Riversayd kilsəsi (ing. Riverside Church) — Nyu-York şəhərinin Morninqsayd Heyte məhəlləsində yerləşən interkonfessional kilsə. Kilsə Amerika Baptist Kilsələri və Birləşmiş Məsih Kilsəsi ilə əlaqəlidir. Kilsə filantrop biznesmen və Baptist Con D.Rokfeller Kiçik tərəfindən Baptist keşişi Harri Emerson Fosdik ilə birlikdə böyük bir interkonfessional kilsə kimi təsis edilib.
| Riversayd kilsəsi | |
|---|---|
 | |
 | |
| 40°48′42″ şm. e. 73°57′47″ q. u.HGYO | |
| Ölkə | |
| Yerləşir | Manhetten |
| Tikilmə tarixi | 1927 |
| Üslubu | neoqotika |
| Hündürlüyü | 119,48 m |
| Material | polad |
| Rəsmi sayt | trcnyc.org |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Riversayd kilsəsinin icması qırxdan çox etnik qrupun üzvlərini özündə birləşdirir. Kilsə 2000-ci ildə Nyu-York Şəhəri Mədəniyyət Abidələri Qoruma Komissiyası tərəfindən şəhər abidəsi kimi qeydiyyata alınıb[2] və 2012-ci ildə Tarixi Yerlərin Milli Qeydiyyatına daxil olunub.[3]
ABŞ İstiqlal müharibəsindən sonra Manhettendə 1823-cü ildə 16 icma üzvü tərəfindən qurulan "Mulberry Street Baptist" kilsəsi də daxil olmaqla bir neçə kiçik Baptist icması yaranıb. "Mulberry Street" kilsəsi 1860-cı illərdə Midtaun Manhettendə Brodveydə iki yerdə yerləşirdi. İş adamı Vilyam Rokfeller "Fifth Avenue Baptist" kilsəsinə üzv olan ilk Rokfellerlər ailəsinin üzvü idi. O, 1870-ci illərdə kilsənin əsas maliyyə dəstəkçisi oldu. Vilyam və qardaşı Con D. Rokfeller daha sonra kilsənin ideya müəllifi oldular və kilsənin bir çox xidmətləri Rokfellerlərin yaxınlıqdakı evində keçirilirdi. 1912-ci ildə kilsənin keşişi olan Kornelius Velfkin kilsəni daha müasir istiqamətə yönəltdi. XX əsrin əvvəllərində kilsə binası artıq tələbləri ödəmirdi. İcma köhnə qərargahını 1919-cu ildə satdı və ertəsi il Park Avenyu və 63-cü küçədə torpaq aldı. Con Rokfellerin oğlu Con D.Rokfeller Kiçik proqnozlaşdırılan 1 milyon dollarlıq xərclərin yarısını maliyyələşdirdi. "Kiçik Kafedral" adlandırılan yeni kilsə Henri Pelton tərəfindən Fransis Allen və Çarlz Kollens ilə əməkdaşlıqda layihələndirildi. Beşinci Avenyudakı son xidmət 3 aprel 1922-ci ildə keçirildi və adı dəyişdirilən Park Avenyu Baptist kilsəsi yeni yerdə ilk ibadətini həmin həftə keçirdi.[4]
1924-cü ildə Con D.Rokfeller Kiçik Park Avenyudan daha yuxarıda yerləşən Morninqsayd Heytedəki Müqəddəs İohann Kafedralına 500,000 dollar ianə etdi. Lakin bu kafedralın ideologiyasını proqressiv istiqamətə yönəltmək cəhdi uğursuz oldu. Növbəti ilin yanvarında Rokfellerin maliyyə təmin etdiyi Morninqsayd Heytedəki Beynəlxalq Evin lideri Harri Edmonds Rokfellerə məktub yazaraq məhəllədə yeni bir kilsə yaratmağı təklif etdi. Edmonds proqressiv keşiş Harri Emerson Fosdikin belə bir kilsəyə rəhbərlik etməsini təklif etdi. Rokfeller daha sonra Park Avenyu Baptist kilsəsinin liderlərinə planı danışdı və planlaşdırılan kilsə yerini yoxlamaq üçün agent işə götürdü.[5][6]
Voelfk 1925-ci ilin may ayının ortalarında istefa verdi və Rokfeller Kiçik dərhal yeni bir keşiş axtarmağa başladı, nəticədə Fosdiki seçdi. Fosdik Rokfellerin təkliflərini bir neçə dəfə rədd etmişdi və "ölkənin ən zəngin adamının keşişi kimi tanınmaq istəmədiyini" söyləmişdi. 1925-ci ilin may ayının sonunda Fosdik Park Avenyu Baptist Kilsəsinin keşişi olmağa razı oldu. İcma üzvlərinin yalnız on beş faizi Fosdikin təyin edilməsinə qarşı çıxdı.[7][8]
Riversayd kilsəsinin memarlığı Fransadakı Şartr kafedralı nümunəsindən götürülüb.[9]
