Servikal serklaj (uşaqlıq boynu serklajı, servikal tikiş adları ilə də tanınır) erkən doğum[1][2] riskinin qarşısını almaq və hamiləlik zamanı uşaqlıq boynunu gücləndirmək üçün istifadə olunur. Tək plodlu hamiləliklərdə (uşaqlıq boynu zəif olduqda və ya erkən qısalması baş verdikdə) uşaqlıq boynunun tikilməsi embrionunun aşağı düşməsinə mane olur və erkən doğuş riskini azaldır.[3] Bu proseduru riskli hamiləliklərdə tətbiq edirlər.[1] Prosedur zamanı hamiləliyin erkən mərhələlərində (əsasən 12-14 həftələr arasında) uşaqlıq boynuna və ətrafına tikiş qoyulur. Hamiləliyin sonuna yaxın həmin tikişlər sökülür. Prosedur lokal anesteziya altında, adətən peridural anesteziya (epidural) vasitəsilə həyata keçirilir. Bu prosesi mama-ginekoloq həyata keçirir.[4] Əvvəllər hamiləliyin nisbətən sonrakı mərhələlərində düşük yaşamış qadınlara prosedur əsasən hamiləliyin 1-ci və ya 2-ci trimestirində tətbiq edilir.[5] Fransız dilində "serklaj" sözü ətraf, halqa və ya sarğı mənalarını verir.[6]
Əvvəlki hamiləliklərində erkən doğuşu olmuş, uşaqlıq boynunun uzunluğu 25 mm-dən az olan qadınlarda serklaj vaxtından əvvəl doğuşun qarşısını alır, uşağın ölüm riskini azaldır.
Əvvəlcədən olunacağı planlaşdırılmış serklaj prosedurunun uğurlu olma faizi təxminən 80-90%-dir. Bəzi hallarda xəstənin vəziyyətinə baxaraq bu əməliyyatı təcili etmək qərarına gəlirlər.[2] Bu zaman isə uğurluluq faizi 40-60%-ə qədər düşür. Hamiləlik müddətinin 37 həftəyə (tam müddətli) qədər uzanması ilə nəticələnən serklaj uğurlu serklaj hesav edilir. Serklaj tətbiq edildikdən sonra, erkən doğuş riskini istisna etmək üçün xəstə ən azı bir neçə saat (bəzi hallarda bir gecə) nəzarət altında saxlanılmalıdır.[2]
Xəstəxana buraxılışından sonra yataq istirahəti və iki həftəyə qədər bütün fiziki fəaliyyətdən (cinsi əlaqə daxil olmaqla) qaçınmaq tövsiyə olunur. Müşahidə adətən uşaqlıq boynunun və tikişlərin vəziyyətini, həmçinin vaxtından əvvəl doğuş əlamətlərini izləmək üçün aparılır.[7]
Erkən doğum riski olan tək emrionlu hamiləlikdə serklajın qoyulması vaxtından əvvəl doğuş hallarını və doğuşdan sonrakı ölüm (perinatal ölüm) riskini azaldır.
Çox embrionlu hamiləliklərdə isə serklajın qoyulması həmin nəticəni verməyə də bilir. Aparılan çox saylı araşdırmalar nəticəsində çox emrionlu hamiləliklərdə serklajın uğurlu olacağına dair sübutlar əldə edilməmişdir. Servikal serklajın antibiotiklər və ya vaginal pessari kimi digər müalicə üsulları ilə birlikdə tətbiqinin də nəticələri hələ ki elmə qeyri-müəyyən olaraq qalır.[8]
- Mak Donald servikal serklajı 1957-ci ildə irəli sürülmüşdür. Ən geniş yayılmış üsullardan biridir. Uşaqlıq boynunun bağlanması üçün istifadə olunur.[9] Bu zaman serviksin yuxarı hissəsini bağlamaq üçün tikişlər qoyulur. Bu serklaj adətən hamiləliyin 16-18-ci həftələri arasında tətbiq olunur. Tikiş hamiləliyin 37-ci həftəsində və lazımi göstəricilər olduqda isə daha tez götürülür. Metod avstraliyalı mama-ginekoloq İ.A. Mak Donald tərəfindən işlənilmişdir.[10]
- Şirodkar serklajı tikişinə görə fərqlənsə də Mak Donald serklajına çox bənzəyir. Bu prosedur zamanı tikişlər uşaqlıq boynunun divarlarından keçir və gizli tikişlərdir.[11] Bu növ serklaj Mak Donald serklajından daha az yayılmışdır və texniki cəhətdən daha mürəkkəbdir. İnfeksiya riskinin isə bu serklajda daha az olduğu güman edilir (sübut edilməsə də). Şirodkar proseduru zamanı bəzən uşaqlıq boynunun ətrafında qalıcı (çıxarılmayan) tikişlər qoyulur və bu tikişləri yalnız keysəriyyə əməliyyatı zamanı çıxartmaq mümkün olur. Şirodkar texnikası ilk dəfə 1955-ci ildə Bombayda V. N. Şirodkar tərəfindən təsvir edilmişdir.[12]
