γεωγραφία
|
Coğrafiya portalına
xoş gəlmisiniz!
|
|
Əlaqəli portallar
Qitələr
 Seçilən məqalə
 Alyaska yupikləri və ya qısa formada Yupiklər (öz dilində olan adı: Yupik və ya Yupiyak) — Amerika Birləşmiş Ştatlarında, Alyaska ştatının qərb və cənub-qərb hissələrində yaşayan Yupik xalqları sinifinə daxil olan Eskimos mənşəli xalq. 5 yupik xalqı arasında ən çox əhalisi olanı Alyaska yupikləridir. Alyaska yupiklərinin digər xalqlardan fərqləndirən əsas cəhətlərdən biri, Alyaskada yaşayan ən böyük etnos olmalarıdır. Alyaskada 23 min nəfər Alyaska yupik soyundan olan şəxs yaşayır. Alyaska yupiklərində də digər yupik xalqları kimi ovçuluq və yığıcılıq əsas peşə sahəsi olmuşdur. Alyaskada çətin iqlimə öyrəşən Alyaska yupikləri əldə edilən istənilən növ qidanı qəbul etməyi mənimsəmişdilər. Burada əsasən bəzi növ dəniz canlıların ətlərinin çiy formada yeyilməsini qeyd etmək lazımdır. Digər yupik xalqları ilə qohumluq münasibətlərinin saxlanılmasına hər zaman önəm verilmişdir. Alyaska yupikləri ov zamanı, ovlanan heyvanların dərilərindən geyim və ayaqqabı kimi əşyaların hazırlanmasını digər dörd yupik xalqından qabaq başlamışlar.
Seçilən şəkil
Şəhərlər
Sankt-Peterburq (rus. Санкт-Петербург; 1914-cü ildən 1924-cü ilədək Petroqrad, 1924-cü ildən 1991-ci ilədək Leninqrad) — Rusiya Federasiyasının federal əhəmiyyətli şəhəri, Rusiyanın Şimal-Qərb federal dairəsinin inzibati mərkəzi, Rusiya Federasiyası Konstitusiya Məhkəməsinin, MDB Parlament Assambleyasının, 1992-ci ildən Rusiya Leninqrad vilayətinin hakimiyyət orqanlarının yerləşdiyi şəhər. XVIII—XX əsrlərdə — Rusiya İmperiyasının paytaxtı. SSRİ dövründən qəhrəman şəhər.
Əhalisi — 5 028 000 nəfər. Əhalisi bir milyondan çox olan və şimalda yerləşən yeganə şəhər. Avropada yerləşən şəhərlər arasında əhalisinə görə üçüncü şəhər
Şimali Avropada, Rusiyanın şimal-qərbində, Baltik dənizinin Fin körfəzinin sahilində , ora tökülən çayının sahilində yerləşir. Rusiyanın vacib iqtisadi, elmi, mədəni və tarixi şəhəri, böyük nəqliyyat qovşağıdır. Şəhər mərkəzindəki tarixi abidələr UNESCO-nun dünya mirası siyahısına daxildir.
Adalar
İskya (it. Ischia) — Tirren dənizində, Neapol körfəzində vulkanik ada. Adanın sahəsi 46 km² olub, İtaliyanın Kampaniya muxtar vilayətinin Neapol əyalətinin inzibati bölgüsünə aiddir.
İnzibati olaraq Kampaniya muxtar vilayətinə aid olub, Neapol körfəzində olan üç əas adadan ən böyüyüdir. Digər yanaşı adalar Kapri və Proçidadir. Sahəsi 46 km², sahilinin uzunluğu 34 km, əhalisi 62 000 nəfərdir. Əhali 6 icmada cəmlənmişdir. Bunlar, Kasamissiola Terme, Lakko Ameno, Forio, Serrara Fontana və Barano d İskja icmalarıdırlar. Əsas şəhəri 18 253 nəfər əhalisi olan İskjadır. Tirren dənizinə aid buda kontinentdən 7 km, Neapol şəhərindən 40 km aralı yerləşmişdir.
Ada vulkanikdir və onun mərkəzində Epomeo (789 m) və Trabotti (512 m), cənub şərqində Monte Vezzi (Pedimonte) (395 m) sönmüş vilkanları mövcuddur. İskja adasında sonuncu dəfə vulkan püskürməsi 1301 ci ildə qeydə alınmışdır. Bu günün özündə adada yerin tərkindən təbii yolla 100° C temperaturlu qaynar bulaqlar çıxmaqdadır.
Dağlar/Vulkanlar
Stromboli (lat. strongulē, yun. στρογγύλη — "girdə, dairəvi"; it. Stromboli, sic. Struògnuli) — Tirren dənizində İtaliyaya məxsus, Siciliyanın şimal şərqində yrləşmiş kiçik eyniadlı adada, sönməmiş vulkan. Stromboli gümbəzli vulkanı daim aktiv olub, öz xırda püskürmələri ilə məşhurdur. Onu adanın bütün nöqtələrindən seyr etmək mümkündür. Sonuncu böyük püskürmə 13 aprel 2009-cu ildə baş vermişdir. Vulkan dəniz səviyyəsindən 926 m hündürlüyə malikdr. Dənz dibi səviyyəsindən isə 2000 m-dən çoxdur. 3 aktiv kratera malikdir.
