Portunol (isp. Portuñol, port. Portunhol) — Portuqal diliylə İspan dilinin sözlərinin birləşməsindən yaranan bir termin. Bu termin, sərhəd bölgələrindəki spontan əlaqə dialektlərini və iki dil arasında ünsiyyəti asanlaşdırmaq üçün yaradılan çoxməqsədli bir ifadədir.[1]
| Portunol | |
|---|---|
| Təsnifatı | |
| Dil kodları | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Portunol Portuqal və İspan dillərinin sadələşdirilmiş qarışığı olan bir pidgin dilidir və hər iki dildə tam səlis danışmayan şəxslərin bir-biri ilə ünsiyyət qurmasına imkan verir.[2] Bir dilin danışanları digər dili danışmağa çalışdıqda, ana dilindən təsirlər səbəbindən kod dəyişməsi baş verir.[3] Portuqal və İspan dilləri yaxın əlaqəli Roman dilləri olduğundan, eyni sintaktik strukturlara və bir-biriylə yaxınlıq təşkil edən lüğətlərə malikdirlər. Portunolun mənşəyinə, Portuqaliya və İspaniya arasındakı sərhəd bölgələri daxildir. Eyni zamanda rəsmi dili Portuqal dili olan Braziliya ilə rəsmi dilləri İspan dili olan qonşu ölkələr də sərhəd bölgələrinə daxil edilir. Portunolun tək bir dialekti və ya standartı yoxdur. Portunolun danışıq ləhcəsi Mirand dili ilə oxşar olsa da, ondan fərqlənir. Portuqal dilində "Mirandes" adlandırılan Mirand dili, Portuqaliyanın şimal-şərqində təxminən 15,000 nəfər tərəfindən danışılır. Bu regional dil həm Portuqal, həm də İspan dilləri ilə müəyyən oxşarlıqlara malikdir, lakin o, birbaşa Astur-Leon dil ailəsinə mənsubdur.[4]
Çağdaş dövrdə Portunol gündəlik danışıqdan əlavə başqa sahələrdə də görünməyə başlayıb. Xüsusilə Argentina, Uruqvay və Braziliyada ədəbi bir vasitə halına gəlmişdir.[5] Portunolun nümunə mətnləri, İspan və Portuqal dillərinin qarışığını nümayiş etdirir. Məsələn, Vilson Buenonun "Mar paraquayo" əsərindən bir nümunə:
|
Hoy me vejo adelante de su olhar de muerto, este hombre que me hace dançar castanholas en la cama, que me hace sofrir, que me hace, que me há construído de dolor y sangre, la sangre que vertiô mi vida amarga. Desde sus ombros, mi destino igual quel hecho de uno punhal en la clave derecha del corazón. Ahora en neste momento, yo no sê que hablar com su cara dura, rojos los olhos soterrados, estos que eram mis ojos." | 
|
Bu nümunə, İspan və Portuqal dillərinin sözlərinin və qrammatik strukturlarının qarışığını nümayiş etdirir. Portunol termininin ortaya çıxmasıyla bağlı iki ziddiyyətli fikir ortaya çıxmışdır. Bir tərəfdən, bu termin fərqli dili öyrənmək istəməyən danışanların tənbəlliyinin nəticəsi kimi qəbul edilir. Digər tərəfdən isə qloballaşmanın məntiqi nəticəsi kimi görülür. Bəzi portuqal mənşəli kreol dilləri də ispan dilinin təsirinə məruz qalmışdır. Bu dillər Annobon dili və Aruba ləhcəsində danışılan Papiamento dilidir.
| Portuguese | Portuñol | Spanish | Azərbaycanca |
|---|---|---|---|
| Hoje me vejo diante de seu olhar de morto, este homem que me faz dançar castanholas na cama, que me faz sofrer, que me faz, que me construiu de dor e sangue, o sangue que verteu minha vida amarga. Desde seus ombros, meu destino igual àquele feito de um punhal na chave direita do coração. Agora neste momento, eu não sei o que falar com sua cara dura, vermelhos/roxos os olhos soterrados, estes que eram meus olhos. | Hoy me vejo adelante de su olhar de muerto, este hombre que me hace dançar castanholas en la cama, que me hace sofrir, que me hace, que me há construído de dolor y sangre, la sangre que vertiô mi vida amarga. Desde sus ombros, mi destino igual quel hecho de uno punhal en la clave derecha del corazón. Ahora en neste momento, yo no sê que hablar com su cara dura, rojos los olhos soterrados, estos que eram mis ojos.[6] | Hoy me veo delante de su mirada de muerto, este hombre que me hace bailar castañuelas en la cama, que me hace sufrir, que me hace, que me ha construido de dolor y sangre, la sangre que vertió mi vida amarga. Desde sus hombros, mi destino igual aquel hecho de un puñal en la clave derecha del corazón. Ahora en este momento, yo no sé qué hablar con su cara dura, rojos/purpurados los ojos soterrados, estos que eran mis ojos. | Bu gün özümü ölülərin baxışları qarşısında görürəm, yataqda mənə kastanet çaldıran, mənə əzab verən, məni yaradan, məni ağrı və qan içində inşa edən bu adamın qarşısında. Mənim həyatımı acı edən qan. Onun çiyinlərindən mənim taleyim, ürəyin sağ açarında bir xəncərlə yazılmış kimi. İndi, bu anda, onun sərt üzü ilə nə danışacağımı bilmirəm, basdırılmış qırmızı, bənövşəyi gözləri, bir zamanlar mənim gözlərim olan bu gözlər. |
- ↑ Fernández García, Jesús. "Portuñol y literatura" [Portuñol and literature] (PDF). Revista de estudios extremeños (ispan). 62 (II). 2006: 555–577.
- ↑ Marcos Marín, Francisco. "De lenguas y fronteras: el espanglish y el portuñol" [Of languages and borders: Spanglish and Portuñol]. Nueva revista de política, cultura y arte (ispan). 74. 2001: 70–79.
- ↑ Lipski, John M. Too close for comfort? the genesis of "portuñol/portunhol" (PDF) // Selected Proceedings of the 8th Hispanic Linguistics Symposium (journal). Face, Timothy L; Klee, Carol A. (ingilis). Somerville, MA: Cascadilla Proceedings Project. 2006. 1—22. 2008-12-16 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2008-12-29.
- ↑ Wetzels, Leo; Menuzzi, Sergio; Costa, João. The handbook of Portuguese linguistics (1). Malden, MA. 2016. ISBN 978-1-118-79174-5. OCLC 944246651.
- ↑ Lewis, M. Paul, Gary F. Simons, and Charles D. Fennig (eds.), 2013. Ethnologue: Languages of the World, Seventeenth edition. Dallas, Texas: SIL International. Online version: http://www.ethnologue.com Arxiv surəti 13 oktyabr 2011 tarixindən Wayback Machine saytında.
- ↑ Bueno, Wilson. 1992. Mar paraguayo. São Paulo: Editora Iluminuras, pg. 15