Təhlükəsizlik tədqiqatları

Təhlükəsizlik tədqiqatları və ya beynəlxalq təhlükəsizlik tədqiqatları — beynəlxalq münasibətlər elminin alt sahələrindən biri olub, təşkilatlanmış zorakılıq, hərbi münaqişələr, milli təhlükəsizliyi və beynəlxalq təhlükəsizlik məsələlərini öyrənir.^[1]^[2]

Bu sahə, beynəlxalq münasibətlər kimi, adətən tələbələri beyin mərkəzlərində, konsaltinq şirkətlərində, müdafiə sənayesi müəssisələrində, insan hüquqları üzrə qeyri-hökumət təşkilatlarında (QHT), eləcə də dövlət qulluğunda — diplomatiya, xarici siyasət, münaqişələrin həlli və qarşısının alınması, fövqəladə hallar və fəlakətlərin idarə olunması, kəşfiyyat və müdafiə kimi istiqamətlərdə fəaliyyətə hazırlamaq məqsədi daşıyır.

Eyni zamanda, təhlükəsizlik tədqiqatları akademik tədqiqat aparmaq istəyən tələbələr üçün də nəzərdə tutulur və onları bu sahədə alim, ictimai intellektual, analitik və ya təhlükəsizlik siyasəti üzrə jurnalist kimi fəaliyyət göstərməyə yönəldə bilər.^[3]

Tarix

Müasir təhlükəsizlik tədqiqatları sahəsinin mənşəyi Birinci və İkinci Dünya müharibələri arasındakı dövrə aid edilir.^[4] Bu sahənin elmi əsaslarının formalaşması Kuinsi Raytın (ing. Quincy Wright) 1942-ci ildə nəşr olunmuş "Müharibə tədqiqatı" (ing. Study of War) əsəri ilə əlaqələndirilir. Sözügedən kitab 1926-cı ildən başlayan genişmiqyaslı kollektiv elmi layihənin yekunu idi.^[4]

Layihədə Uilyam T. R. Foks (ing. William T. R. Fox), Bernard Brodi (ing. Bernard Brodie), Harold Lassuell (ing. Harold Lasswell), Yuqen Steyli (ing. Eugene Staley), Ceykob Vayner (ing. Jacob Viner) və Vernon Van Dayk (ing. Vernon Van Dyke) kimi tədqiqatçılar iştirak etmişdirlər.^[4]

1940-cı illərdə Kolumbiya Universiteti, Prinston, Şimali Karolina Universiteti, Northwestern, Yel Universiteti və Pensilvaniya Universiteti kimi ali təhsil müəssisələrində təhlükəsizlik tədqiqatları üzrə kurslar tədris olunmağa başlanmışdır.^[4] RAND Korporasiyası kimi beyin mərkəzləri də İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı dövrdə ABŞ-də təhlükəsizlik tədqiqatlarının formalaşmasında mühüm rol oynamışdır.^[1]

Bu sahə Soyuq müharibə dövründə beynəlxalq münasibətlər elmi çərçivəsində sürətlə inkişaf etmiş, həmin dövrdə Tomas Şellinq (ing. Thomas Schelling)^[5] və Henri Kissincer (ing. Henry Kissinger)^[6] kimi realist siyasi alimlər nüvə çəkindirmə (ing. nuclear deterrence) məsələlərinə diqqət yönəltmişdirlər.

Sonrakı illərdə bir sıra alimlər təhlükəsizlik tədqiqatlarının iqtisadi təhlükəsizlik, ətraf mühit təhlükəsizliyi və ictimai səhiyyə kimi mövzuları da əhatə etməsi zərurətini irəli sürmüşlər. Lakin Stiven Volt (ing. Stephen Walt) bu genişləndirməyə qarşı çıxaraq, belə bir addımın sahənin elmi bütövlüyünü zəiflədə biləcəyini bildirmişdir.^[1]

Ənənəvi olaraq təhlükəsizlik tədqiqatları siyasi elmlər və ictimai siyasət proqramlarının tərkib hissəsi olsa da, müasir dövrdə bu sahə getdikcə daha çox fənlərarası yanaşma ilə inkişaf etdirilir. Bu yanaşma tarix, coğrafiya (xüsusilə klassik geosiyasət), hərbi elmlər və kriminologiya kimi sahələrdən bilikləri özündə birləşdirir.

Təhlükəsizlik tədqiqatları həmçinin strateji tədqiqatlar və hərbi elmlər sahələri ilə sıx bağlıdır; bu istiqamətlər üzrə aparılan tədqiqatlar çox vaxt təhlükəsizlik tədqiqatlarına həsr olunmuş elmi jurnallarda dərc olunur.^[7]

İstinadlar

↑ ¹ ² ³ Walt, Stephen M. "The Renaissance of Security Studies". International Studies Quarterly. 35 (2). 1991: 211–239. doi:10.2307/2600471. ISSN 0020-8833. JSTOR 2600471.
↑ Williams, Paul (2012) Security Studies: An Introduction, Abingdon: Routledge
↑ Rossi, Norma; Riemann, Malte, redaktorlar Security Studies: An Applied Introduction. SAGE. 15 mart 2024. ISBN 9781529615548.
↑ ¹ ² ³ ⁴ Baldwin, David A. "Security Studies and the End of the Cold War". World Politics. 48 (1). 1995: 117–141. doi:10.1353/wp.1995.0001. ISSN 0043-8871. JSTOR 25053954.
↑ "War and Peace in the Nuclear Age; At the Brink; Interview with Thomas Schelling, 1986". openvault.wgbh.org.
↑ Buzan, Barry; Hansen, Lene. The Evolution of International Security Studies. 27 avqust 2009. ISBN 9781139480765.
↑ Betts, Richard K. "Should Strategic Studies Survive?". World Politics. 50 (1). 1997: 7–33. doi:10.1017/S0043887100014702. ISSN 0043-8871. JSTOR 25054025.

Ədəbiyyat siyahısı

Williams, Paul (2008). Security Studies: An Introduction. Abingdon: Routledge. ISBN 978-0-415-78281-4.
Rossi, Norma; Riemann, Malte, eds. (2024). Security Studies: An Applied Introduction. London: SAGE. ISBN 9781529615548.

[:1-1] ¹ ² ³ Walt, Stephen M. "The Renaissance of Security Studies". International Studies Quarterly. 35 (2). 1991: 211–239. doi:10.2307/2600471. ISSN 0020-8833. JSTOR 2600471.

[2] Williams, Paul (2012) Security Studies: An Introduction, Abingdon: Routledge

[3] Rossi, Norma; Riemann, Malte, redaktorlar Security Studies: An Applied Introduction. SAGE. 15 mart 2024. ISBN 9781529615548.

[:0-4] ¹ ² ³ ⁴ Baldwin, David A. "Security Studies and the End of the Cold War". World Politics. 48 (1). 1995: 117–141. doi:10.1353/wp.1995.0001. ISSN 0043-8871. JSTOR 25053954.

[5] "War and Peace in the Nuclear Age; At the Brink; Interview with Thomas Schelling, 1986". openvault.wgbh.org.

[6] Buzan, Barry; Hansen, Lene. The Evolution of International Security Studies. 27 avqust 2009. ISBN 9781139480765.

[7] Betts, Richard K. "Should Strategic Studies Survive?". World Politics. 50 (1). 1997: 7–33. doi:10.1017/S0043887100014702. ISSN 0043-8871. JSTOR 25054025.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]