Tlalok (isp. Tláloc; astek Tlalok) — astek mifologiyasında yağış tanrısı,[1] bulutların üstündəki yağış ölkəsinin hökümdarı.[2] Tlalok mayya yağış tanrısı Çaak ilə bənzərlik təşkil edir.
| Tlalok | |
|---|---|
| isp. Tláloc | |
 | |
| Mifologiya | astek mifologiyası[d] |
| Cinsi | kişi[d] |
| Dini mərkəz | Tenoçtitlan |
| Əsas məbəd | Templo Mayor |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tlalok iri dairəvi gözləri və uzun dişləri olan qəribə maska ilə təsvir olunur.[1]
XIV–XVI əsrlər Tlalok kultu çox mühüm sayılırdı. Meksika boyunca geniş yayılmışdı. Tlalok fal təqvimlərində səkkizinci günlər ilə doqquzuncu gecələrin hökmdarı kimi göstərilirdi. 18 aylıq ritual təqvimin beş ayı Tlaloka və dağ zirvələrində yaşadığına inanılan digər tanrılara — Tlalokelərə həsr olunmuşdu.
Tlalok yüzillər boyunca Mərkəzi Meksikanın kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan tayfalarının əsas tanrılarından biri olmuşdu. Lakin sonra həmin əraziyə döyüşkən şimal tayfaları hücum etdilər və özləri ilə Günəş (Uitsilopoçtli) və ulduzlu gecə səması (Teskatlipoka) ilə bağlı astral inancları gətirdilər. Astek sinkretizmi bu iki tanrını (Uitsilopoçtli və Tlalok) panteonun zirvəsinə yerləşdirdi. Asteklərin paytaxtı Tenoçtitlandakı Böyük Məbəd (Teokalli) piramidası bu iki tanrının ibadətgahılarını öz üzərində daşıyırdı. Uitsilopoçtliyə həsr olunmuş ibadətgah ağ-qırmızı rənglərlə boyanmışdı. Tlaloka həsr olunmuş ibadətgahın rəngləri ağ-mavi idi. "Ketsalkoatl Tlalok Tlamakaski" adlanan yağış tanrısının baş kahini (isp. Quetzalcóatl Tlaloc Tlamacazqui; azərb. Tüklü ilan, Tlalokun kahini) günəş tanrısının baş kahini ilə eyni titul və rütbəyə sahib idi.
Tlaloka təkcə yüksək hörmət və ehtiramla yanaşılmır, həm də ondan çox qorxulurdu. O, həm yağış göndərə bilər, həm də quraqlıq və aclıq törədə bilərdi. Tlalok ildırım çaxdırır, dağıdıcı qasırğalar yaradırdı. İnanc görə, Tlalokelər yerə həm xeyirli, həm də məhsulu məhv edən müxtəlif növ yağışlar göndərə bilərdilər. Bəzi xəstəliklər (ödəm, cüzzam və revmatizm) Tlalok və onun yoldaş tanrıları tərəfindən yaradılırdı. Bu xüsusi xəstəliklərdən ölənlər, suda boğulanlar və ildırım vurmuş şəxslər torpağa basdırılırdı. Tlalok bu insanlara öz cənnəti, Tlalokanda əbədi və xoşbəxt həyat bəxş edirdi.
Tlalokla birlikdə onun müşayiətçisi olan Çalçiuçlike (isp. Chalchiuhtlicue; azərb. Nefrit yubka geyən) və ya Matlalkeyeyə (isp. Matlalcueye; azərb. Yaşıl yubka geyən) də ibadət olunurdu. O, şirin su göllərinin və axar suların ilahəsi idi.[1]
İlk ay olan Atlkualo ilə üçüncü ay Tozostontli vaxtı Tlaloka uşaqlar qurban verilirdi. Altıncı ayda (Etsalkualistli) yağış kahinləri göldə mərasimlə yuyunar, su quşlarının səslərini təqlid edər və yağış yağdırmaq üçün sehrli "duman çıqqıldadan" (ayauhçikauastli) alətlərdən istifadə edərdilər. On üçüncü ayda (Tepeiluitl) dağ Tlalokelərə həsr olunurdu; pəncər pastasından hazırlanmış kiçik bütlər rituallarla öldürülüb yeyilirdi. Bu cür ayinlər on altıncı ayda da (Atemostli) da keçirilirdi.[1]
- ↑ 1 2 3 4 "Tlaloc". Britannica. 31.08.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Tlaloc". Studio Tecuanis. 04.09.2025 tarixində arxivləşdirilib.