Qliptapantelles — Mərkəzi və Şimali Amerikada rast gəlinən endoparazitoid arı növüdür.[2] Qliptapantelles cinsinin nümayəndələrinin sürfələri sahiblərini manipulyasiya edir, onları cangüdənlər kimi xidmət etməyə məcbur edir.
| Qliptapantelles | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Qliptapantelles |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
|
||||||||||
| ||||||||||
Dişi qliptapantelles yumurta qoydurucularını tırtılların sahiblərinə yapışdırır.[3] Yumurtalar tırtılın içindən çıxır. Tırtıl 4-cü və ya 5-ci dövrə qədər normal şəkildə qidalanır və böyüyür . Sonra 80-ə qədər tam yetişmiş sürfə onun bədənindən çıxaraq puplaşır.[4]
Qliptapantelles sürfələri göründükdən sonra, tırtıl pupaların baramalarının yanında bir mövqe tutur, arxaya doğru əyilir və hərəkət etməyi və yaxud yeməyini dayandırır. Zaman zaman həmin pupalar üzərində ipək dolanacaq. Buna baxmayaraq, narahat olduqda, o, hiddətlə mübarizə etməyə başlayır. Bu davranış, pupaların mövcud olan yırtıcılarını vurmaq və dəf etməkdir , bununla da arı pupalarının sağ qalma şansı artır. Parazitləşməmiş iyirmi tırtıldan yalnız biri bu şəkildə reaksiya verə bildi. 60% hallarda parazitləşmiş tırtıllar bu potensial yırtıcıları uğurla dəf etmək qabiliyyətinə malikdirlər. Artıq yemək yeməyən və zəifləmiş tırtıl sonda ölür.[5] Parazitləşdirici tırtıllar tərəfindən qorunmayan pupaların ölüm göstəriciləri əhəmiyyətli dərəcədə yüksəkdir.[6][7]
Qrossmanın tədqiqatları zamanı aşkar edilmişdir ki, heç də bütün sürfəli qliptapantelles öz sahibindən yəni tırtıllardan yaranmırlar. Bir və yaxud ikisi geridə qalır və onlar aktiv olur.Çox güman ki, bu larva sahibini manipulyasiya edir. Bu, bir növ altruizmdir. Çünki həmin sürfələr balalarını qorumaq üçün öz puplaşma şanslarını əldən verirlər.[8]
- ↑ Fernández-Triana J. L., Buffam J., Beaudin M., Davis H. E., Fernández-Galliano A., Griffin E., Lin S., McAulay M. K., Richter R., Rodriguez F. et al. An annotated and illustrated checklist of Microgastrinae wasps (Hymenoptera, Braconidae) from the Canadian Arctic Archipelago and Greenland (ing.). // ZooKeys / T. L. Erwin Sofia: Pensoft Publishers, 2017. Vol. 691, Iss. 691. P. 49–101. ISSN 1313-2989; 1313-2970 doi:10.3897/ZOOKEYS.691.14491 PMID:29200923
- ↑ "BOLD Systems Taxonomy Browser". 21 avqust 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 iyul 2008.
- ↑ Marktl, Robert C.; Stauffer, Christian; Schopf, Axel. "Interspecific competition between the braconid endoparasitoids Glyptapanteles porthetriae and Glyptapanteles liparidis in Lymantria dispar larvae". Entomologia Experimentalis et Applicata. Blackwell Publishing. 105 (2). 2002: 97–109(13). doi:10.1046/j.1570-7458.2002.01038.x. 21 oktyabr 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 may 2022.
- ↑ Branc, Catherine. "Zombie caterpillars controlled by voodoo wasps". NewScientist. 2008. 24 sentyabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 iyul 2008.
- ↑ Yong, Ed. "Parasitic wasp turns caterpillars into head-banging bodyguards". Not Exactly Rocket Science. 2008. 6 iyun 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 iyul 2008.
- ↑ Hesselberg, Thomas. "Parasite enlists a bodyguard to protect its pupae". Life of Science. 2008. 5 may 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 iyul 2008.
- ↑ Grosman, Amir; və b. "Parasitoid increases survival of its pupae by inducing hosts to fight predators". PLOS ONE. 3 (6). 2008: 3. Bibcode:2008PLoSO...3.2276G. doi:10.1371/journal.pone.0002276. PMC 2386968. PMID 18523578.
- ↑ "Parasitoid turns host into bodyguard". Universiteit von Amsterdam Faculty of Science News. 2008. 11 fevral 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 iyul 2008.