Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edin
| ||||||
| Ümumi | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ad, İşarə, Nömrə | Oqaneson, Og, 118 | |||||
| Qrup, Dövr, Blok | 18, 7, p | |||||
| Xarici görünüşü | Naməlum (ehtimal ki, metal parıltılı) | |||||
| Atom kütləsi | [294] q/mol | |||||
| Elektron formulu | [Rn] 5f14 6d10 7s2 7p6 | |||||
| Fiziki xassələr | ||||||
| Halı | ||||||
| Sıxlığı (0 °C, 101,325 kPa) |
Ehtimal ki, 4.9–5.1 q/sm³ q/L | |||||
| Ərimə temperaturu | °C ( K, °F) | |||||
| Qaynama temperaturu | 80±30 °C (proqnozlaşdırılan) °C (353±30 K (proqnozlaşdırılan) K, °F) | |||||
| Elektromənfiliyi | ||||||
| Oksidləşmə dərəcəsi | ||||||
| Spektr = | ||||||
| İonlaşma enerjisi | kCmol-1 | |||||
Oqaneson (Og) – D.İ. Mendeleyevin dövri cədvəlində 118-ci yeri tutan sintetik kimyəvi element.[1] Bu, indiyə qədər sintez edilmiş ən böyük atom nömrəsinə və atom kütləsinə malik elementdir. Oqanesonun adı, onun kəşfində mühüm rol oynamış rusiyalı nüvə fiziki Yuri Oqanesyanın şərəfinə verilmişdir.[2]
Oqaneson son dərəcə qeyri-sabitdir və onun yeganə məlum izotopu olan 294Og-nin yarıparçalanma dövrü bir millisaniyədən azdır.[3] Bu səbəbdən onun kimyəvi və fiziki xassələri yalnız nəzəri hesablamalara əsaslanır.
Superağır elementlərin sintezi mürəkkəb nüvə reaksiyaları tələb edir. Oqaneson ilk dəfə 2002-2005-ci illərdə Birləşmiş Nüvə Tədqiqatları İnstitutunda (Dubna, Rusiya) amerikalı və rusiyalı alimlərin birgə əməkdaşlığı nəticəsində əldə edilmişdir.[4] Element, kalifornium-249 (249Cf) hədəfini kalsium-48 (48Ca) ionları ilə bombardman etməklə sintez olunmuşdur. Bu reaksiyalar yüksək enerji və dəqiqlik tələb edən mürəkkəb proseslərdir.[5]
Kəşf 2015-ci ildə Beynəlxalq Nəzəri və Tətbiqi Kimya İttifaqı (IUPAC) və Beynəlxalq Nəzəri və Tətbiqi Fizika İttifaqı (IUPAP) tərəfindən rəsmən təsdiq edilmişdir.
Elementin adı, superağır elementlərin kəşfi və tədqiqi sahəsindəki fundamental töhfələrinə görə nüvə fiziki Yuri Oqanesyanın şərəfinə təklif edilmişdir. Oqanesyan, hazırda sağ olan yeganə şəxsdir ki, onun şərəfinə kimyəvi element adlandırılmışdır. Rəsmi ad 2016-cı ilin noyabrında təsdiq olunmuşdur.
Oqanesonun qeyri-sabitliyi səbəbindən onun xassələri yalnız nəzəri modellər və dövri qanunauyğunluqlar əsasında proqnozlaşdırılır. Bu hesablamalarda nisbilik effektləri mühüm rol oynayır.
Oqanesonun elektron formulu [Rn] 5f¹⁴ 6d¹⁰ 7s² 7p⁶ olaraq proqnozlaşdırılır ki, bu da onu dövri cədvəlin 18-ci qrupuna, yəni təsirsiz qazlar sırasına aid edir.[6] Lakin, güclü nisbilik effektləri səbəbindən oqanesonun digər təsirsiz qazlardan fərqli davranacağı gözlənilir.[7]
Ağır kütləsi və güclü atomlararası cazibə qüvvələri səbəbindən otaq temperaturunda qaz deyil, bərk halda olması ehtimal edilir.[8]
Nisbilik effektləri oqanesonun elektron təbəqələrinin quruluşunu əhəmiyyətli dərəcədə dəyişir. Bu səbəbdən, o, digər təsirsiz qazlara nisbətən daha reaktiv ola bilər və kimyəvi birləşmələr əmələ gətirməyə qabildir.[9] Hesablamalar göstərir ki, oqaneson flüorla və hətta qızıl kimi daha az aktiv elementlərlə belə reaksiyaya girə bilər. İndiyə qədər heç bir oqaneson birləşməsi sintez edilməmişdir.