Kilsə tikintisində ilk daş 1927-ci ildə qoyulub. 1928-ci ilin sonunda tikinti sahəsində böyük yanğın baş vermiş, taxta özül yanmış və daş üzlüklərin bir hissəsi dağılmışdı. Tikinti 1930-cu ildə tamamlandı. Kilsədə ilk ibadət həmin ilin 5 oktyabrında keçirildi.[10]
Kilsənin nefi şimal hissəsində yerləşir və hündürlüyü təxminən 30 metrdir. Uzunluğu 65 metr, eni 27 metrdir və 2500 nəfəri qəbul edə bilir. Kilsə girişinin yeddi bölməsi var. Bölmələrdə vitraj pəncərələri var. Kilsədə 51 vitraj pəncərəsi var. Nefin xarici divarı İndiana əhəngdaşı ilə üzbəüz olub və uclu dayaqlarla möhkəmləndirilib. Aralarındakı tonozlarda qızılgül pəncərələr var.[11]
-
2012-ci ilin aprelində Klermont prospektindən qüllənin görünüşü -
Kilsə nefi -
Mərkəzi giriş -
Daş oyma detalı -
Bu kimi bir neçə heykəllər kilsəni bəzəyir -
Qalereya içərisində heykəllənmiş fiqurlar
- ↑ 1 2 Global LEI index.
- ↑ "Cultural Resource Information System (CRIS)". en:New York State Office of Parks, Recreation and Historic Preservation. November 7, 2014. İstifadə tarixi: July 20, 2023.
- ↑ "National Register of Historic Places Weekly Lists for 2012" (PDF). en:U.S. National Park Service. December 28, 2012. December 28, 2019 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: February 15, 2020.
- ↑ "Dr. Woelfkin Quits Park Avenue Pulpit; Resigns After 40 Years in Baptist Ministry, 13 of Which Were at His Present Post". The New York Times. May 11, 1925. ISSN 0362-4331. November 3, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 3, 2019.
- ↑ Landmarks Preservation Commission, 2000. səh. 3.
- ↑ Paris et al., 2004. səh. 19.
- ↑ Dolkart, 1998. səh. 73.
- ↑ "Dr. Fosdick Accepts Call; Will Create A Liberal Church". The New York Times. May 29, 1925. ISSN 0362-4331. November 3, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 3, 2019.
- ↑ Miller, 1985. səh. 162.
- ↑ I. N. Phelps Stokes. New York Past and Present: Its History and Landmarks 1524-1939; One Hundred Views Reproduced and Described from Old Prints, Etc., and Modern Photographs. Plantin Press. 1939. 88.
- ↑ "Dr. Fosdick Called By Park Av. Baptists Insists On Changes; Stipulates That Church Shall Not Demand Baptism by Immersion". The New York Times. May 16, 1925. ISSN 0362-4331. November 3, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 3, 2019.
- Carder, Eugene Clayton; Church monthly (N.Y.). Architecture and symbolism of the Riverside Church. New York: Riverside Church. 1930. OCLC 3940539.
- Historic Structures Report: Riverside Church (PDF) (Hesabat). en:National Register of Historic Places, en:National Park Service. December 21, 2012. February 24, 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: November 11, 2019.
- Miller, R.M. Harry Emerson Fosdick: Preacher, Pastor, Prophet. Oxford University Press. 1985. ISBN 978-0-19-536523-8.
- Paris, Peter J.; Cook, John Wesley; Hudnut-Beumler, James; Mamiya, Lawrence; Tisdale, Leonora Tubbs; Weisenfeld, Judith. The History of the Riverside Church in the City of New York. Religion, Race, and Ethnicity. NYU Press. 2004. ISBN 978-0-8147-6836-5. May 22, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 11, 2019.
- Pendo, Mina. A Brief History of The Riverside Church. Riverside Church. 1957.
- The Riverside Church (PDF) (Hesabat). en:New York City Landmarks Preservation Commission. May 16, 2000. March 16, 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: November 11, 2019.
Vikianbarda Riversayd kilsəsi ilə əlaqəli mediafayllar var.- trcnyc.org — rəsmi saytı