Türk axını

Türx axını (türk. Türk Akını, rus. Турецкий поток) ya da rəsmi adı ilə TürkAxın^[1] — Rusiyadan başlayıb Qaradəniz üzərindən Türkiyəyə köçürülməsi planlanan təbii qaz boru xətti layihəsinin adı. Layihənin tövsiyəsi Türkiyəyə etdiyi bir dövlət ziyarəti vaxtı 1 dekabr 2014 tarixində Rusiya dövlət başçısı Vladimir Putin tərəfindən edildi.^[2][3] Daha əvvəlcədən edilməsi planlanan "Cənub Axın Layihəsi"nin yerini alan layihə 10 oktyabr 2016 tarixində imzalanan Dövlətlərarası Müqavilə ilə rəsmiyyət qazanmışdır.^[4][5]

Boru xəttinin Anapa yaxınlarındakı Russkaya kompressor dayanacağından başladılması planlanarkən, Türkiyəyə haradan giriş edəcəyi hələ qərar bağlanmamışdır. Xəttin Türkiyədəki başlanğıc nöqtəsinə qərar verildiyinə "Gazprom"un boru döşəmə işlərinə tezliklə başlaması gözlənilməkdədir.^[5] Həmçinin iki dənə boru döşəmə gəmisi Qaradənizdə hal-hazırda gözləyir.^[6]

Boru xəttinin planlanan təxmini daşınma tutumu ildə 31.5 milyard kub metrdir.^[5] Türkiyənin bu layihədən ildə 15.75 milyard kub metr təbii qaz alması və qalan 15.75 milyard kub metr qazın Avropaya ixrac edilməsi düşünülür.^[4] Ancaq, Türk-Yunan sərhədində Avropaya köçürüləcək təbii qaz xəttinin bu miqdarı daşımaq üçün yetərli tutumu olmadığı tərəfdən narahatlıqlar da vardır.^[7] Avropa Enerji Komissiya başçısı Maroş Şefçoviç isə tövsiyə edilən boru xəttinin müştərilərinin tələblərini aşdığını müəyyən edir.^[8] Nəticə olaraq Rusiya ilə Türkiyə arasındakı müzakirələr hələ tamamlanmış deyildir.^[9]

Türkiyə və Rusiya arasındakı ilk birbaşa təbii qaz boru xətti olan Mavi axın 2005-ci ildə dövriyyəyə girdi. Daha sonra genişləndirmə planı çərçivəsində adı "Cənub axını" olaraq dəyişdirildi. 2009-cu ildə Rusiya dövlət başçısı Putin, Qaradənizin altından keçərək Samsundan Ceyhana qədər uzanan və həmçinin Suriya, Liviya, İsrail və Kipri də ehtiva edən "Mavi axın 1" layihəsini açıqladı.^[10]