Su hövzələri
 <div style="font-size:80%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left: İfadə xətası: "[" punktuasiyasının tanınmayan simvolu.%;top: İfadə xətası: "[" punktuasiyasının tanınmayan simvolu.%">
mənbəyi
, <div style="font-size:80%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left: İfadə xətası: "[" punktuasiyasının tanınmayan simvolu.%;top: İfadə xətası: "[" punktuasiyasının tanınmayan simvolu.%">
mənsəbi
 Dunay çayı (Kelt dillər qrupundakı dānu (sürətli), vius (su) sözlərindən; alm. Donau, slovak. Dunaj, mac. Duna, xorv. Dunav, rum. Dunăre, serb Dunav, bolq. Dunav, türk. Tuna, lat. Danubius, Danuvius, Ίστρος, Istros ) — Avropada Volqadan sonra ikinci ən uzun çay. Dunay çayı Almaniyanın cənubunda (Schwarzwald) bölgəsində Breq və Briqax dağ çaylarının 678 m yüksəklikdəki (Donau-Eschingen) birləşməsi ilə meydana gəlir. Donaueşingen qəsəbəsindən başlayaraq kiçik bir kanal sayəsində Briqax çayına töküldüyü nöqtədən etibarən çay Dunay adlanmağa başlayır. Donaueşingendən Qara dənizə töküldüyü limanına qədər uzunluğu 2779,0 km-dir. Bunun 2415,0 km-i gəmiçilik üçün yararlıdır. Dunay çayı coğrafi baxımdan üç yerə bölünür: mənbəyindən Genü yaşayış məntəqəsinə qədər Yuxarı Dunay (988 km), Genüdən Turnu-Severin şəhərinədək Orta Dunay (860 km), buradan mənsəbinədək Aşağı Dunay (931 km). Mənbəyindən dənizə töküldüyü nöqtəyə qədər Almaniya, Avstriya, Slovakiya, Macarıstan, Xorvatiya, Serbiya, Bolqarıstan, Rumıniya, Moldova və Ukrayna daxil olmaqla cəmi 10 ölkənin torpaqlarından keçir.
Bilirsinizmi
Bizim fauna
Azərbaycanda bəbirin arealının xəritəsi
Təbiət
Dəmirağac Azərbaycanın III dövr relikt bitkisi olub, Talış dağlarının mərkəzi və cənub hissələrində rast gəlinir. Ağacın hündürlüyü 20-25 m.-dir. 200 ilə qədər yaşayır. Yarpaqları qısa saplaqlı olub növbəli düzülüşlüdür, dairəvi və ya yumurtavari formadadır. Çiçəkləri ikicinslidir, yarpaqlamamış çiçəkləyir, 6-7 erkəkciyi, 2 sütuncuğu var. Ləçəkləri var, xüsusilə çiçəkləmə vaxtı qırmızı və bənövşəyi rəngə boyanmış erkəkciklərin hesabına çiçək daha da nəzərəçarpan olur. Meyvəsi oduncaqlaşmış dairəvi ikidivarlı qutucuqdur. Dəmirağac möhkəm oduncağa malik olduğundan əsasən telefon və elektrik dirəkləri üçün, körpülərin tikilməsində, maşın və alətlərin bəzi hissələrinin hazırlanmasında istifadə olunur.
Təbiət qoruqları
Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu
Qızılağac dövlət təbiət qoruğu — 1929-cu ildə Xəzər dənizi (gölü) sahilinin cənub-qərbində 88,4 min hektar ərazidə köçəri, su, bataqlıq və çöl quşlarının qışlaması, artırılması və qorunması məqsədilə yaradılmışdır. Ərazisi və ətrafı su, bataqlıq və yarımsəhra bitkiləri ilə zəngindir.
Qoruq 1976-cı ildə (SSRİ dövründə) YUNESKO-nun siyahısına "Əsasən su quşlarının yaşama yerləri kimi beynəlxalq əhəmiyyəti olan sulu-bataqlıq yerlər haqqında" Konvensiyanın su bataqlıq regionunun biri kimi daxil edilmişdir. Qızılağac və Kiçik Qızılağac kərfəzləri və onların sahil zolaqlarını əhatə edir. Təqribən 50%.i su akvatoriyasıdır. Su qöşlarının qışladığı əsas yerlərdəndir. Sahil zonasında göl və bataqlıqlar var. Azərbaycan müstəqilliyini elan etdikdən sonra həmin Konvensiyaya qoşulmuş və qoruq 2001-ci ildə yenidən Beynəlxalq Əhəmiyyətli Sulu Bataqlıq Yerləri Siyahısına daxil edilmişdir.
