Titius-Bode qanunu (həmçinin Bode qanunu adlanır ) Günəş sisteminin planetləri ilə Günəş arasındakı məsafələri (orbitlərinin orta radiusları) təqribən təsvir edən empirik düsturdur. Bu nümunə 1766-cı ildə alman fiziki İohan Titius tərəfindən kəşf edilmiş və 1772-ci ildə astronom İohann Bodenin bu kəşfin üzərində işləməsi nəticəsində məşhurlaşmışdır.[1]
Qaydada deyilir ki, Merkuridən başlayaraq hər bir sonrakı planet əvvəlkindən təxminən iki dəfə Günəşdən uzaqda yerləşir. Müşahidələr göstərdi ki, ilk yeddi planet ( beşinci planetin mümkün fraqmentləri kimi asteroid qurşağının kiçik planetlərini nəzərə alsaq ) bu qaydaya tam dəqiqliklə əməl edir; 1781-ci ildə kəşf edilmiş Uran da ümumi modelə uyğun gəlir. Bununla belə, Neptun bu qayda üçün istisnadır. Bu riyazi qanunauyğunluq üçün hələ də ciddi nəzəri əsaslandırma yoxdur. Qaydanın planetar peyklərə və məlum ekzoplanetlərə ümumiləşdirilməsinə cəhdlər edilir.[2]
Qayda aşağıdakı kimi tərtib edilmişdir:
| Ardıcıllığın hər bir elementinə 4 əlavə edilir, sonra nəticə 10-a bölünür. Nəticədə alınan ədəd astronomik vahidlərdə i -ci planetin orbitinin radiusu hesab olunur.[3] Yəni,
|
Titius-Bode qanunu ortaya çıxarıldığı zaman Uran, Neptun və Pluton hələ kəşf olunmamışdı. Amma qanun Neptun istisna olunmaqla həqiqətə uyğun nəticələr verməkdədir. Bundan başqa bu qanun Mars və Yupiter arasında bir planet mövcud olması nəzəriyyəsini inkişaf etdirmişdir. Bundan başqa astronomlar Adams və Leverye Neptunun axtarışı zamanı Titius-Bode qanunundan istifadə etmişdilər.[4] İndi bilirik ki, uzaq planetlər üçün bu qanun bir o qədər də dəqiq deyil. Lakin hesablamalar nəticəsində edilən səhvlər bir birini tarazlamış və Neptun da kəşf olunmuşdu.[5]
- ↑ "Bode qanunu". novostinauki.ru. İstifadə tarixi: 2025.03.31.
- ↑ "Titius Bode qanunu". elementy.ru. İstifadə tarixi: 2025.03.31.
- ↑ "Exoplanet Predictions Based on the Generalised Titius-Bode Relation". arxiv.org. İstifadə tarixi: 2025.03.31.
- ↑ "Planetenformel-irrer-Zufall-oder-Naturgesetz". www.welt.de. İstifadə tarixi: 2025.03.31.
- ↑ "The reliability of the Titius-Bode relation and its implications for the search for exoplanets". arxiv.org. İstifadə tarixi: 2025.03.31.
- 18-ci əsrin qaydası Günəş planet sistemlərində daha yaxşı müşahidə edilir. - science.compulenta.ru