Qliz 581 (ing. Gliese 581) — Tərəzi bürcü istiqamətində yerləşən və Yerdən təxminən 20.3 işıq ili uzaqlıqda olan bir qırmızı cırtdan ulduz. Bu ulduz Qlize kataloqunda 581-ci sırada yerləşdiyindən bu adı almışdır. Qliz 581 spektral sinif M3V tipinə aiddir və aşağı parlaqlığa malikdir. Bu ulduz astronomlar arasında əsasən planet sisteminə sahib olması ilə tanınır.[6] Qliz 581 Günəşdən çox daha soyuq və kiçik bir ulduzdur. Onun kütləsi Günəşin təxminən 0.31-i, radiusu isə 0.29-u qədərdir. Səth temperaturu təxminən 3200–3400 K arasındadır. Parlaqlığı Günəşin təxminən 1.3%-i qədərdir. Bu səbəbdən yalnız teleskop vasitəsilə müşahidə edilə bilər.[7]
| Qliz 581 | |
|---|---|
 | |
| Kütləsi | 0,31 ± 0,02 M☉[1] |
| 91.000 centimetre per square second[2][3] | |
Şimal qütbünün meyllənməsi |
−7° 43′ 20,189497466″[4] |
| 10,56 ± 0,02[5] | |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qliz 581 sistemi müxtəlif teleskoplar və spektrometrik müşahidələr vasitəsilə öyrənilmişdir. Lakin bəzi hallarda planetlərin mövcudluğu ilə bağlı siqnalların ulduzun maqnit aktivliyi ilə qarışıq düşdüyü göstərilmişdir. Bu da bəzi ekzoplanetlərin şübhə altına alınmasına səbəb olmuşdur.[8]
Qliz 581 sistemində 2005-ci ildən başlayaraq bir neçə ekzoplanet aşkar edilmişdir.[9][10] Onlardan bəziləri aşağıdakı kimidir:[11][12]
- Qliz 581b — sistemdə ilk aşkar edilən planetdir, Yerdən daha böyük kütləyə malikdir və ulduza çox yaxındır.
- Qliz 581c — 2007-ci ildə aşkarlanmış, həyat üçün yararlı zona daxilində olduğu təxmin edilən planetdir.
- Qliz 581d — eyni zamanda həyat üçün yararlı zona daxilində ola biləcəyi düşünülən başqa bir planetdir.
- Qliz 581e — indiyədək bu sistemdə aşkar edilmiş ən az kütləyə malik planetdir.
Sonradan aparılan müşahidələr nəticəsində bəzi planetlərin varlığı ilə bağlı mübahisələr olmuşdur. Xüsusilə 2010-cu ildə elan edilən Qliz 581g planetinin varlığı sonrakı analizlərdə təsdiqlənməmişdir.
Qliz 581 ulduzu və onun planetləri astrobiologiya və ekzoplanet tədqiqatları sahəsində böyük maraq doğurmuşdur. Xüsusilə Gliese 581c və Gliese 581d planetləri, səthində suyun maye halında mövcud ola biləcəyi ehtimalına görə, həyat üçün potensial namizəd planetlər hesab edilmişdir.
- ↑ Braun K. v., Boyajian T. S., Kane S. R., Belle G. T. v., López-Morales M., Ciardi D. R., McAlister H. A., Henry T. J., Riedel A. R., Subasavage J. P. et al. Astrophysical parameters and habitable zone of the exoplanet hosting star GJ 581 (ing.). // The astrophysical journal. Letters United Kingdom: IOP Publishing, 2011. Vol. 729, Iss. 2. P. 26. ISSN 2041-8205; 2041-8213 doi:10.1088/2041-8205/729/2/L26 arXiv:1102.0237
- ↑ Santos N. C., Sousa S. G., Mortier A., Neves V., Adibekyan V., Tsantaki M., Mena E. D., Israelian G., Bonfils X., Mayor M. et al. SWEET-Cat: A catalogue of parameters for Stars With ExoplanETs (ing.). // Astron. Astrophys. / T. Forveille EDP Sciences, 2013. Vol. 556. P. 150–150. ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846 doi:10.1051/0004-6361/201321286 arXiv:1307.0354
- ↑ Park S., Lee J., Kang W., Lee S., Chun M., Kim K., Yuk I., Lee J., Mace G. N., Kaplan K. F. et al. IGRINS Spectral Library (ing.). // The Astrophysical Journal: Supplement Series AAS, 2018. Vol. 238, Iss. 2. 30 p. ISSN 0067-0049; 1538-4365 doi:10.3847/1538-4365/AADD14 arXiv:1808.06629
- ↑ Collaboration G. Gaia Early Data Release 3 (ing.). // (untranslated) / Data Processing and Analysis Consortium, European Space Agency VizieR, 2020. Vol. 1350. P. I/350.
