Qonza[a] (ゴンザ?) və Soza[b] (ソウザ?) – gəmi qəzası nəticəsində Rusiyaya çatmış iki yapon. Onlar Sankt-Peterburqa aparılaraq Rusiya imperatriçası Anna İvanovna ilə görüşmüş, yapon dili məktəbində ruslara yapon dilini tədris etmişdirlər.
| Qonza | |
|---|---|
| Digər adı | Damian Pomortsyev (rus. Дамиан Поморцев) |
| Doğum tarixi | təq. 1718 |
| Vəfat tarixi | |
| Fəaliyyəti | pilot, müəllim, tərcüməçi |
| Soza | |
|---|---|
| Digər adı | Kozma Şults (rus. Козьма Шульц) |
| Doğum tarixi | naməlum |
| Vəfat tarixi | |
| Fəaliyyəti | tacir, müəllim, tərcüməçi |
Qonza və Soza 1729-cu ildə şoquna dəyərli mallar və gümüş aparan, Satsumadan yola düşən "Vakaşima" gəmisinin sərnişinləri idilər. Qonza tacir, Soza isə gəmi pilotu idi. Gəmi qəzaya uğrayaq Kamçatka yarımadasının cənub-şərqində yerləşən Avaça körfəzinin sahilinə çatmışdır. Gəmi heyəti kamçadalların hücumundan qurtulsalar da, kazaklarla qarşılaşmışdırlar.[3] Yerli kazak lideri Andrey Ştinnikovun əmri ilə kazaklar yaponlara atəş açaraq 15 nəfəri qətlə yetirmiş,[4] ancaq Qonza və Soza qətliamdan sağ çıxa bilmişdirlər. Onlar İrkutska çataraq bu hadisə haqqında məruzə vermişdirlər. Qətliamın səbəbkarı olan Ştinnikov həbs olunmuş və yaponların iştirakı ilə asılaraq edam olunmuşdur.[3]
Qonza və Soza əvvəlcə Moskvaya, daha sonra Sankt-Peterburqa göndərilmiş və 1733-cü ildə İmperatriça Anna ilə görüşmüşdürlər.[5] Qonza Damian Pomortsyev, Soza isə Kozma Şults adını götürmüşdür.[3] 1735-ci ildə pravoslavlığı qəbul edən Qoza və Soza Aleksandr Nevski monastırında rus dilini öyrənmiş və yapon dilini öyrətmişdirlər.[4][5] Onlar 1736-cı ildə İmperatriça Annanın göstərişi ilə Peterburq Elmlər Akademiyasında yaradılmış yapon dili məktəbində müəllim kimi işləməyə başlamışdırlar. Bu, Avropada ilk belə məktəb idi.[2] Sankt-Peterburq qarnizonundan olan əsgərlərin iki oğlu Andrey Fenyev və Pyotr Şenanıkin onların şagirdləri təyin olunmuşdurlar.[4] Soza 1736-cı ilin axırında ölmüş, Qonza müəllimliyə davam etmişdir.[5]
Qonza rus dilində səlis danışmağı öyrənsə də, Yaponiyanı 11 yaşında tərk etdiyi üçün yapon dilində yazı bacarıqları zəif olmuşdur.[2] Buna səbəbdən yapon dilini öyrətmək üçün Satsuma dialektində hazırladığı yazı materialları kiril qrafikasında tərtib olunmuşdur.[4] O, 1738-ci ildə kitabxanaçı Andrey Boqdanov ilə birlikdə yeni slavyan-yapon lüğətini tərtib etmişdir.[1][5] 1739-cu ildə daha üç nəfər onun şagirdi təyin olunmuşdur. Qonzanın 1739-cu ilin dekabrındakı ölümündən sonra məktəbin rəhbəri Boqdanov olmuş, Fenyev və Şenanıkinə rəsmi tərcüməçi statusu verilmişdir.[4] Onlar 1742-ci ildə Yaponiyaya göndərilmiş Rusiya ekspedisiyasında yapon dili tərcüməçiləri kimi iştirak etmişdirlər.[1] Sankt-Peterbuqdakı yapon dili məktəbi 1754-cü ildə İrkutska köçürülmüşdür.[2]
- Denbey – 1697-ci ildə Kamçatkada xilas edilən, Rusiyada yapon dili tədrisi ilə məşğul olan yapon.
- ↑ 1 2 3 4 "Meetings Between Russia and Japan As Seen in History: Japanese Castaways and the Russian Response" (PDF). Russia and Japan: a Historical Survey (ingiliscə). Tohoku Universiteti: 34, 44. 1998. İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2024.
- ↑ 1 2 3 4 Streltsov, Nobuo. səh. 25
- ↑ 1 2 3 4 Wildes. səh. 62
- ↑ 1 2 3 4 5 Wells, David N. The Russian Discovery of Japan, 1670-1800 (ingiliscə). Routledge. 2020. ISBN 9780415870269. İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2024.
- ↑ 1 2 3 4 Mikhailova, Steele. səh. 22
- Wildes, Harry Emerson. "Russia Meets the Japanese". The Russian Review (ingiliscə). 3 (1). payız 1943: 55–63. doi:10.2307/125232. İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2024.
- Streltsov, Dmitry V.; Nobuo, Shimotomai. A History of Russo-Japanese Relations: Over Two Centuries of Cooperation and Competition (ingiliscə). Brill. 2019. 25. ISBN 978-90-04-40000-9. İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2024.
- Mikhailova, Yulia; Steele, M. William. Japan and Russia: Three centuries of mutual images (ingiliscə). Global Oriental. 2008. 22. ISBN 978-1-905246-42-7. İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2024.