Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Qəhrəman Qəhrəmanzadə(22 mart 1913, Vərdin (Əhər), Şərqi Azərbaycan ostanı – 22 yanvar 1990, Bakı) — nasir, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü (1974).
| Qəhrəman Qəhrəmanzadə | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 22 mart 1913 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 22 yanvar 1990 (76 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | yazıçı, siyasətçi, müəllim |
Qəhrəman Rüstəm oğlu Qəhrəmanzadə 1913-cü ildə martın 22-də Qaradağ mahalında, Vərdin kəndində anadan olub.[1][2] 1920-ci ildə ailəsi ilə birlikdə Gəncə şəhərinə köçüb.[1][3] Gəncədə 6 saylı birinci dərəcəli ibtidai məktəbi bitirdikdən sonra 1928-1931-cü illərdə Bakı Pedaqoji Texnikumunda təhsil alıb.[1][4] İki il Samux rayonunun Lək və Çobanabdallı kəndlərində ədəbiyyat müəllimi kimi dərs deyib. 1933-1935-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitunda təhsilini davam etdirib.[4] Bədii yaradıcılığa 1935-ci ildə "Qızıl Gəncə" qəzetində dərc etdirdiyi ilk hekayəsi ilə başlayıb.[5] 1935-ci ildə Təbrizə köçüb.[2][6]
1941-1942-ci illərdə Təbrizdə nəşr olunan "Vətən yolunda"[7] qəzetinin və Urmiyada nəşr olunan "Qızıl əsgər" qəzetinin əməkdaşı olub.[1][2] 1943-1944-cü illərdə "İran-Sovtrans" şirkətində yanğınsöndürən vəzifəsində fəaliyyət göstərib.[4] Əvvəlcə Tudə partiyasının daha sonra isə Azərbaycan Demokrat Firqəsinin üzvü olub. 1945-ci il noyabrın 20-də Təbrizdə Ərk teatrında Azərbaycan Xalq Konqresi fəaliyyətə başlayıb.[8][9][10] Qəhrəman Qəhrəmanzadə də Azərbaycan Xalq Konqresində nümayəndə kimi iştirak edib.[11][12] 1945-ci il dekabrın 12-də Azərbaycan Milli Hökuməti qurulub.[13][14] Azərbaycan Milli Hökuməti dövründə "Azərbaycan" qəzetində fəaliyyət göstərib.[15][16] "Mühacirlər dastanı" adlı hekayələr məcmuəsi 1945-ci ildə Təbrizdə nəşr olunub.[2]
1946-cı il dekabrın 11-də Azərbaycan Əyalət Əncüməni qan tökülməsinin qarşısını almaq məqsədilə Qızılbaş Xalq Qoşunlarının və fədai qüvvələrinin, şah qoşunlarına qarşı müqavimət göstərməmələri və döyüş meydanlarını tərk etmələri haqda qərar verib.[17][18][19] Elə həmin gündən etibarən İran ordusu iri şəhərlərə girməzdən əvvəl bu şəhərlərdə ərbabların quldur dəstələri eləcə də mülki geyimli jandarmalar qırğınlar törətməyə başladılar.[20][21] Bu dəstələr Tehran radiosu tərəfindən "İran vətənpərvərləri" adlandırılırdılar.[21] Dəstələrin əsas məqsədi demokratların məhv edilməsi və şah qoşununun şəhərlərə girişini təmin etmək idi.[20][21] Təbriz və Azərbaycanın digər şəhərləri talana və qırğınlara məruz qaldılar.[20][22] Azərbaycan Milli Hökuməti süqut etdi.[23][24] 1946-cı il dekabrın 14-də ABŞ və Böyük Britaniya tərəfindən dəstəklənən İran ordusu Təbrizə daxil oldu.[25][26] Bundan sonra da qırğınlar və talan dayanmadı.[22][25] Minlərlə insan həbs olundu, sürgün edildi.[27][28] Baş verən qırğınlarda ADF üzvləri, fədailər eləcə də tanınan şairlərdən Əli Fitrət, Sədi Yüzbəndi, Cəfər Kaşif və Məhəmmədbağır Niknam qətlə yetirildilər.[29][30][31]
