Pressburq döyüşü [1] (alm. Schlacht von Pressburg), və ya Pozoni döyüşü (mac. Pozsonyi csata), və ya Bratislava döyüşü (slovak. Bitka pri Bratislave) — Macar knyazlığı ilə Şərqi Frankiya arasında baş verən həlledici döyüş.[2] Döyüşün nəticəsi macarların Karpat hövzəsində möhkəmlənməsi və Şərqi Frankiyanın bu bölgəyə ekspansiya cəhdlərinin iflasa uğraması oldu.[3]
| Pressburq döyüşü | |||
|---|---|---|---|
 Peter İohann Nepomuk Qeyqer: Schlacht bei Pressburg (1850) | |||
| Tarix | 4 iyul 907 | ||
| Yeri | |||
| Nəticəsi | Macarların qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
|
|
|||
| Komandan(lar) | |||
|
|
|||
|
|
|||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
IX əsrin sonlarında macarlar Karpat hövzəsinə köç etdikdən sonra bu ərazidə möhkəmləndilər.[4] Lakin 900-cü illərin əvvəllərində Şərqi Frankiya krallığı (indiki Almaniya və Avstriya əraziləri) macarların hökmranlığını tanımaq istəmirdi. 907-ci ildə Bavariya markqrafı Luitpold macarları məğlub etmək və Pannona üzərində nəzarəti bərpa etmək üçün böyük ordu toplamışdır.[5] Franklar Dunay çayı boyunca hücuma keçdilər və Pressburq (indiki Bratislava, Slovakiya) yaxınlığında mövqe tutdular.[6] Macar lideri Arpadın oğlu Lelitkas (bəzi mənbələrdə Levente kimi qeyd olunur) qoşunlarını təşkil edərək düşməni mühasirəyə almışdır.[7] Döyüş üç gün davam etmişdir. Macar süvariləri taktiki çeviklikləri və oxçuluq bacarıqları sayəsində frank ordusunu darmadağın etmişdilər.[8]
900-cü ildə Şərqi Frankiya krallığının yeni kralı Lüdovikin müşavirləri, o cümlədən onun qəyyumu, Maynts arxiyepiskopu I Hatton,[9] Almaniya ilə Macarıstan arasında əvvəlki kral Arnulf Karintiyalının ölümündən sonra başa çatan ittifaqı yeniləməkdən imtina etmişdilər.[10] Nəticədə, 900-cü ildə macarlar Pannoniyanı (Transdanubiyanı) Şərqi Frankiyaya daxil olan Bavyera hersoqluğundan ələ keçirdilər.[10] 910-cu ilə qədər davam edən macar-alman müharibəsinin başlanğıcı olmuşdur. Pressburq (Brezalauspurc) döyüşünə qədər baş verən toqquşmaların əksəriyyəti macarlarla bavarlar arasında gedirdi. Bunun istisnası 906-cı ildə macarların Saksoniyaya yürüşü olmuşdur.[11]
Pannonnu itirdikdən sonra Bavyera markqrafı Luitpold, Bavyeranın keçmiş düşməni olan Moraviyalı II Moymir ilə ittifaq bağladı.[12] 902-ci ildə macar orduları, ehtimal ki,[13] Kursanın rəhbərliyi altında Böyük Moraviyanı darmadağın etdilər və onun şərq hissəsini ələ keçirmişdilər.[14] Bundan sonra Moraviya və Dalamanıya (Maysen ətrafı) macarların vassallığına keçmişdir. Bu hadisə Bavariyanın Şimali və Şərqi Avropaya olan ticarət yollarını kəsmişdir.[15] Bu, Bavyera üçün ağır iqtisadi zərbə idi və Luitpoldun macarlarla müharibəyə başlamasının əsas səbəblərindən biri olmuşdur. O, həmçinin Pannon, Moraviyanı və Bohemiyanı itirmək fikri ilə barışa bilmirdi.[16]
Luitpoldun macarlarla müharibəyə başlamasına bir sıra hadisələr də təkan vermişdi.[17][18] Son macar hücumları zamanı Luitpoldun qoşunları onların bəzi dəstələrini məğlub etmişdi. Bu döyüşlər Laybax (901) və Fişa çayı (903) yaxınlığında baş vermişdi.[19] 904-cü ildə bavarlar Kursanı öldürdülər. Onlar sülh danışıqları aparmaq istədiklərini bəhanə edərək, onu hiylə ilə tələyə salmışdılar.[10] Bu məğlubiyyətlərdən sonra macarlar bir müddət Bavariya hücum etmədilər. Bu hadisələr və macarların onun ordusundan qorxduğu inancı,[20] Luitpoldu onları Bavariyaya məxsus ərazilərdən qovmaq üçün hücuma keçməyə inandırdı.[4]
- ↑ Bavaria // Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, Inc. 2008. İstifadə tarixi: 2008-06-23.