Oqaneson "stabillik adası" adlanan nəzəri bölgənin yaxınlığında yerləşir. Bu nəzəriyyəyə görə, müəyyən sayda proton və neytrona malik superağır nüvələr nisbətən daha uzunömürlü ola bilər.
İndiyə qədər yalnız bir izotopu, 294Og, müşahidə olunmuşdur. Onun yarıparçalanma dövrü təxminən 0,7 millisaniyədir və o, alfa-parçalanma yolu ilə livermorium-290 (290Lv) izotopuna çevrilir.[10] Nəzəri hesablamalar daha ağır, neytronla zəngin izotopların daha dayanıqlı ola biləcəyini proqnozlaşdırır.
- ↑ Jan Reedijk. "Row 7 of the periodic table complete: Can we expect more new elements; and if so, when?". Polyhedron. 141. 2018: 1–4. doi:10.1016/j.poly.2017.10.037.
- ↑ Richard Gray. "Breaking the periodic table". New Scientist. 234 (3121). 2017: 40–41. doi:10.1016/S0262-4079(17)30733-9.
- ↑ W.M. Seif; Hisham Anwer; A.R. Abdulghany. "Ground-state and stability properties of Og118288−308 isotopes based on semi-microscopic calculations". Annals of Physics. 401. 2019: 149–161. doi:10.1016/j.aop.2018.12.002.
- ↑ Dirk Rudolph. "Research on superheavy elements: Experimental prospects". Nuclear Physics A. 1060. 2025: 123097. doi:10.1016/j.nuclphysa.2025.123097.
- ↑ K. Banerjee; D.J. Hinde; M. Dasgupta; J. Sadhukhan; E.C. Simpson; D.Y. Jeung; C. Simenel; B.M.A. Swinton-Bland; E. Williams; L.T. Bezzina; I.P. Carter; K.J. Cook; H.M. Albers; Ch.E. Düllmann; J. Khuyagbaatar; B. Kindler; B. Lommel; C. Mokry; E. Prasad; J. Runke; N. Schunck; C. Sengupta; J.F. Smith; P. Thörle-Pospiech; N. Trautmann; K. Vo-Phuoc; J. Walshe; A. Yakushev. "Sensitive search for near-symmetric and super-asymmetric fusion-fission of the superheavy element Flerovium (Z=114)". Physics Letters B. 820. 2021: 136601. doi:10.1016/j.physletb.2021.136601.
- ↑ Yangyang Guo; Lukáš F. Pašteka; Ephraim Eliav; Anastasia Borschevsky. "Chapter Five - Ionization potentials and electron affinity of oganesson with relativistic coupled cluster method". Advances in Quantum Chemistry. 83. 2021: 107–123. doi:10.1016/bs.aiq.2021.05.007.
- ↑ L.F. Pašteka; E. Eliav; M.L. Reitsma; A. Borschevsky. "Relativistic atomic structure calculations in support of spectroscopy". Progress in Particle and Nuclear Physics. 2025: 104200. doi:10.1016/j.ppnp.2025.104200.
- ↑ Juan Casado, Nazario Martín. "The New "Noble Gas" Molecule: A Molecular Trip beyond Atoms". Chem. 6 (7). 2020: 1514–1516. doi:10.1016/j.chempr.2020.06.009.
- ↑ Karmela Padavic-Callaghan. "Superheavy chemistry could rearrange the periodic table". New Scientist. 267 (3556). 2025: 7. doi:10.1016/S0262-4079(25)01313-2.
- ↑ Zsolt Sóti, Joseph Magill, Raymond Dreher. "Karlsruhe Nuclide Chart – New 10th edition 2018". EPJ - Nuclear Sciences & Technologies. 5. 2019. doi:10.1051/epjn/2019004.