- Abdominal serklaj ən az rast gəlinən serklaj növüdür. Bu prosedur zamanı daimi tikişlər qoyulur. Qarın boşluğunun içərisindən serviksin ən yuxarı hissəsinə və kənarına sarğı tətbiq etməyi tələb edir.[11][13] Serviksin standart serklajı qısa olduqda, vaginal serklajın uğursuz olduğu və ya həyata keçirilə bilmədiyi hallarda tətbiq edilir. Bununla belə, bəzi həkimlər (məsələn, Çikaqo Universitetindən Artur Haney və Nyu-Cersi Tibb və Stomatologiya Universitetindən Corc Davis) əməliyyatdan sonrakı hamiləliyin daha yaxşı nəticələrinin qəbul edilməsi səbəbindən vaginal (ənənəvi) serklajdan daha çox transabdominal serklajdan (TAC) istifadə edilməsini tələb edirlər. Bu cür serklajdan sonra keysəriyyə əməliyyatı lazım gəlir. Transabdominal serklaj xəstəyə istmik-servikal çatışmazlıq diaqnozunun qoyulduğu hallarda hamiləlikdən əvvəl də tətbiq edilə bilər.[14]
Serklaj təhlükəsiz bir prosedur hesab olunsa da əməliyyat zamanı və ya əməliyyatdan sonra baş verə biləcək bir sıra ağırlaşmalar da vardır. Bunlar aşağıdakılardır:
- yerli və ya ümumi anesteziya ilə bağlı risklər;
- erkən doğuş;
- membranların vaxtından əvvəl yırtılması;
- servikal infeksiya;
- amnion kisəsinin infeksiyası (xorioamnionit)
- servikal yırtıq (doğuş başlamazdan əvvəl tikiş çıxarılmazsa baş verə bilər);
- uşaqlığın yırtılması (doğuş başlamazdan əvvəl tikiş çıxarılmazsa baş verə bilər);
- serviks və ya sidik kisəsinin zədələnməsi;
- qanaxma;
- uşaqlıq boynunda açılışın olmaması, servikal distosiya;
- serviksin yerdəyişməsi.
Arabin firmasından olan Pessari əməliyyat tələb etmədən vaxtından əvvəl doğuşun qarşısını almaq üçün təklif edilən silikon cihazdır.[15]
Bu cihaz haqqında hipotezlər ondan ibarətdir ki, bu cihaz da serklaj kimi uşaqlıq boynunu qapalı saxlamağa kömək edir və dölün bütün ağırlığını uşaqlıq boynunun üzərinə salmamaqda mühüm rol oynayır.[16] Lakin, müəyyən edilmişdir ki, həm tək emrionlu, həm də çox embrionlu hamiləliklərdə pessarinin qoyulması erkən doğuş riskini azaltmaqda heç bir rol oynamır.[17]
- ↑ 1 2 edhacare.com. "Цервикальный серклаж". https://www.edhacare.com/ (rus). edhacare.com.
- ↑ 1 2 3 Zarko Alfirevic, Tamara Stampalija, Nancy Medley. "Наложение швов на шейку матки (цервикальный серкляж) для предотвращения преждевременных родов при одноплодной беременности". cochrane library (ingilis). 2017-06-06.
- ↑ Vincenzo Berghella, Timothy J. Rafael, Jeff M. Szychowski, Orion A. Rust, John Owen. Cerclage for Short Cervix on Ultrasonography in Women With Singleton Gestations and Previous Preterm Birth: A Meta-Analysis // Obstetrics & Gynecology . 117 (ingilis) (3). 2011-03. 663. doi:10.1097/AOG.0b013e31820ca847. ISSN 0029-7844. 2024-02-05 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Zarko Alfirevic, Tamara Stampalija, Nancy Medley. Cervical stitch (cerclage) for preventing preterm birth in singleton pregnancy // The Cochrane Database of Systematic Reviews . 2017 (6). 2017-06-06. CD008991. doi:10.1002/14651858.CD008991.pub3. ISSN 1469-493X. 2022-11-22 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Hofmeyr, GJ; Kulier, R. "Abdominal decompression in normal pregnancy". The Cochrane Database of Systematic Reviews (6). 13 June 2012: CD001062. doi:10.1002/14651858.CD001062.pub2. PMC 7050618 (#bad_pmc). PMID 22696321.