- ↑ Szabados György, 907 emlékezete, Tiszatáj, LXI. évf., 12. sz., p. 73
- ↑ Makk Ferenc, A magyarok hispániai kalandozása, Tiszatáj, LXI. évf., 12. sz., 2007, p. 71-74
- ↑ 1 2 Bóna István 2000 p. 34
- ↑ Bóna, István. A magyarok és Európa a 9-10. században ("The Hungarians and Europe in the 9th-10th centuries") (macar). Budapest: História - MTA Történettudományi Intézete. 2000. 76–81. ISBN 963-8312-67-X.
- ↑ Honfoglalás, /Út_az_új_hazába_A_magyar_nemzet_története_Levédiától_1050-ig./ Út az új hazába. A magyar nemzet története Levédiától 1050-ig., p. 12
- ↑ Györffy György 2002 p. 214 From Antapodosis of Liutprand of Cremona. Hungarian translation from the original Latin: "A magyaroknak teljesült ugyan az óhajuk, de aljas természetüket mégsem elégítette ki a keresztények ily mérhetetlen legyilkolása, hanem, hogy álnokságuk dühét jóllakassák, keresztülszáguldoznak a bajorok, svábok, frankok és szászok országán, mindent felperzselve. Nem is akadt senki, aki megjelenésüket máshol, mint a nagy fáradtsággal, vagy a természettől fogva megerősített helyeken bevárta volna. A nép itt jó néhány éven keresztül adófizetőjük lett" English translation from the Hungarian: "Although the Hungarians fulfilled their wish, their mean nature was not satisfied by the so immeasurable slaughtering of the Christians, but in order to satisfy the anger of their perfidy, they galloped along through the county of the Bavarians, Swabians, Francians and Saxons, burning everything. Indeed, nobody remained who could wait until they arrived, in other place than the places fortified with great effort or by nature. The people who lived here paid them tribute many years from now on"
- ↑ Szabados György, 907 emlékezete Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine, Tiszatáj 61, (2007)/12, p. 69
- ↑ Bowlus, Charles R. The battle of Lechfeld and its aftermath, August 955: the end of the age of migrations in the Latin West. Ashgate Publishing Ltd. 2006. 223. ISBN 978-0-7546-5470-4.
- ↑ 1 2 3 Bóna István 2000 p. 33
- ↑ Torma, Béla Gyula; Veszprémy, László, redaktorlar Egy elfeledett diadal – A 907. évi pozsonyi csata [A Forgotten Triumph – The Battle of Pressburg in the Year of 907] (PDF) (macar). Budapest: Honvédelmi Minisztérium Hadtörténeti Intézet és Múzeum (Ministry of Defence Military History Museum). 2008. ISBN 978-963-7097-32-4.
- ↑ Vajay Szabolcs, Der Eintritt des ungarischen Staemmebundes in die Europaeische Geschichte (862-933) Ungarisches Institut München. V. Hase & Koehler Verlag. Mainz, 1968, p. 33
- ↑ Bowlus, Charles R. Franks, Moravians, and Magyars: The Struggle for the Middle Danube, 788-907. 1995. 258–9.
- ↑ Koszta, László. 'Magyarország története 3. Válság és megerősödés (History of Hungary 3. Crisis and Strengthening) (macar). Budapest: Kossuth Kiadó. 2009. 23. ISBN 978-963-09-5681-9.
- ↑ Vajay Szabolcs 1968, p. 41
- ↑ Vajay Szabolcs 1968, p. 42
- ↑ Burghardt, Andrew Frank. Borderland: a historical and geographical study of Burgenland, Austria. University of Wisconsin Press, original from the University of California. 1962. 60.
- ↑ Timothy Reuter, Germany in the Early Middle Ages 800–1056 (New York: Longman, 1991), 138–139.
- ↑ Baják László: A fejedelmek kora. A korai magyar történet időrendi vázlata. II. rész. 900-1000 ("The Era of the Princes. The chronological sketch of the early Hungarian history. II. part. 900-1000"); ÓMT, Budapest, 2000 p. 9
- ↑ Bowlus, Charles R. The battle of Lechfeld and its aftermath, August 955: the end of the age of ... Ashgate Publishing. 2006. 83. ISBN 9780754654704.
- Szőke, Béla Miklós (2021). Die Karolingerzeit in Pannonien. Mainz: Verlag des Römisch-Germanischen Zentralmuseums, ISBN 978-3-88467-308-9, pp. 295–301.
- Torma, Béla Gyula; Veszprémy, László, redaktorlar Egy elfeledett diadal – A 907. évi pozsonyi csata [A Forgotten Triumph – The Battle of Pressburg in the Year of 907] (PDF) (macar). Budapest: Honvédelmi Minisztérium Hadtörténeti Intézet és Múzeum (Ministry of Defence Military History Museum). 2008. ISBN 978-963-7097-32-4.
- Történelmi Animációs Egyesület és a Magyar digitális Archívum. "Pozsonyi csata 907 – Battle of Pressburg" (video). youtube.com (Hungarian). 2014.
- Institute of Hungarian Research. "A pozsonyi csata – Battle of Pressburg" (video). youtube.com (Hungarian). 2020.