Televiziya şousu — televizorda izləmək üçün hazırlanmış hər hansı bir məzmundur. Bu proqramlar efir, peyk, kabel vasitəsilə və ya internet üzərindən (məsələn, Netflix, YouTube kimi) yayımlana bilər. Buraya adətən xəbər buraxılışları və reklamlardan başqa hər şey daxildir. [1] Daim yayımlanan və bölümlərə ayrılan proqramlara isə "serial" deyilir. Bu serialların hər bir hissəsinə "seriya" və ya "epizod" adı verilir. Proqramlar ya televiziya studiyalarında çəkilir, ya da film şirkətləri tərəfindən hazırlanır. Seriallar adətən illik şəkildə yayımlanır. Şimali Amerikada bu illik hissələrə "mövsüm" (season), digər ölkələrdə isə sadəcə "serial" (series) deyilir. Əgər bir televiziya proqramı yalnız bir dəfə yayımlanırsa, buna "xüsusi buraxılış" deyilir. Qısa və az sayda seriyadan ibarət olanlara isə "mini-serial" adı verilir. Televiziya üçün xüsusi olaraq çəkilən uzun filmlərə "telefilm" deyilir. Televiziya proqramları adətən əvvəlcədən hazırlanır və müəyyən tarixlər üçün efirə verilmək üçün planlaşdırılır. Bu proqramlar elektron proqram bələdçilərində və digər televiziya cədvəllərində göstərilir.[1]
İlk televiziya proqramları 1930-cu illərdə yayımlanmağa başlamışdır. Bu yayımlar eksperimental və qeyri-müntəzəm xarakter daşıyırdı və yalnız televiziya ötürücü qülləsinə yaxın ərazilərdə izlənilə bilirdi.
1936-cı ildə Almaniyada keçirilən Yay Olimpiya Oyunları, 1937-ci ildə Birləşmiş Krallıqda kral VI Corcun tacqoyma mərasimi və 1939-cu ildə ABŞ-də Nyu-York Ümumdünya Sərgisində Devid Sarnoff tərəfindən təqdim olunan televiziya nümayişi bu sahəyə marağı artırmışdır.[2] Lakin İkinci Dünya müharibəsi bu inkişafı müvəqqəti olaraq dayandırmışdır.
1947-ci ildə keçirilən Dünya Seriyası (ing. World Series) ABŞ-də bir çox insanın ilk dəfə televiziya almasına səbəb olmuşdur. 1948-ci ildə məşhur radio proqramı Texaco Star Theater televiziya formatına keçmiş və ilk həftəlik estrada şousuna çevrilmişdir. Verilişin aparıcısı Milton Berle bu uğur sayəsində "Cənab Televiziya" (Mr. Television) adını qazanmışdır. [1]
ABŞ-də ilk milli rəngli televiziya yayımı (1954-cü il Güllər paradı) 1 yanvar 1954-cü ildə baş tutdu. Sonrakı 10 il ərzində əksər şəbəkə yayımları və demək olar ki, bütün yerli proqramlar hələ də qara-ağ formatda yayımlanmağa davam etdi. Rəngli yayıma keçid 1965-ci ilin payızında elan edildi, bu dövrdə şəbəkələrin əsas efir vaxtı proqramlarının yarısından çoxu rəngli formatda yayımlanacaqdı. Cəmi bir il sonra, ilk tam rəngli əsas efir vaxtı mövsümü yayımlandı. 1972-ci ildə gündüz efirində yayımlanan son televiziya proqramı da rəngli formata keçdi və bununla da ABŞ-da bütün şəbəkə proqramlarının ilk tam rəngli mövsümü baş verdi.
ABŞ-də ilk canlı televiziya yayımı 4 sentyabr 1951-ci il tarixində baş vermişdir. ABŞ Prezidenti Harry Truman-ın San-Fransiskoda keçirilən Yaponiya ilə Sülh Müqaviləsi Konfransında etdiyi çıxış, AT&T şirkətinin kabel və mikrodalğalı radio sistemləri vasitəsilə ölkənin müxtəlif bölgələrinə yayımlanmışdır.
1954-cü ildə RCA şirkəti tərəfindən tətbiq edilən NTSC (National Television System Committee) rəngli televiziya yayımının əsasını qoymuşdur. Bu standart televiziya tarixində yeni texnoloji mərhələnin başlanğıcı hesab olunur. [1] Beləliklə ABŞ-də rəngli televiziya yayımı (1954-cü il Güllər Paradı) 1 yanvar 1954-cü ildə baş tutdu. Sonrakı 10 il ərzində əksər şəbəkə yayımları və demək olar ki, bütün yerli proqramlar hələ də qara-ağ formatda yayımlanmağa davam etdi. Rəngli yayıma keçid 1965-ci ilin payızında elan edildi, bu dövrdə şəbəkələrin əsas efir vaxtı proqramlarının yarısından çoxu rəngli formatda yayımlanacaqdı. Cəmi bir il sonra, ilk tam rəngli əsas efir vaxtı mövsümü yayımlandı. 1972-ci ildə gündüz efirində yayımlanan son televiziya proqramı da rəngli formata keçdi və bununla da ABŞ-da bütün şəbəkə proqramlarının ilk tam rəngli mövsümü baş verdi. [1]
Azərbaycanda televiziya yayımı rəsmi olaraq 1956-cı ildən başlayıb. Azərbaycanda ilk televiziya olan Azərbaycan Televiziyası 14 fevral 1956-cı il tarixində yayıma başlamışdır.Qeyd edək ki, Azərbaycanda televiziya və radioya nəzarət Azərbaycan Respublikası Audiovizual Şurasına məxsusdur. Yayımı isə Teleradio İstehsalat Birliyi həyata keçirir.
Azərbaycanda televiziya şouları, xüsusilə əyləncə və mədəniyyət proqramları uzun illər boyunca geniş populyarlıq qazanmışdır. Bu şoular həm yerli, həm də xarici tamaşaçılar tərəfindən izlənilir. Şouların mövzusu əsasən musiqi, teatr, rəqs, idman və sosial məsələlərə fokuslanır.
- Netflix və yayımlama xidmətlərinin artımı haqqında — https://www.britannica.com/topic/television-technology
- BBC — Televiziya terminologiyası və tarixçəsi — https://www.bbc.com/historyofthebbc
- Azərbaycan televiziyasının tarixi — https://acra.gov.az/az/xeberler/392
- Academy of Television Arts & Sciences Foundation – Television History https://televisionacademy.com/foundation
- ↑ 1 2 3 4 5 https://en.wikipedia.org/wiki/Television_show
- ↑ Televiziya tarixindən: Britannica — Television