Xamur

Ağrının ən gənc və ən kiçik rayonu Xamurun məlum tarixi, e.ə. 14-cü əsrə aiddir. Huri, Fars, Bizans, Ərəb və Bizans abidələrinin üstünlük təşkil etdiyi Xamur, Malazgird döyüşündən sonra türklərin yurdu olmuşdur. Bundan sonra bölgədə Xarəzmşahlar, Elxanilər, Qaraçobanlılar, Qızıl Ordalılar, Cəlairilər və Qaraqoyunlu dövlətləri bu torpaq üzərində hakimiyyətdə olmuşdur. O dövrdə Yuxarı Murad bölgəsinin ən güclü qalası olan Xamur, Timurun Anadolunun işğalı ilə Monqolların hakimiyyəti altına girmiş, lakin 1421 Eleşgird döyüşündən sonra Teymurun istilasından xilas olmuş və Qaraqoyunlunun hakimiyyəti altına keçmişdir. Bölgə 1467-ci ildə Ağqoyunluarın və 1502-ci ildə Səfəvilərin suverenliyi altında olmuşdur. Şah İsmayıl, bölgədən gələn mühacirləri köç etməyə məcbur edərək şiəliyi qəbul edən Pozuklu Çuxur bölgəsində məskunlaşmışdır. 1478-ci ildə başlayan Osmanlı-Səfəvi müharibələri zamanı Van Bəylərbəyi Köse Hüsrev Paşa'nın dövlət əsgərləri Pozuklu tayfasını və onları qoruyan İran qüvvələrini təqib etmiş və 1578-ci ildə Xamur bölgəsini Osmanlı torpaqlarına buraxmışlar.

Osmanlı hakimiyyəti dövründə 1864-cü ildə inzibati bölgü islahatları həyata keçirildikdən sonra Şərqi Bəyazid sancaqlığının tabeliyində olan Xamur 1915-ci ildə rus işğalı altına alındı. 1918-ci ildə rus işğalından xilas edildi.^[1]

Respublika dövründən əvvəl Bəyazidin alt mahalı olan Xamur, 1927-ci ildə Ağrıya bağlandı və 1 aprel 1958-ci ildə 7033 saylı qanunla müstəqil ilçə statusu qazandı.

Xamur ilçəsi, şəhər mərkəzindən 15 km məsafədə yerləşir. İlçə əhalisinin əksəriyyəti kənd yerlərində yerləşir. Rayon təsərrüfatında heyvandarlıq ön sıralarda yer alır. Daşlıçay rayonun şərqində, qərbdə Tutak, şimalda Ağrı (şəhər) və cənubda Patnos ilçələri yer alır. 46 kənd, 55 kənd və 4 məhəllə var. Kəndlər əsasən rayonun cənubundakı kələ-kötür ərazilərdə salınmışdır. İlçənin cənubunda Aladağlar, qərbində isə Murad çayı yer alır.

• Xamur Bələdiyyəsi