Təbiət möcüzələri
Reyxenbax və ya Rayxenbax şəlaləsi (alm. Reichenbachfälle) — İsveçrənin Mayringen kommunasının yaxınlığında, Reyxenbax dərəsinin aşağı hissəsində, Aar çayının qolu Reyxenbax üzərində yerləşən şəlalə. Hündürlüyü təxminən 250 metrdir. Alp dağlarında yerləşən ən məşhur şəlalələrdən biridir.
Şəlaləyə Reyxenbax funikulyorunun köməyilə yetişmək mümkündür.
Şəlalə bir neçə səbəbdən məşhurdur. Öz gözəlliyi və ölçülərindən başqa, o həm də beze şirniyyatının vətəni sayılan Mayringen yaxınlığında yerləşir.
Şəlalənin məşhurluğunun digər səbəbi Şerlok Holmsdur. Artur Konan Doyl XIX əsrin sonunda şəlalənin yanında olarkən onun gözəlliyinə məftun olmuşdu. Daha sonra, o, belə qərara gəlir ki, Şerlok Holms məhz “bu dəhşətli yerdə” həlak olmalıdır.
Təbii yataqlar
Şahdəniz— dünyada ən iri qaz-kondensat yataqlarından biridir.
Təxminən 1990-cı ildə Dövlət Neft Şirkəti tərəfindən Azərbaycanın qaz ilə təchizatını təmin etmək üçün "Şahdəniz" yatağında bu quyunun qazılmasına başlanmışdır. Verilən məlumata görə təxminən 2000 metr dərinliyə qədər qazılmış, ancaq vəsaitin, imkanların olmamasından bu iş davam etdirilməmişdir və başlı-başına buraxılmışdır. 1992-ci ilin sentyabrında Azərbaycan hökuməti "Şahdəniz" yatağının işlənməsi ilə əlaqədar Böyük Britaniya Krallığının "Britiş Petroleum"(BP) və Norveçin "Statoyl" şirkətləri ilə müqavilə imzalamışdır. Bu müqavilədə həmin yatağın birgə işlənməsi üçün danışıqlar aparılması və yatağın işlənməyə hazırlanması barədə "Britiş Petroleum"(BP) və "Statoyl" şirkətlərinə xüsusi səlahiyyətlər verilmişdir. Bu iki şirkət alyans yaradaraq işə başlamış, sonra həmin alyansa Türkiyənin "Türkiyə Petrolları Anonim Ortaqlığı" şirkəti də qoşulmuş, onlar bu işləri öz imkanları çərçivəsində aparmışlar. Nəhayət, Şahdəniz yatağı 1999-cu ildə kəşf edilmişdir. Kollektorda 1 trilyon kub metr qaz ehtiyatı ilə Şahdəniz yatağı dünyanın ən böyük qaz-kondensat yataqlarından biridir. O, Bakıdan 70 kilometr cənub-şərqdə, suyun dərinliyinin 50-500 m arasında dəyişdiyi Xəzər dənizinin şelfində yerləşir. Şahdəniz yatağının kəşfiyyat işlərinin aparılması üçün qazılan quyu yatağın cənub-qərb hissəsində Xəzər üçün rekord olan 7300 metrdən çox dərinliyə qazılmışdır. Bu yatağın istismarı Azərbaycanın qaza olan daxili tələbatını tam ödəməyə və tələbatından artıq qazı tarixində ilk dəfə olaraq ixrac etməyə imkan verir.
Coğrafiyaşünaslar
Henri Hudzon (ing. Henry Hudson) (1550-1611) – Səyyah, coğrafiyaçı. Şimali Amerika tədqiqatçılarından biri də ingilis mənşəli Henri Hudzon olmuşdur. Bir çox səyyahlar kimi Hudzon da Atlantik okeanından Şimal Buzlu okeanını keçməklə Sakit okeana dəniz yolu axtaran və materikin sahil zonalarını tədqiq edən səyyah olmuşdur. Avrasiya materikinin şimalından Sakit okeana səyahəti baş tutmayan Hudzon 1609-cu ildə Şimali Amerikaya səyahətini həsr edir. Bu səyahətdə o, materikin sahil zonalarının birhissəsini tədqiq etməklə, avropalılar üçün naməlum, hazırda öz adına olan Hudzon çayını aşkar edir. 1610-1611-ci illərdə Hudzon Amerikanın şimalından qərb istiqamətdə keçid axtarmaq cəhdini göstərir. İlk cəhddə o Hudzon boğazını kəşf etməklə Hudzon körfəzinə (əslində dənizdir) daxil olur.
Kateqoriyalar
Coğrafiyadan maraqlı faktlar
Dünyanın ikinci ən hündür şəlaləsi Tuqeladır. Afrikada olan bu şəlalənin hündürlüyü 948 m-dir.
Bu ayda...
|
.gif)
.png)