Azərbaycan Milli Hökuməti dağıldıqdan sonra Qəhrəman Qəhrəmanzadə həbs olunaraq 2 il müddətinə Dezful şəhərinə sürgün olunub.[4][3] Evi talanıb, evində olan kitabları və yazıları yandırılıb.[3] 1956-cı ildə siyasi fəaliyyətinə görə ailəsi ilə birlikdə həbs olunub. 1958-ci ildə həbsdən azad olunduqdan sonra 7 ay Tehranda yaşayıb. 1958-ci ilin oktyabr ayında Bakıya mühacirət edib.[2][32] 1959-1963-cü illərdə Bakı Ali Partiya Məktəbində təhsil alıb. Azərbaycan Milli Hökuməti dövründə Təbrizdə fəaliyyət göstərən "Azərbaycan şair və ədiblər cəmiyyəti" 1947-ci ildən etibarən Bakıda, "Azərbaycan Yazıçılar Cəmiyyəti" adı ilə fəaliyyət göstərməyə başlayıb. Qəhrəman Qəhrəmanzadə də bu cəmiyyətin üzvü olub.[33] 1974-cü ildə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqına üzv olub.[4] Müxtəlif illərdə Bakıda "Mühacirlər dastanı" (1944), "İftira" (1963) , "Tozlu palto" (1965), "Ayrılıq" (1971), "Qırmızı başmaq" (1974), "Bayraqsız adam" (1981) kitabları nəşr olunub.[5] 1963-1990-cı illərdə Azərittifaqda işləyib.[4]
- ↑ 1 2 3 4 Axundova, Quliyeva, 2008. səh. 367
- ↑ 1 2 3 4 5 Cənubi Azərbaycan Ədəbiyyati Antologiyası, 1994. səh. 289
- ↑ 1 2 3 Arğış, 2012. səh. 78
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 Əhmədov, 2011. səh. 532
- ↑ 1 2 Arğış, 2012. səh. 79
- ↑ Əhmədov, 2011. səh. 531
- ↑ Əmirov, 2000. səh. 43
- ↑ Atabaki, 2000. səh. 113
- ↑ Həsənli, 1998. səh. 269
- ↑ Həsənov, 2004. səh. 132
- ↑ "Təbrizdə keçirilmiş Xalq Konqresinə seçilmiş nümayəndələrin siyahısı". azerbaycan-ruznamesi.org. 30 noyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 fevral 2025.
- ↑ "Azərbaycan" qəzeti I, 2022. səh. 541
- ↑ Balayev, 2018. səh. 25
- ↑ İbrahimov, 1948. səh. 32
- ↑ Vilayi, 1975. səh. 11
- ↑ Hüseynzadə, Rəhim. "Güneydə Milli Hökumətin mətbu salnaməsi". Xalqqazeti.az (az.). 1 noyabr 2023. İstifadə tarixi: 30 oktyabr 2025.
- ↑ Rossow, 1956. səh. 30
- ↑ Rəhimli, 2003. səh. 149
- ↑ Hasanli, 2006. səh. 370
- ↑ 1 2 3 Hasanli, 2006. səh. 373
- ↑ 1 2 3 Balayev, 2018. səh. 36
- ↑ 1 2 Duqlas, Vilyam. Strange lands and friendly people (ingilis). Nyu-York: Harper & Brothers Publishers. 1951. 45. 31 mart 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 sentyabr 2025.
- ↑ Lenczowski, George. United States' Support for Iran's Independence and Integrity, 1945–1959 (ingilis). 401. Annals of the American Academy of Political and Social Science. 1972. 49. doi:10.1177/000271627240100106. ISSN 0002-7162. 12 mart 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 sentyabr 2025.
- ↑ Həsənli, 2006. səh. 445
- ↑ 1 2 Həsənli, 2006. səh. 448
- ↑ McEvoy, Joanne; O'Leary, Brendan. Power Sharing in Deeply Divided Places. Filadelfiya: University of Pennsylvania Press. 2013. 191. ISBN 9780812245011.
- ↑ Hasanli, 2006. səh. 375
- ↑ Rəhimli, 2003. səh. 155
- ↑ Balayev, 2018. səh. 137
- ↑ Əmirov, 2000. səh. 51
- ↑ Əliqızı, 2001. səh. 24
- ↑ 1 2 Axundova, Quliyeva, 2008. səh. 368
- ↑ Balayev, 2011. səh. 139
- Arğış, Həmid. 80 il hekayəmiz (Azərbaycan hekayə ədəbiyyatı antologiyası) (PDF) (South Azerbaijani). İstanbul. 2012. səh. 452. 3 may 2025 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2025.
- Cənubi Azərbaycan Ədəbiyyati Antologiyası (az.). IV. Bakı: Elm nəşriyyatı. 1994. səh. 404.
- Əhmədov, Teymur. Azərbaycan yazıçıları (XX-XXI yüzillikdə) (az.). Bakı: Nurlar NPM. 2011. səh. 1056. ISBN 9789952460063.
- Əmirov, Sabir. Cənubi Azərbaycan milli-demokratik ədəbiyyatı (1941-1990) (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 2000. səh. 257. ISBN 5806612600.
- Vilayi, Mir Rəhim. Cənubi Azərbaycanda Milli Azadlıq Uğrunda Demokratik Mətbuatın Mübarizəsi (1945 1946 cı illər) (PDF) (az.). Bakı. 1975. səh. 57. 5 oktyabr 2024 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 6 mart 2025.
- Ахундова, Эльмира; Гулиева, Хураман. Антология прозы Южного Азербайджана (rus). Bakı: Юрд. 2008. 552. ISBN 9952-407-07-X.