Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Qırmızı kilsə (bolq. Червена църква) — Bolqarıstanın cənub-mərkəzində, yaxşı qorunub saxlanmış Son Roma (Erkən Bizans) dövrünə aid xristian bazilika kilsəsi. Kilsə V əsrin sonu–VI əsrin əvvəllərinə aiddir. Kilsə Plovdiv vilayətində, Peruşitsa şəhərindən qərbdə, Plovdiv şəhərindən təxminən 15 km cənub-qərbdə yerləşir. Qırmızı kilsə Bolqarıstanın Son Antik dövrdəki kilsələri arasında nadir kərpic konstruksiyasına malik bir nümunədir və kilsənin adını kərpiclərin qırmızı rəngi verir.[1]
| Qırmızı kilsə | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə | |
| Üslubu | Bizans memarlığı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Kilsə imperator I Anastasinin hakimiyyəti dövründə (491–518) inşa edilmişdir.[1] Qırmızı kilsənin ilkin ölçüləri 32.70 x 25.90 metr idi. Ən yaxşı qorunmuş şimal divarı təxminən 14 metr hündürlüyə çatır. Kilsədə dörd yarımqübbə, bir narteks və xarici nef var. Binanın simmetriyası nefin şimal divarına əlavə edilmiş hovuz və kilsənin cənub tərəfindəki yarımqübbənin altındakı ibadətgahla pozulur.[2] Vəftiz şrifti çəhrayı mərmərlə üzlənmişdi.[3] Kilsə əvvəlcədən günbəzli idi, lakin günbəzlərdən heç biri qorunub saxlanılmayıb.[4]
Qırmızı kilsədə ilk dəfə 1915-ci ildə bolqarıstanlı arxeoloqları tərəfindən qazıntı işləri aparılmışdır. Birinci Dünya müharibəsinin başlanması sonrakı tədqiqatları gecikdirmişdi, lakin 1921-ci ildə qazıntılar Bolqarıstan Arxeologiya İnstitutu tərəfindən Tomas Vittemorun maliyyə dəstəyi ilə yenidən başlamışdır. Struktur zədələnmə səbəbindən kilsə 1985-ci ildə taxta baza ilə möhkəmləndirilmişdir. Kilsə 2013-cü ildə Avropa Şurasının əhəmiyyətli maliyyələşdirməsi ilə həyata keçirilən yenidənqurma layihəsindən sonra yenidən açılmışdır. Taxta dirəklər metal olanlarla əvəz edilmiş, struktur təkmilləşdirmələr aparılmış və ziyarətçi mərkəzi inşa edilmişdir.[5]
Sofiyada yerləşən Müqəddəs Sofiya kilsəsi və Nesebır Qədim yepiskopluğu ilə yanaşı Qırmızı kilsə Bolqarıstan tarixində həmin dövrdən qalan üç kərpic kilsədən biridir.[6]
Möhkəm kərpic adətən nadir idi və bu, V–XII əsrlərdə Bizansda və Bizans təsiri altında olan ərazilərdə inşa edilmiş binalarda müşahidə olunurdu.[7] Memarlıq tarixçisi Marqarita Koyeva kilsəni 313-cü ildə Milan ediktindən sonra Bolqarıstan torpaqlarında baş verən dəyişikliklərin parlaq nümunəsi hesab edir.[8]
Kilsənin döşəməsi mozaikalarla örtülmüş, daxili hissəsi freskalarla bəzədilmişdi.[2] Qırmızı kilsənin erkən freskaları xristian kilsələrinin daxili bəzəyində mürəkkəb mozaikalardan freskalara tədricən keçidi göstərir.[9] Bəzi bəzəklər Sofiyada yerləşən Milli Tarix Muzeyində qorunub saxlanılır.[4] Bu erkən freskalardan bəziləri Vəftizçi İohannln anası Yelizavetanın qaçışı və Zəkəriyyənin öldürülməsi kimi apokrif səhnələri təsvir edirdi.[10]
Qırmızı kilsənin əvvəlcədən bir xalq müqəddəsinin qalıqlarının saxlandığı əzabkeş məzarı olduğu güman edilir.[3]։ Kilsə erkən orta əsrlərdə yenidən qurulmuşdur. X və XI əsrlərdə bir neçə yan keçid kilsənin öz kərpicləri ilə bağlanmışdır. Kilsəni əhatə edən nekropol da orta əsrlərə aiddir və bu dövrdə freskaların ikinci qatı əlavə edilmişdir.[2]
-
Yuxarıdan görünüşü -
Plan -
Bərpadan əvvəl -
Zədələnmiş divar -
Şimal-qərb hissəsində Harunu təsvir edən erkən freska. Son bərpa işləri zamanı yeni təbəqələr çıxarıldıqda kəşf edilmişdir. -
Şimal tağının sağında, mələk başı olan medalyon. Şərq tağının 18 oxşar medalyonla bəzədildiyi güman edilir.
