Romeo və Cülyetta (ing. Romeo and Juliet , rus. Ромео и Джульетта) – rus bəstəkarı Sergey Prokofiyev tərəfindən ingilis şairi Uilyam Şekspirin "Romeo və Cülyetta" pyesinin motivləri əsasında bəstələnmiş balet. Bu balet dünyada ən çox səhnələşdirilən və əksər böyük balet şirkət və teatrlarının repertuarına daxil olan əsərlərdəndir. Prokofiyev baletin musiqisini orkestr üçün üç süitası və bəzi pianino işləri əsasında formalaşdırmışdır.
Balet Sergey Radlov və Adrian Piotrovski[1] tərəfindən (o əvvəlcə Romeo və Cülyetta mövzusunun Prokofiyevin özü tərəfindən işlənməsini məsləhət görmüşdür) yaradılmış libretto əsasında, Prokofiyev tərəfindən 1935-ci ilin sentyabrında, Kirov Baletinin (indiki Mariinski teatrı) sifarişi ilə tamamlanmışdır. Orijinal halında balet "xoşbəxt" sonluqlu olsa da, iki tanınmış tənqidçi – "Pravda" qəzetinin tənqidçilərindən biri olan Şostakoviç və "azmış modernistlər"dən olan Piotrovskinin də aralarına daxil olduğu bir çox tənqidçilərin mənfi rəylərindən sonra əsərə bir az diqqət çəkiçi və həyəcanlandırıcı səhnələr əlavə edilmişdir.[2] Baletin musiqisinin yaradılmasında istifadə edilmiş süitalar əvvəlcədən Moskvada və ABŞ – da dinlənilmiş olsa da, tam halda balet 30 dekabr, 1938-ci ildə ÇexoslovakiyanınBrno şəhərində ictimayətə təqdim edilmişdir. Əsərin bu gün daha çox istifadə olunan önəmli versiyası isə Leonid Lavrovskinin xareoqrafik quruluşunda, baş rollarda Qalina Ulyanova və Konstantin Sergeyev olmaqla 11 yanvar, 1940-cı ildə Sankt-Peterburq (o zamankı Leninqrad) şəhərindəki Mariinski teatrında (o zamankı Kirov teatrı) təqdim edilmişdir.
1962-ci ildə Ştutqart Baletində "Romeo və Cülyetta" baletinin Con Krankonun təqdimatında təqdim edilməsi ilə şirkət dünya şöhrəti qazanmışdır. Həmin təqdimatda əsərin ABŞ premyerası 1969-cu ildə həyata keçirilmişdir.
1965-ci ildə Royal Balet şirkəti xareoqraf Sör Kennet MakMillanın təqdimatında baletin "Covent Garden"da Kral Opera Evində təqdimatı keçirilmişdir. Səhnə və kostyum dizayneri Nikolas Corcaydis olan bu tədqimatda Marqot Fonteyn və Rudolf Nureyev əsas xarakterlərə yeni həyat vermişlər. Eyni zamanda Cülyütta rolu Fonteynin bitməkdə olan kariyerasında yeni canlanmaya səbəb olmuşdur.
2007-ci ildə Nyu-York Şəhər Baletində Prokofiyevin musiqisi əsasında "Romeo + Juliet" tamaşası təqdim edilmişdir.
4 iyul, 2008-ci ildə Prokofiyevin ailəsinin razılığı və Rusiya Dövlət Arxivinin icazəsi ilə bəstəkarın şəxsən yazdığı librettonun dünya premyerası keçirilmişdir. "The People's Artist: Prokofiev's Soviet Years" tədqiqatının müəllifi, musiqişünas Simon Morrison həmin librettonu Moskva arxivlərinin birindən tapmış, icazə aldıqdan sonra bütün librettonu bərpa etmiş, Mark Morris ona yenidən xareoqrafik quruluş vermişdir. Layihənin premyerası Nyu-Yorkda "Fisher Center for the Performing Arts at Bard College"də keçirilmişdir. Daha sonra balet Berkli, Norfolk, London, Nyu-York və Çikaqoda göstərilmişdir.
Bütün klassik əsərlərin instrumentasiyasında istifadə edilən musiqi alətləri xaric, "Romeo və Cülyetta"nın musiqisinin ifa edilməsi üçün tenor saksofonlara da ehtiyac vardır. Solo və orkestrın tərkibində istifadə edilən bu musiqi aləti əsərin səslənməsinə bənzəri olmayan bir xüsusilik əlavə etmişdir. Prokofiyev musiqiyə italiyansayağı görünüş vermək üçün cornet, viola d'amur və mandolinalardan istifadə etmişdir.
Tam instrumentasiya üçün aşağıdakı musiqi alətlərindən istifadə edilir:
Taxta nəfəs alətləri: pikkolo, 2 fleyta, 2 qoboy (ikincisi ingilis rojoku ilə əvəz edilir), ingilis rojoku, iki klarnet (ikincisi E-flat klarnetlə əvəz edilə bilir), bass klarnet, 2 faqot, kontrafaqot, tenor saksofon.
Musiqinin hazırlanmasında istifadə edilmiş süitalar
Süita No. 1 Romeo və Cülyettadan, Op. 64 bis
Xalq rəqsi
Səhnə (Küçənin canlanması)
Madrigal
Minuet (Qonaqların gəlişi)
Maskalar
Romeo və Cülyütta
Tibaltın ölümü
Süita No. 2 Romeo və Cülyettadan, Op. 64 ter
Montekkilər və Kapiletilər
Balaca Cülyetta
Keşiş Lauriens
Rəqs
Romeo və Cülyetta ayrılmamışdan əvvəl
Qızların su zanbaqları ilə rəqsi
Romeo və Cülyettanın məzarı
Süita No. 3 Romeo və Cülyattadan, Op. 101
Romeo fəvvarənin yanında
Səhər rəqsi
Cülyetta
Qulluqçu
Aubade (Səhər serenadası)
Cülyettanın ölümü…
Pianinoda ifa üçün on kiçik əsər, Op. 75
Prokofiyev 1937-ci ildə Romeo və Cülyettada istifadə üçün seçdiyi musiqiləri – Pianinoda ifa üçün Op. 75 on kiçik əsər əsəri istifadə etməmiş,lakin daha sonra onları özü təqdim etmişdir.
Xalq rəqsi
Səhnə: Küçənin canlanması
Minuet: Qonaqların gəlişi
Gənc qız Cülyetta
Maskarad
Montekkilər və Kapulettilər
Keşiş Laurens
Merkuççio
Qızların su zanbaqları rəqsi
Romeo və Cülyetta ayrılmamışdan əvvəl
Ədəbiyyat
Clark, Katerina Petersburg: Crucible of Cultural Revolution (Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1995)
Morrison, Simon The People’s Artist: Prokofiev’s Soviet Years (Oxford: Oxford University Press, 2008)
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
