Tsitsimitl (çoxluq forması Tsitsimimeh)[1] Astek mifologiyasında ulduzlarla əlaqəli olan göy tanrılarının bir növüdür. Onlar tez-tez kəllə və xaç nişanları ilə bəzədilmiş ətəklər geyinən skeletvari qadın fiqurları kimi təsvir edilirdi. İspan işğalından sonrakı mənbələrdə bu varlıqlar "şeytanlar" və ya "iblislər" kimi qeyd olunsa da, bu, onların Astek inanclarındakı əsl funksiyasını tam əks etdirmir.[2]
Tsitsimimeh qadın tanrılar idi və məhsuldarlıqla əlaqələndirilirdi. Onlar Siuateteo və Tlaltekutli, Koatlikue, Sitlalikue və Siuakoatl kimi digər qadın tanrılarla bağlı idi. Tsitsimimehə mamaçalar və doğan qadınlar ibadət edirdi. Tsitsimimehin rəhbəri Itspapalotl adlı tanrıça idi və bu varlıqların yaşadığı cənnət olan Tamoançanın hökmdarı sayılırdı.
Tsitsimimeh həm də ulduzlarla, xüsusilə günəş tutulması zamanı Günəşin ətrafında görünən ulduzlarla əlaqələndirilirdi. Bu, Tsitsimimehin Günəşə hücum etməsi kimi izah edilirdi. Bu səbəbdən, günəş tutulması zamanı Tsitsimimehin yerə enərək insanlara sahib olacağına inanılırdı. Deyilirdi ki, 52 illik təqvim dövrünün sonunda, qurban edilmiş bir insanın boş sinə qəfəsində ox odunu yandırmaq mümkün olmasa, beşinci Günəş dövrü sona çatacaq və Tsitsimimeh yerə enərək insanları məhv edəcəkdi.[3]
Tsitsimimeh Astek dünyasında başqa uğursuz dövrlərdə də qorxulurdu. Bunlardan biri Nemontemi adlanan beş uğursuz gündür, hansı ki xiuhpōhualli (Günəş ili hesabı) üçün qeyri-sabit bir dövr sayılırdı. Digəri isə Yeni Od mərasimi idi, bu mərasim yeni bir təqvim dövrünün başlanğıcını bildirirdi. Hər iki dövr dəyişiklik qorxusu ilə əlaqələndirilirdi.
Astek dinində Tsitsimimehin ikili rolu var idi: onlar qadınlığın qoruyucuları və bəşəriyyətin anası sayılırdılar. Eyni zamanda güclü və təhlükəli varlıqlar idilər, xüsusilə kosmik qeyri-sabitlik dövrlərində.[4]
- Tsitsimitl, "Be Cool, Scooby-Doo!" cizgi serialının "Mysteries On The Disorient Express" adlı bölümündə dünyanın müxtəlif yerlərindən gələn 8 canavardan biri kimi antagonist (qarşıdurma yaradan varlıq) olaraq göstərilib.
- "Dungeon Crawl Stone Soup" adlı roguelike janrında olan video oyunda Tsitsimitl yüksək səviyyəli bir iblis kimi təsvir edilir.
- "Erfworld" adlı məşhur veb-komiksdə Varledi Skay Eppletini üçün Tsitsimitl adı işlədilir.
- "Pathfinder" stolüstü rol oyununda Tsitsimitl kosmosla əlaqəli güclü ölü varlıqlar kimi təqdim olunur.
- "Viktor və Valentino" cizgi serialında Tsitsimitl təkrarlanan antagonistlər arasındadır. "Bir yeni Don" adlı bölümdə onlar bir neçə başlı, qara və ulduz bənzəri teksturaya malik varlıqlar kimi təsvir edilir. Onlar insanların bədəninə daxil olub nəzarət edə bilir və Günəş işığı onların zəif tərəfi sayılır. "Ulduzlu gecə" bölümündə Vik və Valın dostlarının bədənlərini ələ keçirərək onların nənəsi haqqında məlumat toplamağa çalışırlar. "Karmelita" bölümündə isə onların cansız obyektlərə də sahib ola biləcəyi ortaya çıxır – məsələn, bir avtomobili ələ keçirirlər. Serialın əsas antagqonisti Tes ilə ittifaq qurduqları da məlum olur. 3-cü sezonun "Bir başqa Don" bölümündə əsas personajlardan biri olan Izabellanın əslində serialın əvvəlindən bəri bir Tsitsimitl olduğu üzə çıxır.
- "Oniks İkvinoks" cizgi filmində Tsitsimimeh Miktekasiuatl ilə əlaqəli antaqonistlər kimi göstərilir. Onlar əsasən aqressiv və qatil xarakter daşısalar da, doğuşla bağlı rollarına işarə edilən bir səhnədə körpə tanrıçanı sakitləşdirdikləri görünür.
- Tsitsimilitl, Meqami Tensei video oyun seriyasının bir çox hissəsində çağırılan iblislər arasında yer alır. Oyunlar arasında "Shin Megami Tensei IV: Apocalypse", "Persona 4", "Persona 4 Golden" və "Persona 2: Innocent Sin" (PSP versiyası) var. Kazuma Kanekonun illüstrasiyalarında qırmızı xələtli, çoxəlli qadın varlıqlar kimi təsvir olunurlar – başlarından çıxan saysız-hesabsız əlləri göydən ulduzları tutur, şişmiş qarınlarında isə yedikləri ulduzlar görünür. "Shin Megami Tensei 5" oyununda ilk bölgədə bir Tsitsimitl tapmaq mümkündür. Bu varlıq bir yan tapşırıqda oyunçudan ərazidə səpələnmiş ulduzları onun üçün toplamasını istəyir.
- ↑ "Lexique TZ".
- ↑ See Klein 2000 for an analysis of the nature of the Tzitzimimeh in relation to the Aztec belief system.
- ↑ Sahagún, Bernardino de; Sullivan, Thelma D.; Nicholson, H. B. (1997). Primeros Memoriales. Norman: University of Oklahoma Press, p. 153:
- ↑ This is the conclusion reached by Cecelia Klein (2000) based on an investigation of the iconographical depictions of Tzitzimimeh by the Aztecs.