Sayqak[3] (lat. Saiga tatarica) – Qazaxıstan, Özbəkistan, Türkmənistan, Rusiya və Monqolustanda yaşayan cütdırnaqlı bir heyvandır. Hal hazırda iki yarımnövü mövcuddur – əsl sayqak (lat. Saiga tatarica tatarica) və monqol sayqakı (lat. Saiga tatarica mongolica).
| Sayqak | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Sayqak |
||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
İki təcrid olunmuş sahədə yayılmışdılar: Monqol Altayından cənubda, Baytaq-Boqdo zirvəsi yanında və Monqol Altayından şimalda Böyük göllər çalasında. Hal-hazırda ancaq ancaq Monqol Altayından şimalda Şarqın Qobi səhrasında qalıb. Areal 4–5 min km².-i keçmir.
Sayları 1984-cü ildə 100–150 başı keçmirdi. Monqol sayqakının sayının azalması brakonyerliklə və otlaqlarının ev heyvanlarının sürüləri tərəfindən tutulması ilə əlaqədardır. Qanunla qorunurlar.
2010-cu illərin ortasında sayqakların sayı kəskin şəkildə azalmışdı. 15 il ərzində 95% azalma müşahidə olunub.[4] 2010-cu ilin mayında Qazaxıstanın Ural bölgəsində yaşayan 26 min sayqakdan təxminən 12 mini ölü tapılmışdır. Bu pasterellyoz infeksiyasının nəticəsi idi. Lakin, yoluxmaların təkiki nə olduğunu hələ də bilinmir.[5] 2015-ci ilin mayında daha bir infeksiya (ehtimal ki, həmin həstəlik) ölkənin üç şimal bölgəsində olunub.[6] Mayın 28-də Qazaxıstanın mərkəzində yerləşən Betpak-Dalada 120 min sayqakı ölümü təsdiqlənmişdi. Bu sayqakların ümumi dünya əhalisindən təxminən üçdə birini təşkil edirdi.[7] 2016-cı ilin aprelində sayqakların sayı həmin ərazisində 31 mindən 36 minə qədər çoxalıb.[8] Qazaxıstan boyu 2021-ci ilin aprelinin hesabatı göstərib ki, sayqakların sayı 334 mindən 842 minə qədər çoxalıb. Bunun səbəbləri arasında hökumətin brakonyerliyə qarşı və konservasiya tədbirləri var idi.[9]
Cütləşmə vaxtı erkək bir neçə dişi ilə birgə olur. Boğazlıq vaxtı 5 aydır. Dişi 1–2 bala gətirir.[10]
- ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2004.
- ↑ Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p. ISBN 978-0-8018-8221-0
- ↑ Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğəti (az.). Elm nəşriyyatı. 2021. səh. 549. ISBN 978-9952-523-37-9.
sayqak (zool.)
- ↑ "Welcome to the Saiga Conservation Alliance". Saiga Conservation Alliance. 22 May 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 December 2012.
- ↑ "Mystery over mass antelope deaths in Kazakhstan". BBC News. 2010. İstifadə tarixi: 19 December 2012.
- ↑ "Saiga Antelope Death Toll in Kazakhstan Reaches 85,000". Radio Free Europe/Radio Liberty. 22 May 2015. İstifadə tarixi: 25 May 2015.
- ↑ "Catastrophic Collapse of Saiga Antelopes in Central Asia". United Nations Environment Programme. 2015. 4 March 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 August 2015.
- ↑ Yin, S. "Saiga Population Grows After Mysterious Epidemic". The New York Times. 2016. İstifadə tarixi: 19 April 2018.
- ↑ Briggs, Helen. "Critically endangered antelope saiga makes comeback". BBC News. 2021. İstifadə tarixi: 4 July 2021.
- ↑ Sandro Lovari. "Saiga". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc. 10 Eylül 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 Haziran 2020.
- В.Е Соколов. Редкие и исчезающие животные. Млекопитающие. Москва "Высшая школа" 1986 səh. 464