- ↑ Zacharias N., Finch C. T., Girard T. M., Bartlett J. L., Monet D. G., Zacharias M. I. VizieR Online Data Catalog: UCAC4 Catalogue (Zacharias+, 2012) (ing.). // (untranslated) VizieR, 2012. Vol. 1322.
- ↑ "Gliese 581 and the Stellar Activity Problem". 3 July 2014. 29 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 December 2018.
- ↑ Schönfeld, Eduard; və b. "BD -7 4003". Southern Durchmusterung. 1886. 23 December 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 October 2015.
- ↑ Udry, Stéphane; Bonfils, Xavier; Delfosse, Xavier; Forveille, Thierry; Mayor, Michel; Perrier, Christian; Bouchy, François; Lovis, Christophe; Pepe, Francesco; Queloz, Didier; Bertaux, Jean-Loup. "The HARPS search for southern extra-solar planets XI. Super-Earths (5 and 8 [[:Şablon:Earth mass]]) in a 3-planet system" (PDF). Astronomy & Astrophysics. 469 (3). 2007: L43–L47. arXiv:0704.3841. Bibcode:2007A&A...469L..43U. doi:10.1051/0004-6361:20077612. October 8, 2010 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.
- ↑ Selsis, Franck; Kasting, James F.; Levrard, Benjamin; Paillet, Jimmy; Ribas, Ignasi; Delfosse, Xavier. "Habitable planets around the star Gl 581?". Astronomy and Astrophysics. 476 (3). 2007: 1373–1387. arXiv:0710.5294. Bibcode:2007A&A...476.1373S. doi:10.1051/0004-6361:20078091. 4 November 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 November 2018.
- ↑ Dragomir, D.; və b. "A Search for Transits of GJ 581e and Characterization of the Host Star Variability Using MOST Space Telescope Photometry". The Astrophysical Journal. 759 (1). 2012: 2f. arXiv:1211.0577. Bibcode:2012ApJ...759....2D. doi:10.1088/0004-637X/759/1/2.
- ↑ "New 'super-Earth' found in space". BBC News. 25 April 2007. 10 November 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 October 2008.
- ↑ Rincon, P.; Amos, J. "Lightest exoplanet is discovered". BBC News. 21 April 2009. 24 April 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 April 2009.
- Major Discovery: New Planet Could Harbor Water and Life Arxivləşdirilib 24 dekabr 2010 at the Wayback Machine Space.com
- Gliese 581 / HO Librae Arxivləşdirilib 10 oktyabr 2008 at the Wayback Machine Solstation.com
- Extrasolar Planets Encyclopaedia: Gl 581
- AstronomyCast: Gliese 581 Arxivləşdirilib 16 oktyabr 2010 at the Wayback Machine
- SETI Range Calculator
- All Wet? Astronomers Claim Discovery of Earth-like Planet Arxivləşdirilib 13 oktyabr 2007 at the Wayback Machine, Scientific American
- Position of Gliese 581 marked on local space (Top right corner)
- Photo of Constellation Libra with Gliese 581 Arxivləşdirilib 6 fevral 2009 at the Wayback Machine
- Artist conceptions of planets of Gliese 581 Arxivləşdirilib 28 sentyabr 2011 at the Wayback Machine
- Speculation about geology/geochemistry of Gliese 581c The Geochemical Society Arxivləşdirilib 11 aprel 2009 at the Wayback Machine
- Computer models suggest planetary and extrasolar planet atmospheres – A gas, gas, gas Arxivləşdirilib 5 iyul 2008 at the Wayback Machine Washington University in St. Louis
- Extrasolar Planet Interactions Arxivləşdirilib 5 may 2016 at the Wayback Machine by Rory Barnes & Richard Greenberg, Lunar and Planetary Lab, University of Arizona
- Earth-like planet found that may support life Ctv.ca
- Gliese 581 – The "Red Dwarf" and implications for its "earthlike" planet Gliese 581c Arxivləşdirilib 5 dekabr 2010 at the Wayback Machine
- Earth's Twin Discovered? Arxivləşdirilib 1 dekabr 2011 at the Wayback Machine
