Tarponlar (lat. Megalops) – "Megalopidae" ailəsinin yeganə üzvü olan iri və dözümlü balıq cinsi.
| Tarponlar | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Tarponlar |
||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
|
||||||||||||
| ||||||||||||
Tarponlar 1,2-2,4 metr uzunluğa qədər böyüyə bilir və çəkiləri 27-127 kq arasında dəyişir. Onların bədəni parlaq gümüşü rəngdədir, arxa hissəsi isə mavi və ya yaşıl çalarlıdır. İri gözləri və üzə nisbətən daha böyük alt çənələri ilə tanınır. Parlaq pulcuqları, baş hissəsi istisna olmaqla, bütün bədənini örtür.[2][3]
Tarponların iki əsas növü məlumdur. Bunlardan birincisi "Megalops atlanticus" və ya Atlantik tarponudur. Bu növ Qərbi Atlantik sahillərində, Virciniyadan Braziliyaya qədər geniş ərazidə yayılmışdır. Həmçinin, Karib dənizi boyunca və Meksika körfəzində də rast gəlinir. Atlantik tarponları Qərbi Afrika sahillərində də mövcuddur və Seneqaldan Cənubi Anqolaya qədər olan ərazilərdə yayılmışdır.[2] İkinci növ "Megalops cyprinoides", yəni Hind-Sakit okeanı tarponudur. Bu növ Şərqi Afrika sahillərindən başlayaraq Cənub-Şərqi Asiya, Yaponiya, Taiti və Avstraliya sahillərinə qədər geniş bir arealda tapılır.[3]
Hər iki tarpon növü həm dəniz, həm də şirin su mühitlərində yaşamaq qabiliyyətinə malikdir. Onlar çaylara qalxaraq şirin su bataqlıqlarına daxil ola bilir və dəyişkən pH dəyərlərinə, eləcə də az oksigen tərkibli sulara uyğunlaşa bilirlər. Bu balıqların səthə qalxaraq hava udmaq qabiliyyətləri də vardır ki, bu xüsusiyyət onlara enerjini qısamüddətli artırmaq üçün kömək edir.[4][5]
Tarponların qədim fosil növləri də aşkar edilmişdir:
- "Megalops priscus" (Woodward, 1901) – İpres dövründə (56-47 milyon il əvvəl) yaşamışdır.[6][7]
- "Megalops oblongus" (Woodward, 1901) – eyni dövrdə İngiltərədə tapılmışdır.[8]
- "Megalops vigilax" (Jordan, 1927) – Kaliforniyada tapılan və Miyosen dövrünə aid fosil növüdür.[8]
Tarponlar isti, izolyasiya olunmuş su hövzələrində çoxalır. Dişi tarponlar yüksək doğma qabiliyyətinə malikdir və bir dəfədə 12 milyonadək yumurta qoya bilirlər. Cinsi yetkinlik 75-125 sm uzunluğunda olduqda baş verir. Çoxalma mövsümü əsasən yazın sonu və yayda baş verir. Tarponların inkişafı üç əsas mərhələdə baş verir. İlk mərhələ "Leptosefalus" mərhələsi adlanır və bu dövr balıqların həyatının ilk 20-30 gününü əhatə edir. Bu müddət ərzində tarponlar təmiz, isti okean sularında inkişaf edirlər. İkinci mərhələ 70-ci günə qədər davam edir. Bu dövrdə balıqların böyüməsi nisbətən yavaş olur və onlar daha da inkişaf edirlər. Sonuncu mərhələ tetkinlik mərhələsidir. Bu mərhələdə balıqlar cinsi yetkinliyə çatır və sürətli böyümə baş verir. Yetkinlik dövründə tarponlar daha da böyüyərək öz həyat dövrünü tamamlamağa yaxınlaşırlar.[2][9]
Tarponların qidalanması onların inkişaf mərhələsindən asılı olaraq dəyişir. Birinci mərhələdə, balıqlar dəniz suyundan qida maddələrini dərialtı vasitəsilə udurlar. İkinci və üçüncü mərhələlərdə isə, tarponlar zooplankton, həşəratlar və kiçik balıqlarla qidalanırlar. Yetkin tarponlar isə yalnız ət yeyənlərdir və gecə vaxtı aktiv şəkildə balıq ovlayırlar. Bu qidalanma tərzi, onların böyüməsi və inkişafı üçün zəruri olan enerji və qida maddələrini təmin edir.[5]
Tarponlar böyük ölçüləri və güclü müqavimətləri səbəbindən məşhur idman balıqlarıdır. Onların əti dadlı hesab edilmədiyi üçün adətən ovlandıqdan sonra azad edilir. Tarpon balığı ovçuluğu ilə bağlı bir çox beynəlxalq turnir təşkil olunur. Balıqlar gecə ovlanır və qurtulmaq üçün son anadək güclü mübarizə aparır.[10][11]
- ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2004.
- ↑ 1 2 3 " Megalops atlanticus", www.fishbase.org, 11 February 2010.
- ↑ 1 2 " Megalops cyprinoides", www.fishbase.org, 11 February 2010.
- ↑ Zale, Alexander and Merrifield, Susan G. " Life History and Environmental Requirements of Coastal Fishes and Invertebrates." U.S. Fish and Wildlife Services. 1989.
- ↑ 1 2 Wade, Richard Archer. "Ecology of Juvenile Tarpon and Effects of Dieldrin on Two Associated Species." Bureau of Sport Fisheries and Wildlife. 1969.
- ↑ "Megalops Tarpon Information". Fossil Guy. 2025-01-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-27.
- ↑ Martin-Medrano, L.; Garcia-Barrera, P. Fossil Ophiuroids of Mexico // F. J. Vega; T. G. Nybor; M. D. C. Perrillat; M. Montellano-Ballesteros; S. R. S. Cevallos-Ferriz; S. A. Quiroz-Barroso (redaktorlar ). Studies on Mexican Paleontology. Topics in Geobiology. 24. 2006. 115–131.
- ↑ 1 2 David, Lore Rose. Miocene Fishes of South Carolina. Special Papers. 43. The Geological Society of America. January 16, 1943. səh. 120. ISBN 9780813720432.
- ↑ Tsukamoto Y., Okiyama, M. "Metamorphosis of the Pacific Tarpon, Megalops Cyprinoides (Elopiformes, Megalopidae) with Remarks on Development Patterns in the Elopomorpha." Bulletin of Marine Science, 1997.
- ↑ "Tarpon (Megalops atlanticus)." www.tpwd.state.tx.us. 2 June 2009.
- ↑ Conner, Mike. "Urban Tarpon on Fly". saltwatersportsman.com. Saltwater Sportsman. 30 October 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 December 2020.