Sara Sarayeva (Tağıyeva) — Hacı Zeynalabdin Tağıyevin qızı və onun maarifpərvər və xeyriyyəçi fəaliyyətinin araşdırıcısı və təbliğatçısı, dissident.
| Sara Sarayeva | |
|---|---|
| Sara Zeynalabdin qızı Tağıyava | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Bakı, Bakı qəzası, Bakı quberniyası, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | (92 yaşında) |
| Vəfat yeri | Bakı, Azərbaycan |
| Vətəndaşlığı |
 Rusiya imperiyası→.svg){kind=small} Azərbaycan SSR→ Azərbaycan |
| Atası | Hacı Zeynalabdin Tağıyev |
| Anası | Sona Tağıyeva |
| Milliyyəti | azərbaycanlı |
| Fəaliyyəti | kitabxanaçı |
Sara Zeynalabdin qızı Tağıyeva 1899-cu il mayın 20-də Bakıda anadan olub.[1] İbtidai təhsilini atasının açdığı Qızlar Məktəbində alıb. Daha sonra Peterburq Universitetində təhsil alıb.[2]
1916-cı ildə Zeynal bəy Səlimxanovla ailə həyatı qurub. 1917-ci ildə bir qız övladı (Səfiyyə Səlimxanova) dünyaya gəlib.[3]
Atasının vəfatından (1924) sonra sovet hökuməti tərəfindən sıxışdırılan Sara 1931-ci ildə ailəsindən ayrılaraq Peterburqa köçüb. Orada zavodların birində çilingər köməkçisi işləyib. Eyni yerdə mühasib işləyən tatar mənşəli Nikolay Sarayevlə ailə həyatı qurub. Ondan Oleq və Lev adında iki oğlu olub. Nikolay Sarayev II Dünya müharibəsi cəbhəsində həlak olub.[4]
1934-cü ildə S.M.Kirovun qətlə yetirilməsində şübhəli bilinərək saxlanılıb. Heç bir sübut olmadığından bir müddət sonra azadlığa buraxılıb.[5]
Müharibədən sonra Sara Sarayeva Bakıya qayıdıb. 1955-ci ildə M.F.Axundov adına Azərbaycan Pedaqoji Rus dili və Ədəbiyyatı İnstitutunda kitabxanaçı işləməyə başlayıb. Lakin burada atasının maarifpərvər və xeyriyyəçi fəaliyyətinin təbliğatı ilə məşğul olduğuna görə sıxışdırılıb və 1957-ci ildə müxtəlif bəhanələrlə işdən çıxarılıb. Ömrünün sonuna qədər heç bir yerdə işləməyib.[4]
1991-ci il dekabrın 15-də Bakıda vəfat edib. Cənazəsi özünün doğulduğu, sonradan Tarix Muzeyi olmuş binadan götürülüb.
Sara xanım bütün ömrü boyu Hacı Zeynalabdin Tağıyev şəxsiyyətinin həqiqi qiymətinin verilməsi, atasının təmiz adının bərpası uğrunda mübarizə aparıb. O, sovet dövrünün tarix kitablarında Hacı Zeynalabdin Tağıyevin "sinfi düşmən" kimi təqdim olunmasının düzgün olmadığını, onun bir milyonçu olsa da inqilabdan əvvəl Azərbaycanda elmin, təhsilin və mədəniyyətin inkişafında misilsiz xidmətləri olduğunu arxiv sənədləri ilə sübuta yetirib. Sara xanım atasının maarifpərvər və xeyriyyəçi fəaliyyəti haqqında topladığı çoxsaylı faktları və arxiv materiallarını dövlət idarələrinə, elm və təhsil müəssisələrinə təqdim edib. Hətta bu mövzuda dissertasiya da yazıb.[4]
Sara Sarayeva öz məqsədinə yalnız ömrünün son illərində qismən nail olub. Belə ki, 1980-ci illərin axırlarında artıq mətbuat səhifələrində Hacı Zeynalabdin Tağıyev şəxsiyyətinin həqiqi qiymətinin verildiyi yazılar yazılmağa, böyük xeyriyyəçi haqqında ictimai tədbirlər keçirilməyə başladı. Sara xanım ilk dəfə dövlət televiziyasının efirinə çıxdı. Onun haqqında hətta sənədli film də çəkildi.[6]
- "Я – дочь бакинского миллионера Тагиева". Документы о жизни и барбе Сары Сараевой-Тагиевой. Bakı: “Azpoliqraf”, 2023, 208 s.
- ↑ "Muzeydə Hacı Zeynalabdin Tağıyevin qızı Sara xanım Tağıyevanın anadan olmasının 120 illiyinə (1899-1991) həsr olunmuş xatirə tədbiri keçirilib - azhistorymuseum.gov.az".
- ↑ "Fərhad Cabbarov: Tağiyevin qızı Sara xanım arxiv sənədlərini həmişə öz üzərində gəzdirib - anl.az".
- ↑ "Hacı Zeynalabdin Tağıyevin nəticəsi: "Dedi ki, babanı boş yerə axtarmağa dəyməz, onu dənizdə batırıblar" – Sensasion müsahibə - teref.az".
- ↑ 1 2 3 "Cəmil Həsənli: Sara Sarayevanın səksəkəli taleyi - Hacı Zeynalabdinin QIZI - azlist.az".
- ↑ "«Объективного подхода нет» В Баку отметили 120-летие Сары Тагиевой - дочери знаменитого мецената - anl.az".
- ↑ "Hacı Zeynalabdin Tağıyev Bakıya qayıdır - Nizaməddin Şəmsizadə yazır - edebiyyatqazeti.az".