Təkəbbür — dikbaşlıq, lovğalıq, eqoizm və haqlı qınaqlara qarşı səbirsizlik. Əslində siyasi özünütəsdiq və özünüreklam məqsədi güdən xeyriyyəçilik pərdəsi arxasında gizlənə bilər. Təkəbbür (eqosentrizm) mütləq bir insanın ictimai mövqeyində özünü göstərmir. Təkəbbür özünü düşüncələrdə və ya gizli bir qrup insanda göstərə bilər. Bir insanın daxilindəki təkəbbürün əsas təzahürü şiddətli sevinc və müqəddəsin təhqir edilməsi, küfr nəticəsində alçaq instinktlərin azad olmasıdır.[1]
Öyünmək və ya lovğalanmaqla qarışdırılmamalıdır.
2.jpg)
Yepiskop İqnatius Briançaninovun əsərlərinə görə, pravoslavlıqda qürur səkkiz günahlı ehtirasdan biridir.[2][3]
Katoliklikdə də təkəbbür (superbia) yeddi ölümcül günah anlayışına daxildir.
Tomas Akvinalı təkəbbürü "mükəmməllik üçün həddindən artıq istək" (immoderatum excellentiae appetitum) kimi müəyyən edir, təvazökarlıq fəzilətinə (humilitatis) zidd və böyüklük fəzilətinə (magnanimitati) bənzəyir, lakin sonuncudan fərqli olaraq, təkəbbür ehtiyatlılıqdan məhrumdur. Məzmun baxımından təkəbbür qorxaqlıq günahının tam əksidir.
Təkəbbür insanın özünə hədsiz inamıdır. Allahın köməyi və iradəsi ilə deyil, hər şeyi özü edə biləcəyinə və hər şeyə müstəqil şəkildə nail ola biləcəyinə inamdır. Təkəbbür zamanı insan sahib olduğu hər şeyə (məsələn, eşitmə, görmə, həyat) və aldığı (məsələn, yemək, sığınacaq, uşaqlar) görə Allaha şükür etmir[2][3] və yaxud siyasi və milli nisbətlərə çatan eqosentrizm forması olaraq öz "seçilmişliyinə" görə Ona "şükür edir".
Buddizmdə təkəbbür ağlın zəhərlərindən biri kimi vurğulanır.
İslamda kibr (təkəbbür) böyük günah və digər günahların səbəbi hesab olunur. Quranda İblisin Allahın yaratdığı Adəmə səcdə etməkdən imtina etməsinə və bütün insanların düşməninə çevrilməsinə səbəb olan şeyin məhz təkəbbür olduğu söylənilir.
«(Allah) buyurdu: “Ey İblis! Sənə mənim Öz əlimlə yaratdığıma səcdə etməyə nə mane oldu? Təkəbbür göstərdin, yoxsa özünü yuxarı tutdun?” (İblis) dedi: “Mən ondan daha üstünəm. Çünki Sən məni oddan, onu isə palçıqdan yaratmısan!”» (Quran, 38:75-76)
Başqa bir mənbə göstərir ki, qürur və təkəbbür özünü aldatmadır, əsassız şeylərə ümid etməkdən ibarətdir. Qürur insana Şeytan tərəfindən ilhamlanır və küfrün əlamətlərindən biridir:
Şeytan onlara (müşriklərə) vədlər verir, ürəklərində arzular oyadır. Lakin Şeytan onlara yalnız yalan vədlər verir.” (Quran, 4:120)
- ↑ "1.5.2. Преувеличение роли личности (гордыня)". 25 noyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 oktyabr 2023.
- ↑ 1 2 Игнатий Брянчанинов. Восемь главных страстей с их подразделениями и отраслями Arxiv surəti 12 may 2012 tarixindən Wayback Machine saytında
- ↑ 1 2 священник Павел Гумеров. Восемь главных страстей с их подразделениями и отраслями Arxiv surəti 13 aprel 2012 tarixindən Wayback Machine saytında