- ↑ Thomas Lathrop Stedman. Webster's New World/Stedman's concise medical dictionary. New York : Prentice Hall Press. 1987. ISBN 978-0-13-948142-0.
- ↑ Timothy J Rafael, Vincenzo Berghella, Zarko Alfirevic. Cervical stitch (cerclage) for preventing preterm birth in multiple pregnancy // The Cochrane Database of Systematic Reviews . 2014 (ingilis) (9). 2014-09-10. CD009166. doi:10.1002/14651858.CD009166.pub2. ISSN 1469-493X. 2024-03-28 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ George U Eleje, Ahizechukwu C Eke, Joseph I Ikechebelu, Ifeanyichukwu U Ezebialu, Princeston C Okam, Chito P Ilika. Cervical stitch (cerclage) in combination with other treatments for preventing spontaneous preterm birth in singleton pregnancies // The Cochrane Database of Systematic Reviews . 2020 (ingilis) (9). 2020-09-24. CD012871. doi:10.1002/14651858.CD012871.pub2. ISSN 1469-493X. 2024-03-28 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ editor. "Cervical Cerclage". American Pregnancy Association (ingilis). 2012-04-26. 2024-02-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-05.
- ↑ Ian A. McDonald. SUTURE OF THE CERVIX FOR INEVITABLE MISCARRIAGE // BJOG: An International Journal of Obstetrics & Gynaecology . 64 (ingilis) (3). 1957-06. 346–350. doi:10.1111/j.1471-0528.1957.tb02650.x. ISSN 1470-0328. 2024-02-05 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ 1 2 Айламазян, Эдуард Карпович|Айламазян Э. К. Акушерство / Изд. 8-е, испр. и доп. // С-Пб.: СпецЛит, 2014. — 543 с. ISBN 978-5-299-00590-5. С. 496—507 (Гл. 53. Плодоразрушающие операции).
- ↑ Elizabeth Goulding, Boon Lim. McDonald transvaginal cervical cerclage since 1957: from its roots in Australia into worldwide contemporary practice // BJOG: An International Journal of Obstetrics & Gynaecology . 121 (ingilis) (9). 2014-08. 1107–1107. doi:10.1111/1471-0528.12874. ISSN 1470-0328. 2024-02-05 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Копшев С. Н.
- ↑ Ершикова Г. М.
- ↑ Rahana Abd Rahman, Ixora Kamisan Atan, Anizah Ali, Aida Mohd Kalok, Nor Azlin Mohamed Ismail, Zaleha Abdullah Mahdy, Shuhaila Ahmad. Use of the Arabin pessary in women at high risk for preterm birth: long-term experience at a single tertiary center in Malaysia // BMC Pregnancy and Childbirth . 21. 2021-05-10. 368. doi:10.1186/s12884-021-03838-x. ISSN 1471-2393.
- ↑ Kypros H. Nicolaides, Argyro Syngelaki, Liona C. Poon, Gemma Picciarelli, Natasa Tul, Aikaterini Zamprakou, Evdoxia Skyfta, Mauro Parra-Cordero, Ricardo Palma-Dias, Jesus Rodriguez Calvo. A Randomized Trial of a Cervical Pessary to Prevent Preterm Singleton Birth // New England Journal of Medicine . 374 (ingilis) (11). 2016-03-17. 1044–1052. doi:10.1056/NEJMoa1511014. ISSN 0028-4793. 2024-02-05 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Kypros H. Nicolaides, Argyro Syngelaki, Liona C. Poon, Catalina de Paco Matallana, Walter Plasencia, Francisca S. Molina, Gemma Picciarelli, Natasa Tul, Ebru Celik, Tze Kin Lau, Roberto Conturso. Cervical pessary placement for prevention of preterm birth in unselected twin pregnancies: a randomized controlled trial // American Journal of Obstetrics and Gynecology . 214 (1). 2016-01. 3.e1–3.e9. doi:10.1016/j.ajog.2015.08.051. ISSN 0002-9378.