klubunda (hazırda DTX Mədəniyyət Mərkəzi) Azərbaycan SSR Kommunist (bolşeviklər) Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi Mir Cəfər Bağırovun və onun rəhbərliyi altında çalışmış Ağasəlim Atakişiyev, Timofey Borşev, Stepan Yemelyanov, Ruben Markaryanın və həmçinin Xoren Qriqoryanın işi üzrə açıq məhkəmə prosesi keçirilib. Məhkəmədə ittihamçı kimi SSRİ baş prokuroru Roman Rudenko çıxış edib. SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi Kollegiyası Xoren Qriqoryan və digər təqsirləndirilən şəxsləri “xəyanətkar qrupda iştirakda və sovet vətəndaşlarına qarşı terror repressiyaları törətməkdə” və Azərbaycan SSR Cinayət Məcəlləsinin 63-2 və 70-ci maddələrinə əsasən təqsirli bilib. Aprelin 26-da Ruben Marakaryan bütün əmlakı müsadirə olunmaqla güllələnmə cəzasına məhkum edilib.[4] İstintaqın müəyyən etdiyi kimi, Qriqoryan 100-ə yaxın cinayyət işin saxtalaşdırılmasında iştirak edib, bu işlərdə yüzlərlə günahsız insan məhkum edilib, onların xeyli hissəsi güllələnib.[5]
Hökm çıxarıldıqdan bir gün sonra, aprelin 27-də Ruben Marakaryan SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin Moskvadakı daxili həbsxanasına aparılıb.[6] O, 1956-cı il mayın 16-da Bakıda edam edilib. Reabilitasiya olunmayıb.
- Dövlət Təhlükəsizliyi polkovniki (18.07.1943);
- Dövlət Təhlükəsizliyi Komissarı (14.12.1944);
- General-mayor, (09.07.1945). 03.01.1955 il tarixində SSRİ Cinayət Məcələsinin № 9-4 maddələri ilə “dövlət təhlükəsizlik orqanlarında işlədiyi müddətdə özünü nüfuzdan salma və bununla əlaqədar yüksək general rütbəsinə layiq olmamaq” əsasında general-mayor rütbəsindən məhrum edilib
- “ƏTMÜFK əməkdar işçisi” döş nişanı;
- “ƏTMÜFK fəxri işçisi” döş nişanı (XV) - 12.01.36;
- "Şərəf nişanı" ordeni — 20.09.1943;
- "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni – 1942;
- 1-ci dərəcəli Vətən Müharibəsi ordeni – 24.08.1949;
- 2 "Qırmızı bayraq" ordeni - 15.01.1945, 30.01.1951;
- Lenin ordeni - 21.02.1945;
- Müxtəlif medallar.
- ↑ 1 2 3 4 Петров Н. В. Кто руководил органами госбезопасности: 1941—1954 (rus.). Мемориал, 2010. ISBN 966-95519-0-0
- ↑ "Григорян Хорен Иванович | Страницы российской истории". 2014-02-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-09-18.
- ↑ "Хроника великой войны " Участники " Григорян, Хорен Иванович " Биография". 2014-02-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-09-18.
- ↑ Политбюро и дело Берия: Сборник документов. М.: Кучково поле. 2012. 891–892.
- ↑ "Копия приговора Военной коллегии ВС СССР от 26 апреля 1956 г. по делу М. Д. Багирова, Т. М. Борщева, Р. А. Маркаряна, X. И. Григоряна, С. И. Атакишиева и С. Ф. Емельянова". 2018-02-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-09-18.
- ↑ Тумшис, Золотарёв, 2017
- Петров Н. В. http://shieldandsword.mozohin.ru/nkgb4353/structure/O.htm (#bare_url_missing_title) // Кто руководил органами госбезопасности, 1941–1954 : Справочник (900 nüs.). М.: О-во «Мемориал», «Звенья». Междунар. о-во «Мемориал», ru:РГАСПИ, ru:ГАРФ, ru:ЦА ФСБ России. 2010. 312–313. ISBN 5-7870-0109-9.
- Саркисян А. Е. Разведка и контрразведка: армянский след (Биографические очерки о разведчиках и контрразведчиках). — Е., «Амарас», 2005, с. 197;
- Арутюнян К. А., Погосян Г. Р. Вклад армянского народа в победу в Великой Отечественной войне. М., 2010;
- Журнал «Айкакан банак» за май 2005.
- НКВД — МВД Армянской ССР Arxiv surəti 24 mart 2014 tarixindən Wayback Machine saytında