- ↑ 1 2 "Red Church". Cultural Corridors of South East Europe. İstifadə tarixi: 2010 թ․ փետրվարի 3.
- ↑ 1 2 3 Николова, Бистра. Православните църкви през Българското средновековие IX–XIV в. (Bulgarian). София: Академично издателство "Марин Дринов". 2002. səh. 156. ISBN 954-430-762-1.
- ↑ 1 2 "The Red Church". Plovdiv Guide. 2011 թ․ հուլիսի 15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010 թ․ փետրվարի 3.
- ↑ 1 2 "Червената църква край Перущица е пред унищожение" (Bulgarian). Двери БГ. 2009 թ․ մայիսի 5. 2012-02-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010 թ․ փետրվարի 3.
- ↑ "Ministry of Culture Republic of Bulgaria". Bulgarian Ministry of Culture. İstifadə tarixi: 2013 թ․ օգոստոսի 29.
- ↑ Lapidge, Michael; André Vauchez; Richard Barrie Dobson. Encyclopedia of the Middle Ages. 1. Routledge. 2000. səh. 206. ISBN 978-1-57958-282-1.
- ↑ Kazhdan, Alexander, redaktorBrickwork techniques and patterns // Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, 1991, səh. 323, ISBN 978-0-19-504652-6
- ↑ Коева, Маргарита. Ранна християнска архитектура IV-VII в. // Въведение в архитектурната теория и история. Учебник за студенти по изкуствознание (Bulgarian). LiterNet. 2003.
- ↑ Underwood, Paul Atkins. Studies in the art of the Kariye Djami and its intellectual background. Taylor & Francis. 1975. səh. 198. ISBN 978-0-7100-6932-0.
- ↑ Cartlidge, David R.; James Keith Elliott. Art and the Christian Apocrypha. Routledge. 2001. səh. 97. ISBN 978-0-415-23392-7.
- Панайотова, Д. Червената църква, Наука и изкуство, С. 1956, стр. 5 – 10.
- NIKOLOVA, Rumiana; GENOV, Nikolaj. 1000 stranici Bălgarija. Sofia : Siela Norma AD, 2013. ISBN 9789542813996. S. 800.
- „Червената църква“ край Перущица е реставрирана, БНР 2013
- „Червената църква“, официален сайт на Община Перушица Arxivləşdirilib 2016-04-23 at the Wayback Machine
- Червената църква – гр. Перущица, Раннохристиянски църкви, Свети места[daimi ölü keçid]
- Величавите руини на Червената църква
- Червената църква, Bulgariatravel-tv Arxivləşdirilib 2024-04-25 at the Wayback Machine
- Откриват реновираната Червена църква край Перущица Arxivləşdirilib 2016-03-05 at the Wayback Machine
- Червената църква
- Peio Totov, Червената църква край Перущица, inews.bg 25.05.2011