Toyota AA

1935-ci ilin may ayında üç ədəd A1 prototipi tamamlandı; lakin bu nümunələrdən heç biri günümüzə qədər qorunub saxlanmamışdır. Prototiplər Buddist ayini ilə xeyir-dua aldıqdan sonra, Kiichiro Toyoda onlardan birini ata-baba yurdunda atasının — avtomobil zavodu yaratması üçün ona ilkin maliyyəni vermiş Sakichi Toyodanın — məzarına aparmışdır.

Prototiplərin tamamlanmasından sonra Toyota qısa müddətdə daha gəlirli olacağı ehtimal edilən G1 yük avtomobilinin hazırlanmasına diqqətini yönəltdi. G1 modelinin istehsalına başlanıldıqdan sonra şirkət AA və AB minik avtomobillərinin inkişafına resurs ayıra bildi.

A1 prototiplərinin hazırlanması 1935-ci ilin may ayında başa çatdırılmışdır.

A1 modeli 3 389 sm³ (206.8 cu in) həcimli, 62 at gücü (46 kW) hasil edən A tipli, yuxarı klapanlı (overhead valve) 6 silindrli mühərrik ilə təchiz olunmuşdu. Güc ötürməsi isə sükanaltı 3-pilləli mexaniki sürət qutusu vasitəsilə həyata keçirilirdi.

A tipli mühərrik, 1933-cü il istehsalı olan Chevrolet Master avtomobili satın alınaraq onun üzərindən surət götürülmüşdür. Şassi və elektrik sistemi isə Ford avtomobillərindən nümunə götürülərək hazırlanmışdı.^[1]

Avtomobilin həm ön, həm də arxa hissəsində bərk oxlar (solid axles) tətbiq olunmuşdu. Hər dörd təkər üçün ştamp edilmiş metal diskli disklərdən istifadə edilirdi ki, bu da həmin dövr üçün olduqca müasir sayılırdı. Əyləclər isə baraban tipli idi.

A1-in bu mexaniki qurğuları daha sonra istehsala buraxılan AA, AB və G1 modellərində də istifadə olunmuşdu.

A1 tam qapalı, 4 qapılı sedan kuzovuna malik idi. Ön qapılar ənənəvi şəkildə ön tərəfdən menteşəli, arxa qapılar isə arxadan açılan “suicide” tipli menteşələrə sahib idi. Model dizayn baxımından Chrysler istehsalı DeSoto Airflow avtomobilinə güclü şəkildə əsaslanırdı və bu, Art Deco üslubunun və axıcı aerodinamik görünüşlərin təsirini əks etdirirdi.^[2]Toyota A1 istehsalından bir il əvvəl bir DeSoto Airflow avtomobili alaraq onu söküb öyrənmişdi.

Ön şüşə bir hissədən ibarət düz şüşə idi və sürücü tərəfində yuxarıdan quraşdırılmış tək şüşəsilənlə təchiz olunmuşdu. Hər tərəfdə üç pəncərə mövcud idi: biri ön qapı üçün (kiçik bucaq pəncərəsi — “quarter light” olmadan), biri arxa qapı üçün və biri də arxa qapının arxasında yerləşirdi. Ehtiyat təkər isə demək olar ki, şaquli olan baqaj qapağının üzərində quraşdırılmışdı.

A1 yalnız sağdan idarəetmə (right-hand-drive) konfiqurasiyasında mövcud idi.

AA modeli A1 prototiplərinə bənzəyir və yalnız kiçik dəyişikliklər edilmişdir.

1936–1943-cü illər arasında 1.404 ədəd AA sedanı istehsal edilmişdir. 1943-cü ildə model daha sadə dizaynlı AC ilə əvəz edilmişdir.

1936–1942-ci illər ərzində isə 353 ədəd AB kabrioleti, o cümlədən hərbi ABR versiyası istehsal edilmişdir. Bu model üçün birbaşa əvəzləyici təqdim olunmamışdır.

Əvvəlki modelə bənzər şəkildə, AA tam qapalı, 4 qapılı sedan kuzovuna malik idi və əsasən Chrysler istehsalı olan DeSoto Airflow dizaynını təqlid edirdi. Avtomobil metal gövdə və metal nərdivan tipli (ladder) şassi üzərində qurulmuşdu. Metal gövdə, 1920-ci illərdə dizayn edilmiş avtomobillərdə istifadə olunan taxta karkas üzərinə parça örtük tipli gövdələrlə müqayisədə müasir konstruksiyaya malik idi. Arxa qapılar suicide tipli, yəni geriyə açılan qapılardı. Ön şüşə isə bütün gövdə eni boyunca bir parça kimi dizayn edilmişdi.

