Tiaqba dili — Fil Dişi Sahilinin (Kot-d’İvuar) cənub-qərbində, əsasən lagun və bataqlıq ərazilərdə yaşayan Aizi etnik qrupu tərəfindən danışılan dil. Tiaqba dili, Aizi dilləri adı ilə tanınan dildən ibarət qrupun bir hissəsidir və Niger-Konqo dil ailəsinin Kru qrupuna daxildir.[1]
| Tiaqba dili | |
|---|---|
| Takson | — |
| Areal | — |
| Təsnifat | |
| Kateqoriya | ??? |
| Tərkib | |
| — | |
| Dil qrupunun kodları | |
| ISO 639-2 | — |
| ISO 639-5 | — |
1. Coğrafi Yayılması: Tiaqba dili, Aizi xalqının məskunlaşdığı Fil Dişi Sahilinin cənub-qərb bölgələrində, xüsusilə lagun və bataqlıq sahələrində danışılır. Bu bölgələr, Aizi icmasının müxtəlif dillərlə zəngin olan mədəniyyətini qoruyub saxladığı ərazilərdir.
2. Aizi Dil Qrupunun Bir Parçası: Tiaqba, Aizi dilləri adı altında birləşdirilən dillərdən biridir. Bu dillər bir-birinə bənzəsə də, hər birinin özünəməxsus xüsusiyyətləri vardır və bəzi hallarda aralarındakı fərqlər anlaşılmazlığa səbəb ola bilər. Bu dillər arasındakı fərqlər coğrafi izolyasiya və müxtəlif Aizi qruplarının dialekt fərqləri ilə əlaqədardır.
3. Fonologiya və Ton Sistemi: Aizi dilləri və onların bir hissəsi olan Tiaqba dilində tonlar mühüm rol oynayır. Bu dillərdə ton, sözün mənasını dəyişdirə bilən yüksək və ya alçaq səslə ifadə olunur. Bu xüsusiyyət, Niger-Konqo dil ailəsində geniş yayılmış bir xüsusiyyətdir.
4. Sosial Vəziyyət və Dilin Təhlükə Altında Olması**: Tiaqba dili, məhdud bir icma tərəfindən danışıldığı üçün digər daha geniş yayılmış dillərin (xüsusilə Fransız dilinin) təsiri altında itmə təhlükəsi ilə üzləşir. Fil Dişi Sahilində rəsmi dil Fransızca olduğundan və təhsil də əsasən bu dildə aparıldığından, gənc nəsil arasında Tiaqba dilinin istifadəsi azalır.
5. Dil Sənədləşdirilməsi: Tiaqba dili kimi dillərin sənədləşdirilməsi və qorunması çox vacibdir. Çünki yazılı ədəbiyyatı və geniş yayılmış dilçi araşdırmaları olmadığından, bu dildə danışan icmanın tarixi, mədəniyyəti və dil xüsusiyyətləri zamanla unudula bilər.
Tiaqba dilinin davamlılığını təmin etmək üçün müxtəlif dil qoruma proqramlarına ehtiyac var. Bu, həm dilin mətnlərinin yazılı şəkildə toplanmasını, həm də icma daxilində dilin tədrisinin dəstəklənməsini əhatə edə bilər. Belə tədbirlər, bu zəngin mədəni irsin gələcək nəsillərə ötürülməsi baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır.[2]
- ↑ Douglas Boone, Silué Lamine, MaryAnne Augustin. "L'Utilisation du Français et de l'Adoukrou par les Aizi" (2002, Société Internationale de Linguistique, Côte d’Ivoire) online Arxiv surəti 17 fevral 2007 tarixindən Wayback Machine saytında
- ↑ "Qərbi Afrika i Jurnalı". Erihplus. 2023-03-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-04.