AB modeli AA ilə eyni idi, lakin kabriolet tipli olub, qatlanan parça dama sahib idi. Arxa qapılar ənənəvi şəkildə ön tərəfdən açılırdı, ön şüşə isə mühərrik bölməsinin üzərinə qatlana bilirdi.

AA və AB modellərində istifadə olunan mexaniki qurğular A1 prototipindəki ilə eyni olmuşdur.

Toyota 1987-ci ildə özünün 50 illik yubileyi münasibətilə bir AA modeli istifadə etmək istəmiş, lakin günümüzə qədər qorunub saxlanmış nümunə tapa bilməmişdir.^[3]Şirkət bu məqsədlə replika hazırlamağa qərar vermiş, lakin həmin replikanın hazırlanması üçün də tam və ardıcıl planlar mövcud deyildi.Tapılan planlar avtomobilin inkişaf prosesi zamanı müxtəlif mərhələlərdən əldə olunmuş və bu günün standartlarına görə çox vaxt natamam idi. Buna baxmayaraq, AA modelini təmsil etdiyi hesab edilən tək bir replika hazırlanmışdır. Bu replika 2,3 litr həcmli Toyota 2M düzaltılı altı silindrli mühərrik ilə təchiz olunmuşdur. Hazırda bu replika Toyota Avtomobil Muzeyində nümayiş etdirilir.

2008-ci ildə orijinal AA modeli Rusiya, Vladivostok şəhərində aşkar edilmişdir. Avtomobil çürümüş və ağır şəkildə dəyişdirilmiş vəziyyətdə idi; alt şassi və ötürmə sistemi GAZ-51 yük avtomobilindən istifadə olunmuşdu. Hazırda bu avtomobil Niderlanddakı Louwman Muzeyində, həmin vəziyyətdə nümayiş etdirilir.^[4][5]Məlumata görə, avtomobil yerli bir ailə tərəfindən 1990-cı illərə qədər ferma işlərində istifadə edilmiş, lakin ailə onun dəyərini bilməmişdir. Daha sonra mühərrik problemləri üzə çıxmış və avtomobil köhnə bir anbara yerləşdirilmişdir.Orada onu 25 yaşlı bir tələbə kəşf edərək muzeyə xəbər vermişdir.Avtomobilin Rusiyaya necə gəldiyi isə məlum deyil.^[6]

AC modeli AA ilə oxşar idi və yalnız kuzovda kiçik dəyişikliklər edilmişdi. Ön şüşə artıq sol və sağ yarıya bölünmüş formada hazırlanmış, aralarında qalın metal gövdə elementi yerləşdirilmişdi.

1943-cü il Toyota Model AC – arxa görünüş.Dizayn işlərinə 1938-ci ildə başlanmışdır. 1943–1948-ci illər arasında cəmi 115 AC sedanı istehsal olunmuşdur. Bu model üçün birbaşa əvəzləyici təqdim edilməmişdir, çünki istehsal resursları daha kiçik SA modelinə yönəldilmişdi. İstehsal illəri üzrə göstəricilər belədir:1943-cü ildə 43 ədəd, 1944-cü ilin fevral ayına qədər 19 ədəd, 1947-ci ildə isə hərbi sifariş üçün ehtiyat hissələrdən 50 ədəd hazırlanmışdır. Nəhayət, 1948-ci ildə 3 ədəd əlavə istehsal edilmişdir. 1945 və 1946-cı illərdə Toyota tərəfindən minik avtomobili istehsalı həyata keçirilmiş deyil, lakin həmin dövrdə ilk müharibədən sonrakı avtomobil olan SA modelinin inkişafı davam etdirilirdi.

1990–2000-ci illərin retro həvəsi dövründə Toyota AA/AB/AC seriyasının dizaynını əsas götürərək Toyota Classic modelini yaratmışdır. Toyota Hilux şassisi üzərində qurulmuş klassik sedan üslubunu axıcı xətlərlə birləşdirir və müasir rahatlıq xüsusiyyətlərinə malikdir. Bununla belə, istehsal 100 ədədi keçməmişdir və bu gün avtomobil çox nadirdir.

Toyota Classic-in mexaniki qurğuları AA və AB modelləri ilə oxşar olmuşdur.

AE sedan ölçülərinə görə onunla əlaqəli AA, AB və AC modellərindən daha kiçik avtomobil idi.

AE modeli 1939-cu ildə hazırlanmış, həmin ilin sentyabr ayında prototipi tamamlanmışdır. Model 1940-cı ilin əvvəlində təqdim edilmişdir. Bununla belə, faktiki istehsal 1941–1943-cü illər arasında həyata keçirilmişdir. Bu modeldən cəmi 76 ədəd istehsal olunmuşdur.

AE modelinin mexaniki quruluşu AA ilə oxşar idi, lakin mühərrik baxımından fərqlənirdi: AE-də Type C mühərriki tətbiq olunmuşdu. Type C mühərriki isə, Type A mühərrikinin iki silindr çıxarılmış versiyası idi.

Kiichiro Toyoda 1938-ci ildə DKW F7 sedan modelinin bir nüsxəsi kimi EA modelini hazırlamışdı, lakin müharibə dövrünün məhdudiyyətləri səbəbilə istehsala başlanmamışdır.

EA modeli 1938-ci ildə layihələndirilmiş, lakin istehsalata daxil edilməmişdir.

Kiçik ölçülü, ön hissədə yerləşdirilmiş, 2 silindrli, 2 taktlı Type E mühərriki ilə təchiz olunmuşdu və ön təkərdən çəkmə ilə işləməsi nəzərdə tutulurdu.

EB modeli, DKW-dən ilhamlanan EA tipindən törədilmiş, arxa təkərdən çəkməli kiçik ölçülü avtomobil idi, lakin müharibə dövrünün məhdudiyyətləri səbəbilə istehsala buraxılmamışdır.

EB modeli 1938-ci ildə layihələndirilmiş, lakin istehsalata daxil edilməmişdir.

Ön hissədə yerləşdirilmiş, kiçik ölçülü, 2 silindrli, 2 taktlı Type E mühərriki ilə təchiz edilmişdi; mühərrik ön tərəfdə quraşdırılsa da, güc arxa təkərlərə ötürülürdü.

BA modeli məhdud resurslar dövrü üçün hazırlanmış sadələşdirilmiş sedan idi və metallara qənaət etmək məqsədilə karkasında ağacdan istifadə olunurdu. Bu modelin Volvo PV60 əsasında hazırlandığı iddia olunur,lakin bu, mübahisəlidir. Çünki PV60 modeli 1944-cü ilə qədər təqdim edilməmiş və 1946-cı ilə qədər istehsala daxil olmamışdır. Bu Volvo modelinin prototiplərinin əksəriyyəti 1942–1944-cü illər arasında hazırlanmışdır. 1939-cu ilə aid PV60 prototipi barədə bəzi anekdot məlumatlar mövcuddur, lakin məlumatlar natamamdır və heç bir fotoşəkil mövcud deyil.

BA modeli 1940-cı ildə təqdim olunmuş və həmin il istehsalına başlanmışdır. Bu modeldən 17 ədəddən çox olmayaraq avtomobil istehsal edilmişdir.Bununla belə, bəzi mənbələr modelin faktiki istehsala yalnız 1943-cü ildə daxil olduğunu iddia edir; hətta bir mənbədə istehsalın başlanma tarixi kimi 1943-cü ilin iyunu göstərilir.Lakin 1943-cü ilin istehsal göstəricilərinə əsasən — hansılar ki böyük ehtimalla AC modelinə aid olmalıdır — bütün 17 BA avtomobilinin məhz həmin il istehsal edildiyini düşünmək qeyri-mümkün görünür. Mümkündür ki, 17 avtomobilin istehsalı 1940 və 1943-cü illərdə həyata keçirilib və ya istehsal 1940–1943-cü illər arasında mərhələli şəkildə davam edib, son bir neçə avtomobil isə 1943-cü ildə, modelin “rəsmi” istehsala başladığı deyilən vaxt tamamlanıb.Bu avtomobillərdən ən azı bir neçəsinin 1943-cü ildə istehsal olunduğunu göstərən əlavə dəlil kimi Toyota Motor Co. Ltd.-dən əldə edilmiş bir fotoşəkil göstərilir. Bir mənbədə həmin foto "1943 Toyota Model BA 4-cylinder saloon" kimi qeyd olunmuşdur.

Model BB phaeton-un yalnız bir nümunəsi 1941-ci ildə hazırlanmışdır.Xarici görünüşcə həmin dövrün Chevrolet avtomobillərinə bənzəyirdi.

Lüks sedan sinfinə aid Model B (bəzi mənbələrdə Model BC kimi göstərilir) adlı avtomobildən iki və ya üç nümunə hazırlanmışdır. Bir mənbə bu modeli 1942-ci illə əlaqələndirsə də,əksər mənbələr prototiplərin 1944-cü ildə hazırlandığını bildirir.Bu model, müharibə bitənədək Toyota tərəfindən həyata keçirilən son sərnişin avtomobili inkişafı olmuşdur.